ABONNEER NU!

EN KRIJG TOEGANG TOT VAKKENNIS

Probeer de eerste maand GRATIS
Daarna slechts € 230 per jaar (excl. btw)

Trefwoordenboom

Datum

Instanties

Gerechtshof Amsterdam 21-03-2023, ECLI:NL:GHAMS:2023:683

Essentie (redactie)

Anders dan rechtbank oordeelt het hof dat onvoldoende vast is komen te staan dat partijen zijn overeengekomen de helft van de overwaarde van de woning te delen. Vrouw heeft voldoende gesteld om, als een schenkingsovereenkomst tussen partijen zou worden aangenomen, haar beroep op misbruik van omstandigheden te dragen. Nu vrouw geen argumenten heeft aangevoerd ter betwisting van de meer subsidiaire grondslag van de vordering van de man, ongerechtvaardigde verrijking, wijst het hof deze vordering toe, incl. wettelijke rente.


Datum publicatie28-03-2023
Zaaknummer200.296.555/01
ProcedureHoger beroep
ZittingsplaatsAmsterdam
RechtsgebiedenCiviel recht; Personen- en familierecht
TrefwoordenFamilievermogensrecht; Verdeling; Eigen woning; Ongehuwd samenleven
Wetsverwijzingen

Inhoudsindicatie Rechtspraak.nl

Vraag of partijen hebben afgesproken de overwaarde van de woning van de vrouw na beëindiging van de relatie bij helfte te delen. Volledige wilsovereenstemming? Schenking. Beroep vrouw op vernietigbaarheid jegens man wegens misbruik van omstandigheden. Bijzondere regel inzake bewijslastverdeling ex artikel 7:176 BW

Volledige uitspraak


arrest

___________________________________________________________________ _ _

GERECHTSHOF AMSTERDAM

Afdeling civiel recht en belastingrecht

team III (familie- en jeugdrecht)

zaaknummer : 200.296.555/01

zaaknummer rechtbank : C/13/682580 / HA ZA 20-408

arrest van de meervoudige familiekamer van 21 maart 2023

inzake

[de vrouw] ,

wonende te [plaats] ,

appellante,

advocaat: voorheen mr. A.J. Engelsma, thans mr. P.W.M. Splinter te Huizen,

tegen:

[de man] ,

wonende te [plaats] ,

geïntimeerde,

advocaat: mr. M.E. van Zutphen te Amsterdam.

1Het geding in hoger beroep

Partijen worden hierna de vrouw en de man genoemd.

De vrouw is bij dagvaarding van 19 mei 2021 in hoger beroep gekomen van de vonnissen van de rechtbank Amsterdam van 4 november 2020 en 7 april 2021, onder voormeld zaaknummer gewezen tussen de man als eiser en de vrouw als gedaagde.

Partijen hebben daarna de volgende stukken ingediend:

- memorie van grieven met producties;

- memorie van antwoord met producties;

De vrouw heeft geconcludeerd dat het hof de bestreden vonnissen zal vernietigen en, opnieuw rechtdoende, bij arrest, voor zover mogelijk uitvoerbaar bij voorraad, alsnog de vordering van de man, zoals toegewezen in eerste aanleg, zal afwijzen, zo nodig onder (ambtshalve) aanvulling en/of verbetering van (rechts)gronden, met veroordeling van de man in de kosten van het geding in beide instanties.

De man heeft geconcludeerd tot niet-ontvankelijkverklaring van de vrouw in haar hoger beroep en bekrachtiging van voormelde vonnissen, met veroordeling van de vrouw in de kosten van het geding in beide instanties.

Beide partijen hebben een bewijsaanbod gedaan in hoger beroep.

Partijen hebben de zaak ter zitting van 3 november 2022 door hun advocaten doen bepleiten, ieder aan de hand van pleitnotities die zijn overgelegd. Namens de vrouw zijn nog producties in het geding gebracht.

Vervolgens is arrest gevraagd.

