In cassatie kan van het volgende worden uitgegaan.

(i) [de ex-echtgenote] is van 1997 tot 2008 gehuwd geweest met [de erflater] (hierna: de erflater). Uit dit huwelijk zijn twee kinderen geboren.

(ii) [de ex-echtgenote] en de erflater hebben bij de verdeling van de huwelijksgoederengemeenschap bepaald dat aan de erflater is toebedeeld een polis van levensverzekering (hierna: de levensverzekering), afgesloten bij ABN AMRO Levensverzekeringen N.V. (hierna: ABN AMRO).

(iii) De erflater is op 24 december 2016 overleden. Hij had niet bij uiterste wil over zijn nalatenschap beschikt, zodat de kinderen zijn erfgenamen zijn. [de ex-echtgenote] heeft als wettelijk vertegenwoordiger van de kinderen de nalatenschap aanvaard onder voorrecht van boedelbeschrijving.

(iv) [de ex-echtgenote] heeft een notariskantoor opdracht gegeven de nalatenschap af te wikkelen.

(v) ABN AMRO heeft in mei 2017 het notariskantoor bericht dat [de ex-echtgenote] medeverzekeringnemer van de levensverzekering is en dat zij daarom eerste begunstigde is.

(vi) ABN AMRO heeft in september 2017 [de ex-echtgenote] bericht dat zij zal overgaan tot uitkering van de levensverzekering voor een bedrag van € 79.411,54. [de ex-echtgenote] heeft dit bedrag in september 2017 op haar bankrekening ontvangen.

(vii) Het notariskantoor heeft [de ex-echtgenote] in januari 2018 gesommeerd het door ABN AMRO uitgekeerde bedrag over te maken naar de derdengeldenrekening van het notariskantoor, omdat de nalatenschap een negatief saldo heeft en met dit bedrag schulden van de nalatenschap voldaan kunnen worden. [de ex-echtgenote] heeft niet aan die sommatie voldaan.

(viii) De rechtbank Limburg heeft in juli 2019 [vereffenaar 1] en [vereffenaar 2] (hierna: de vereffenaars) als vereffenaars benoemd.

(ix) [de ex-echtgenote] heeft in december 2019 de vereffenaars laten weten dat zij ervan uitging dat de ontvangen uitkering op grond van de levensverzekering aan haar toekwam en dat zij een deel van het geld heeft opgemaakt.

(x) De vereffenaars hebben in februari 2021 in rechte van [de ex-echtgenote] betaling van de ontvangen uitkering gevorderd.

Het hof heeft het vonnis van de rechtbank vernietigd en [de ex-echtgenote] veroordeeld om aan de vereffenaars € 51.054,11 te betalen. ² Daartoe heeft het hof onder meer het volgende overwogen.

De vereffenaars hebben het primair gevorderde bedrag gebaseerd op art. 4:216 BW. Volgens de vereffenaars moet de uitkering uit levensverzekering worden gekwalificeerd als een quasi-legaat (gift). De vereffenaars vorderen dit bedrag omdat de nalatenschap volgens hen negatief is. (rov. 6.4.1)

De vereffenaars hebben het subsidiair gevorderde bedrag gebaseerd op art. 6:212 BW. Volgens de vereffenaars is [de ex-echtgenote] verrijkt en was dat ongerechtvaardigd, omdat de levensverzekering bij echtscheidingsconvenant was toegedeeld aan de erflater. (rov. 6.4.2)

De kantonrechter heeft geoordeeld dat de vordering van de vereffenaars moet worden afgewezen omdat de in art. 4:216 BW genoemde termijn moet worden gezien als een vervaltermijn, waardoor het vorderingsrecht van rechtswege is vervallen. De vereffenaars hebben [de ex-echtgenote] wel gesommeerd om te betalen, maar een vervaltermijn kan niet worden gestuit of verlengd. Zij zijn te laat gaan procederen. (rov. 6.6.1)

Het hof is van oordeel dat het verstrijken van de in art. 4:127 laatste zin BW en art. 4:216 eerste zin BW genoemde termijn niet tot gevolg heeft dat de bevoegdheid van de vereffenaars om een rechtsvordering in te stellen is vervallen. Uit deze bepalingen, in onderling verband beschouwd en tegen de achtergrond van de andere bepalingen in boek 4 BW, volgt dat de vereffenaars een handeling moeten verrichten om het vorderingsrecht te doen ontstaan. Het hof verstaat deze bepalingen zo, dat binnen drie jaar aanspraak moet worden gemaakt op de vermindering (en dat is in dit geval gebeurd) en dat, wanneer dat niet binnen drie jaar is gebeurd, die bevoegdheid daarna niet meer kan worden uitgeoefend. Wanneer de daartoe bevoegde constateert dat vermindering nodig is om de schulden van de nalatenschap te voldoen, zal daartoe eerst een verklaring moeten worden uitgebracht van een daartoe bevoegde (art. 4:120 lid 4 BW) , in dit geval de vereffenaars, en daarmee ontstaat een vorderingsrecht. Daarop ziet de desbetreffende termijn. (rov. 6.6.3)

Volgens [de ex-echtgenote] kan de uitkering uit de levensverzekering niet worden gekwalificeerd als een gift, omdat de levensverzekering is gesloten toen zij nog met de erflater was gehuwd en omdat de levensverzekering was bedoeld om ervoor te zorgen dat er financiële middelen waren om te voorzien in de behoeften van haar en de kinderen. (rov. 6.8.3)

De vraag of sprake is geweest van een gift moet worden beoordeeld naar het moment van overlijden van de erflater, omdat dit volgt uit art. 7:188 lid 1 BW (‘is aanvaard of kan worden aanvaard’) in samenhang met art. 7:186 lid 2 tweede zin BW. Tot het moment van overlijden van de erflater ging het slechts om een verwachting en had de erflater nog de mogelijkheid de begunstiging te wijzigen. Uit de aard van deze verzekering (uitkering bij overlijden) volgt dat de begunstiging pas kan worden aanvaard na het overlijden van de erflater. Het hof verwerpt de in rov. 6.8.3 genoemde verweren, omdat zij uitgaan van eerdere tijdstippen dan het overlijden van de erflater. (rov. 6.8.4)

Een volledige toewijzing van het gevorderde bedrag op grond van ongerechtvaardigde verrijking zou leiden tot een ongewenste doorkruising van het bepaalde in art. 4:127 BW. Het resultaat van de beoordeling op de subsidiaire grondslag (ongerechtvaardigde verrijking) is niet anders is dan op basis van de primaire grondslag (art. 4:216 BW) . (rov. 6.9.1)

Onderdeel I van het middel klaagt onder meer dat het hof in rov. 6.6.3 miskent dat art. 4:216 BW (ook in onderling verband bezien met art. 4:120 lid 4 BW en art. 4:127 BW en de overige bepalingen van Boek 4 BW) geen andere uitleg toelaat dan dat een door de rechter benoemde vereffenaar hetgeen uit de nalatenschap aan een legataris is uitgekeerd, binnen drie jaar na ontvangst van die uitkering in rechte kan terugvorderen en dat als hij dat niet binnen deze termijn heeft gedaan, dit recht van rechtswege vervalt.

Onderdeel II klaagt dat rov. 6.8.4 onjuist dan wel onbegrijpelijk is, omdat de vraag of sprake is van een gift niet moet worden beoordeeld naar het moment van overlijden, maar naar het moment van aangaan van de levensverzekering, dan wel het moment dat de polis aan de erflater is toebedeeld. De gift ligt besloten in de aanwijzing van de begunstigde als zodanig en de uitkering zelf is geen gift, aldus het onderdeel.