Zoals verzocht tijdens de mondelinge behandeling, heeft de (advocaat van de) vrouw nadien nog het proces-verbaal van de mondelinge behandeling bij de rechtbank Amsterdam op 20 oktober 2020 overgelegd.

2Feiten en procesverloop eerste aanleg en het geschil in hoger beroep

2.1.

Partijen hebben ruim 20 jaar een affectieve relatie met elkaar gehad. In dit kader hebben zij op 23 juli 1999 een samenlevingsovereenkomst gesloten, waarbij zij onder andere de kosten van de gemeenschappelijke huishouding en de gemeenschappelijk bewoonde woning hebben geregeld. Wat dat laatste betreft bepaalt artikel 6 lid 1 van de samenlevingsovereenkomst (onder andere):

“Indien partijen gezamenlijk wonen in een woning welke één van hen toebehoort, heeft deze geen recht op vergoeding door de andere partij (…). De andere partij heeft een vordering op de eigenaar van hetgeen eerstgenoemde heeft betaald als kosten van aankoop, onderhoud, herstel of verbetering (…)”.

2.2.

Partijen hebben vanaf omstreeks 1997 samengewoond in de woning aan de [A-straat] te [plaats] (hierna: de woning), die in 1995 is aangekocht door de vrouw en tot de verkoop en levering aan een derde in 2019 haar in eigendom toebehoorde. De man heeft in de loop van de tijd verschillende (ver)bouwwerkzaamheden in en aan de woning verricht. De relatie van partijen is begin 2018 geëindigd.

2.3.

Na het uiteengaan van partijen heeft de vrouw op 11 juni 2018 notaris [X ] (hierna: de notaris) per e-mail als volgt benaderd:

“Zoals je misschien (…) hebt gehoord zijn [voornaam 1] en ik uit elkaar. [voornaam 1] en ik hebben afgesproken dat we de overwaarde van de [A-straat] gaan verdelen (…) Het huis staat op mijn naam (…) De hypotheek staat op naam van mij en [voornaam 1] ; De vraag: ziet de belastingdienst de uitbetaling van de overwaarde aan [voornaam 1] als een schenking?”

2.4.

Op deze e-mail heeft de notaris gereageerd bij e-mail van 21 juni 2018:

“Beste [voornaam 1] en [voornaam 2] ,

Ik kreeg van jullie beiden zo’n beetje dezelfde vraag:

Jullie willen advies inzake het delen van de overwaarde van het huis dat staat op naam van [voornaam 2] .

Is het handig/prettig om hier even een afspraak voor te maken? (…)”

2.5.

Op 2 augustus 2018 heeft een bespreking plaatsgevonden met partijen op het kantoor van de notaris. Deze heeft toen geadviseerd om bij de Belastingdienst een schriftelijk verzoek vooroverleg schenkbelasting te doen. Naar aanleiding van dit gesprek heeft de vrouw een concept brief aan de Belastingdienst opgesteld. Deze heeft zij op 7 augustus aan de notaris en de man voorgelegd. Vervolgens heeft de vrouw op 15 augustus 2018 het navolgende bericht aan de Belastingdienst gezonden:

“Na 22 jaar samenzijn hebben mijn partner en ik besloten uit elkaar te gaan. Het huis hebben wij beiden altijd als gemeenschappelijk bezit ervaren. (…)

[voornaam 1] en ik willen de overwaarde op ons huis delen. Navraag bij de notaris leerde ons dat daar in principe een bedrag aan schenkingsbelasting over betaald moet worden omdat het huis juridisch alleen op mijn naam staat. (…)

Er is geen sprake van een bevoordelingsbedoeling, omdat de overwaarde voor een groot deel de verdienste van [voornaam 1] is geweest; het huis zou zonder zijn inbreng nooit zoveel waard was geweest (…)”.

Op de vraag van de Belastingdienst bij brief van 13 september 2018 of de vrouw de overwaarde van de woning voor 50% aan de man wilde toedelen, heeft de vrouw bij e-mailbericht van 22 september 2018 bevestigend gereageerd.

2.6.

Op 28 april 2019 heeft de vrouw de woning voor een bedrag van € 825.000,- verkocht. De hypothecaire geldlening bedroeg op dat moment € 166.000,-.

2.7.

In eerste aanleg heeft de man veroordeling van de vrouw gevorderd tot betaling aan hem van een bedrag van € 329.500,- (€ 825.000,- minus € 166.000,- : 2), te vermeerderen met rente en (incasso)kosten. Daartoe heeft de man primair gesteld dat partijen met elkaar zijn overeengekomen dat de man bij verkoop van de woning de helft van de overwaarde, zijnde een bedrag van € 329.500,-, zal ontvangen. Subsidiair heeft de man gesteld dat de vrouw voormeld bedrag aan hem verschuldigd is op grond van schenking, meer subsidiair op grond van ongerechtvaardigde verrijking. Uiterst subsidiair heeft de man betaling van dit bedrag gevorderd op grond van de eisen van redelijkheid en billijkheid.

2.8.

De rechtbank heeft in haar tussenvonnis van 4 november 2020 overwogen dat, nu de man zich beroept op het bestaan van een (mondelinge) overeenkomst, het op zijn weg ligt om feiten en omstandigheden te stellen, en zo nodig te bewijzen, dat een overeenkomst met de door de man gestelde inhoud tot stand is gekomen. Naar het oordeel van de rechtbank is de man daarin geslaagd. Uit de e-mailwisseling tussen de vrouw, de notaris en de Belastingdienst kan – aldus de rechtbank - niet anders worden afgeleid dan dat de vrouw hiermee erkent dat partijen zijn overeengekomen de helft van de overwaarde met elkaar te delen. De stelling dat de e-mail van de vrouw van 11 juni 2018 aan de notaris zo moet worden uitgelegd dat de vrouw daarmee slechts gevolg heeft gegeven aan haar wens te onderzoeken wat de mogelijkheden waren om een deel van de overwaarde aan de man over te hevelen opdat hij een eigen woning zou kunnen aankopen, heeft de vrouw niet nader onderbouwd. Dat deze wens zou zijn ingegeven onder invloed van een labiele psychische situatie aan de zijde van de vrouw, is volgens de rechtbank niet gebleken en de vrouw heeft daaraan geen rechtsgevolg verbonden. In het eindvonnis van 7 april 2021 heeft de rechtbank de te verdelen overwaarde van de woning vastgesteld op een bedrag van € 504.871,-, rekening houdend met (onder andere) de hypothecaire geldlening alsmede de bedragen die de vrouw in de woning heeft geïnvesteerd, hetgeen neerkomt op een aan de man toe te wijzen bedrag van € 252.435,50, waarbij de rechtbank overweegt dat de vrouw niet eerder in verzuim is geraakt dan op de dag van de dagvaarding, zijnde 8 april 2020. De wettelijke rente wordt dan ook toegewezen vanaf die datum.

2.9.

Tegen voormelde beslissingen is de vrouw opgekomen met zes grieven. Deze richten zich tegen het oordeel van de rechtbank in het tussenvonnis dat tussen partijen een overeenkomst tot stand is gekomen, inhoudende dat partijen de overwaarde van de woning bij helfte zouden verdelen (grieven 1 en 2), tegen het oordeel dat geen sprake zou zijn geweest van een labiele psychische situatie aan de zijde van de vrouw, stellende dat de vrouw terecht een beroep heeft gedaan op een wilsgebrek vanwege misbruik van omstandigheden (grief 3) alsmede tegen het oordeel van de rechtbank in het eindvonnis omtrent de hoogte van het te verdelen bedrag (grieven 4 t/m 6).

3Beoordeling

Is tussen partijen een overeenkomst tot stand gekomen?

3.1.

De vrouw stelt zich in de grieven 1 en 2 op het standpunt dat de rechtbank ten onrechte heeft geoordeeld dat de man zijn stelling dat partijen overeengekomen zijn dat de overwaarde van de woning bij helfte diende te worden verdeeld, voldoende heeft gemotiveerd. Volgens de vrouw zijn partijen helemaal niets overeengekomen. Op 9 januari 2018 heeft de man de relatie met de vrouw beëindigd. Hij bleef echter wel in de woning wonen. De vrouw leed daar erg onder, zo zeer zelfs dat zij zware psychische problemen kreeg. Daaronder leed haar bedrijf – een administratiekantoor – ernstig en zij had bijna geen inkomen meer. De vrouw zocht een oplossing om de man, die geen eigen woning leek te kunnen vinden en ook geen inkomen had, het huis uit te krijgen. Zij bedacht dat als zij de woning zou verkopen en een kleiner appartement daarvoor in de plaats kocht, zij van de overwaarde kon leven. Als zij de man daarbij een bedrag zou geven, waardoor hij huisvesting kon regelen, zou hij weggaan. De man was zeer enthousiast over dit vooruitzicht. De vrouw begreep echter dat een en ander door de fiscus als een schenking zou worden gezien, waarover schenkbelasting moest worden betaald. Daarop heeft de correspondentie met de notaris en de Belastingdienst betrekking; de vrouw heeft slechts de mogelijkheid onderzocht om, zonder dat schenkbelasting verschuldigd zou worden, de man te ondersteunen bij het vinden van huisvesting, nu zijn aanwezigheid in de woning haar geestelijk zeer zwaar viel. De vrouw is echter geen jurist en zij was ziek. Er kan dus geen waarde worden gehecht aan de exacte tekst van haar e-mail aan de notaris. Deze vormt geenszins een bevestiging van een afspraak tussen partijen. Die bestond niet. Ook wordt in deze e-mail niet verwoord wat de voorwaarden zijn voor deze schenking. Als al sprake zou zijn van een (schenkings-)overeenkomst, dan is die gedaan onder de voorwaarde dat de man geen woning en geen werk zou hebben. Zodra hij deze wel had, was niet meer aan de voorwaarde voor de schenking voldaan. De vrouw wordt door de rechtbank echter wel afgerekend op deze tekst; de term “afgesproken” wordt uitgelegd alsof een overeenkomst tot stand is gekomen, hetgeen niet de bedoeling was. De (ver)bouwwerkzaamheden zijn geen reden om een dergelijke afspraak aan te nemen, nu de man voor alle werkzaamheden al betaald had gekregen van de vrouw. Een van de grondslagen voor de vordering van de man – verbetering van de woning door de man en daardoor een hogere verkoopprijs voor de vrouw – gaat dus niet op. Interpretatie van de correspondentie tussen de vrouw en de notaris c.q. de Belastingdienst overeenkomstig het haviltex-criterium, zoals de rechtbank heeft gedaan, is niet aan de orde, omdat geen sprake is van een (schriftelijk) contract. De rechtbank is dan ook te ver gegaan door de uitleg van de bedoeling van partijen volledig te laten afhangen van de inhoud van e-mails en een brief aan derden, terwijl deze stukken duidelijk niet bedoeld zijn om de verhouding tussen partijen vast te leggen, aldus nog steeds de vrouw.

3.2.

De man weerspreekt de stelling van de vrouw dat zij de man wilde steunen in het vinden van een eigen woning, zodat hij haar huis zou verlaten. De afspraak de overwaarde te delen (waaraan partijen elkaar regelmatig herinnerden) bestond al veel langer en hield verband met de langdurige relatie en met de omstandigheden dat zij een gemeenschappelijke huishouding voerden, de woning als gezamenlijk zagen en de woning behoorlijk in waarde was gestegen door de werkzaamheden die de man daaraan had verricht. Het is dus niet zo dat de afspraak is gemaakt in de periode dat de relatie al over was. De vrouw heeft bij volle bewustzijn de brief van 15 augustus 2018 aan de Belastingdienst gestuurd. Daarbij is zij niet over één nacht ijs gegaan. Er heeft overleg met de notaris plaatsgevonden. Hetgeen is afgesproken is voldoende bepaald en neergelegd in de brief van 11 juni 2018 van de vrouw aan de notaris en het schrijven van 15 augustus 2018 aan de Belastingdienst. De man betwist dat van psychische druk sprake is geweest. Hij wist dat de vrouw het moeilijk had met de beëindiging van de relatie. Dat het psychisch heel slecht met haar ging, zodat zij niet wist wat zij deed, wordt door hem met klem betwist. Voor zover het hof tot het oordeel komt dat geen overeenkomst tot stand is gekomen, is in de visie van de man in ieder geval sprake van een schenking op grond waarvan de vrouw de helft van de overwaarde aan hem dient te voldoen, aldus nog steeds de man.

3.3.

Het hof overweegt dienaangaande als volgt. Zoals de rechtbank terecht heeft overwogen, is het aan de man, die zich op het bestaan van een (mondelinge) overeenkomst tussen partijen beroept, inhoudende de afspraak dat de overwaarde van de woning bij helfte zou worden verdeeld, om feiten en omstandigheden te stellen dat een overeenkomst met die inhoud tot stand is gekomen. Bij haar oordeel in het tussenvonnis van 4 november 2020, heeft de rechtbank in het midden gelaten op welk moment partijen deze afspraak zouden hebben gemaakt. Nu de man zowel in eerste aanleg als in hoger beroep zich expliciet erop beroept dat partijen reeds (ver) voor de beëindiging van hun relatie, met elkaar hadden afgesproken dat de overwaarde van de woning bij helfte zou worden verdeeld, hetgeen de vrouw uitdrukkelijk betwistte en betwist, was het naar het oordeel van het hof aan de man om feiten en omstandigheden te stellen, waaruit het bestaan van deze overeenstemming reeds op een eerder moment (voor de beëindiging van de relatie) kan worden afgeleid. Het hof ziet in hetgeen de man op dit punt naar voren heeft gebracht echter onvoldoende aanknopingspunten voor vaststelling van (de juistheid van) deze stelling. Daarbij heeft allereerst te gelden dat zulks uit de door de man overgelegde correspondentie tussen de vrouw en de notaris c.q. de Belastingdienst uit 2018 in ieder geval niet valt af te leiden, nu daaruit niets naar voren komt over een mogelijk tijdstip waarop partijen de gestelde afspraak zouden hebben gemaakt. Maar ook overigens heeft de man naar het oordeel van het hof onvoldoende aangevoerd ter onderbouwing van zijn stelling. De reden die de man voor (het tijdstip van) de gestelde afspraak aanvoert, is – zoals hiervoor onder 3.2. uiteengezet - de langdurige relatie, het feit dat partijen een gemeenschappelijke huishouding voerden en de woning als gezamenlijk zagen, en de omstandigheid dat de man op enig moment onderhoud aan de woning heeft verricht en allerlei uitbreidingen heeft gedaan, waardoor de woning in waarde is gestegen. Volgens de man is toen een moment gekomen, nog ver voor het uiteengaan van partijen, waarop zij het hebben gehad over de vraag wat redelijk is om te verdelen. De man stelde voor hem als eigenaar in het contract te zetten, waarop de vrouw zou hebben geantwoord dat hij dan overdrachtsbelasting moest betalen. Vervolgens zouden partijen hebben gesproken over een verdeling van de overwaarde. Wanneer hierover is gesproken en wat nu precies destijds is afgesproken/besproken, heeft de man echter niet nader geconcretiseerd. Ook tijdens de mondelinge behandeling bij het hof heeft de man hierover - desgevraagd - geen duidelijkheid kunnen verschaffen, terwijl het bericht van de man aan de vrouw waarin hij refereert aan een afspraak met de vrouw, stamt uit februari 2019 en refereert aan “zeer duidelijke afspraken” die partijen zouden hebben gemaakt “volledig met jouw goedkeuring”. De man verklaarde in dit verband dat de verdeling van de overwaarde in het verleden vaak in gesprekken aan de orde is geweest en dat de vrouw staatjes maakte van dingen die betaald waren en hoeveel er dan overbleef.

3.4.

De vrouw heeft de stellingen van de man bovendien gemotiveerd betwist. Zij heeft zowel in eerste aanleg als in hoger beroep uitvoerig en onderbouwd uiteengezet dat zij steeds een veel groter deel van de kosten van de gemeenschappelijke huishouding dan de man voor haar rekening heeft genomen en dat zij – op een bedrag van € 10.000,- na dat door de man is betaald – altijd alle hypotheeklasten van de woning heeft betaald, terwijl de man vanaf 1997 als zelfstandig meubelmaker gevestigd was in een werkplaats die deel uitmaakte van de woning, waarvoor hij geen huur betaalde. Vanaf 2010 werkte de man niet meer en had hij dus ook geen inkomen. Verder heeft de vrouw alle door de man gemaakte kosten voor de door hem verrichte (ver)bouwwerkzaamheden aan de woning vergoed. Daarbij heeft de vrouw in het bijzonder erop gewezen dat de man op voorstel van de vrouw zijn voormalige werkplaats heeft verbouwd tot een B&B. Deze verbouwing is uitgevoerd op kosten van de vrouw, die ook de kosten van de inventaris heeft betaald. Bovendien heeft zij de man gedurende voormelde verbouwing – daarbij gaat het om een periode van circa twee jaar – een aparte vergoeding voor zijn arbeid betaald van € 1.300,- per maand. Daarbij komt nog dat de man de B&B vervolgens uitsluitend ten eigen bate heeft geëxploiteerd, terwijl de vrouw de administratie, boekhouding en de aangiftes omzet-, inkomsten en toeristenbelasting voor de B&B deed alsmede de helft van de vaste lasten betaalde. Volgens de vrouw is er dus geen enkele reden om aan te nemen dat de samenleving van partijen en/of de door de man verrichte (ver)bouwwerkzaamheden aanleiding hebben gevormd voor de door de man gestelde afspraak. De man heeft overigens erkend dat de vrouw niet alleen het materiaal voor de verbouwingen heeft betaald, maar ook dat zij hem gedurende langere tijd een bedrag van € 1.300,- per maand heeft betaald voor zijn arbeid. Ook heeft hij niet weersproken dat (alleen) hij inkomsten heeft genoten uit de B&B en dat hij vanaf 2010 niet meer gewerkt heeft en niet meer (substantieel) heeft bijgedragen aan de gezamenlijke huishouding.

3.5.

In het licht van het vorengaande is het hof – met de vrouw - van oordeel dat de door de man aangevoerde omstandigheden, waaronder met name de door hem verrichte (ver)bouwwerkzaamheden, onvoldoende zijn om aan te nemen dat deze (geruime tijd) voordat de relatie eindigde voor partijen aanleiding hebben gevormd om met elkaar overeen te komen de helft van de overwaarde van de woning te delen, mochten zij onverhoopt uit elkaar gaan. Sterker nog, het gestelde sluit in het geheel niet aan bij de door partijen in 1999 gesloten samenlevingsovereenkomst, waarin niets is bepaald over de verdeling van een eventuele overwaarde van de woning en waarbij slechts is overeengekomen dat de man als gevolg van zijn (ver)bouwwerkzaamheden aan en in de woning een vordering op de vrouw kreeg ter zake van zijn kosten, terwijl uit hetgeen hiervoor is beschreven volgt dat partijen deze regeling ook werkelijk als leidraad hebben gehanteerd. De vrouw heeft de kosten van de werkzaamheden aan de woning gedragen, en zij heeft de man daarnaast ook nog - in ieder geval voor een goed deel van de door hem verrichte arbeid - een vergoeding betaald. Hetgeen de man overigens nog heeft gesteld, rechtvaardigt naar het oordeel van het hof – mede in het licht van de gemotiveerde weerspreking van de vrouw – geenszins de conclusie dat partijen (ver) voor de beëindiging van hun relatie een dergelijke afspraak (in de zin van volledige wilsovereenstemming ten aanzien van de wijze van verdeling van de overwaarde van de woning bij verkoop door de vrouw) hebben gemaakt. Het hof is dan ook van oordeel dat de man zijn stelling, dat partijen reeds ver voor de beëindiging van de relatie de gestelde afspraak hadden gemaakt, in het licht van de vastgestelde omstandigheden niet (voldoende) heeft onderbouwd.

3.6.

Vervolgens dient de vraag beantwoord te worden of uit de door de man overgelegde, en hiervoor onder 2.3 tot en met 2.5 deels geciteerde, correspondentie valt af te leiden dat partijen, nadat hun relatie was beëindigd, hebben afgesproken de overwaarde van de woning bij helfte te delen. De vrouw betwist dit, daartoe aanvoerende dat de man, ondanks het feit dat hij de relatie tussen partijen in januari 2018 had verbroken, in de woning van de vrouw bleef wonen omdat hij geen andere woonruimte kon vinden. Volgens de vrouw werd zij gek van deze situatie. Zij wilde dat de man uit de woning vertrok en had daar geld voor over. Uitsluitend om die reden heeft zij met de man afgesproken dat hij na verkoop van de woning de helft van de overwaarde zou krijgen. De man weerspreekt in zijn memorie van antwoord niet dat het destijds niet goed ging met de vrouw en dat zij het moeilijk had met de beëindiging van de relatie. Wel betwist hij dat de vrouw de bewuste afspraak heeft gemaakt om hem uit de woning te krijgen, doch een andere grond voor deze afspraak – anders dan hetgeen hiervoor in 3.2 uiteengezet en in 3.5 is verworpen – heeft de man niet gesteld. Duidelijk is ook dat niet alleen de vrouw maar ook de man zich ervan bewust was dat toedeling van de helft van de overwaarde van de woning van de vrouw aan de man hoogstwaarschijnlijk door de Belastingdienst als een schenking zou worden aangemerkt, nu de woning uitsluitend eigendom was van de vrouw. Een en ander volgt reeds uit de e-mail van de notaris aan partijen van 21 juni 2018, maar is door de man ook met zoveel woorden tijdens de mondelinge behandeling bij het hof gezegd. Partijen stond destijds kennelijk voor ogen dat de man een aandeel in de overwaarde van de woning zou toekomen. De wijze waarop het aandeel aan de man zou toekomen, was onderwerp van onderzoek. Partijen hebben met de notaris gesproken over de wijze waarop meergenoemde toedeling aan de man in de richting van de Belastingdienst moest worden gerechtvaardigd teneinde de heffing van schenkbelasting te vermijden. Dit is evenmin in geschil. Dit alles zou de conclusie kunnen rechtvaardigen dat uit de door de man overgelegde gegevens kan worden afgeleid dat partijen na de beëindiging van de relatie door de man, inderdaad een afspraak hebben gemaakt als door de man gesteld, inhoudende dat de vrouw de helft van de overwaarde van haar woning aan de man zou geven. Daar staat echter tegenover dat de vrouw nog begin 2019 de man liet weten de woning niet te willen verkopen en daar gewoon te willen blijven wonen. Maar ook als het hof ervan zou uitgaan dat partijen na de beëindiging van hun relatie volledige wilsovereenstemming hadden bereikt over de wijze van verdeling van de overwaarde van de woning van de vrouw, komt de daarop gebaseerde vordering van de man niet voor toewijzing in aanmerking.

Schenking en misbruik van omstandigheden

3.7.

Dan geldt namelijk het volgende. De vrouw is alsdan daarmee jegens de man een verplichting aangegaan waartegenover geen verplichting of prestatie van de man stond. Een dergelijke eenzijdige overeenkomst kwalificeert als een schenking in de zin van artikel 7:175 lid 1 van het Burgerlijk Wetboek (hierna: BW).

3.8.

Zoals het hof partijen tijdens de mondelinge behandeling heeft voorgehouden, bepaalt artikel 7:176 BW dat indien de schenker feiten stelt waaruit volgt dat de schenking door misbruik van omstandigheden is tot stand gekomen, bij een beroep op vernietigbaarheid de bewijslast van het tegendeel op de begiftigde rust, tenzij van de schenking een notariële akte is opgemaakt of deze verdeling van de bewijslast in de gegeven omstandigheden in strijd met de eisen van redelijkheid en billijkheid zou zijn.

3.9.

Uit de parlementaire geschiedenis van artikel 7:176 BW blijkt dat deze van artikel 150 van het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering afwijkende bijzondere regel van bewijslastverdeling in de wet is opgenomen ter versterking van de positie van de schenker. Aan de regel van artikel 7:176 BW bestaat geen behoefte indien van de schenking een notariële akte is opgemaakt: in dat geval mag voorshands ervan worden uitgegaan dat de schenker zonder overijling en ongeoorloofde beïnvloeding is te werk gegaan. Voorts is in artikel 7:176 BW een uitzondering opgenomen voor het geval de in de hoofdregel vervatte verdeling van de bewijslast in de gegeven omstandigheden in strijd met de eisen van redelijkheid en billijkheid zou zijn. Van dit laatste zal de rechter dan wel uitdrukkelijk verantwoording moeten afleggen, ervan uitgaande dat feiten zijn gesteld die deze afwijking van de hoofdregel rechtvaardigen. Daarbij valt te denken aan het geval dat alleen de schenker over het bewijsmateriaal beschikt of dat zijn betoog zo onwaarschijnlijk is dat voorlopige aanvaarding ervan de wederpartij in een onredelijke bewijspositie zou brengen. (Vgl. Kamerstukken II, 1981-1982, 17 213, nr. 3, p. 8-9)

3.10.

In grief 3 stelt de vrouw dat – voor zover al sprake zou zijn van een afspraak tussen partijen – de rechtbank ten onrechte geen of te weinig aandacht heeft besteed aan haar labiele psychische situatie in 2018 en het feit dat de man daarvan gebruik heeft gemaakt door haar onder druk te zetten meergenoemde afspraak te maken, hetgeen misbruik van omstandigheden oplevert. De vrouw heeft in hoger beroep een beschrijving gegeven van haar psychische toestand destijds en uitgebreide documentatie overgelegd waaruit deze toestand valt af te leiden. Bovendien heeft de vrouw bij antwoordakte na tussenvonnis de nietigheid van de overeenkomst ingeroepen, vanwege het bestaan van een wilsgebrek. De man betwist in zijn memorie van antwoord dat sprake zou zijn van misbruik van omstandigheden.

3.11.

In het kader van haar beroep op misbruik van omstandigheden heeft de vrouw – in aanvulling op hetgeen hiervoor onder 3.1 en 3.6 uiteengezet is - het volgende gesteld. In 2018 was de vrouw psychisch zeer slecht eraan toe, hetgeen de man wist. De man verbrak hun relatie na 22 jaar in januari 2018, waarna in februari 2018 de zus van de vrouw plotseling overleed. De man weigerde vervolgens uit de woning te vertrekken, hetgeen zeer veel spanning voor de vrouw opleverde. Een en ander leidde ertoe dat de vrouw, die al geruime tijd zeer veel dronk, nog meer ging drinken dan daarvoor. In 2018 heeft zij 27 keer de huisarts bezocht en daarnaast een aantal malen gesprekken gevoerd met een coach en een psycholoog. Op 8 maart 2018 werd zij voor het eerst verwezen voor een opname (in een ontwenningskliniek), hetgeen zij uitstelde. Op dat moment was de relatie tussen partijen al 2 maanden beëindigd, maar woonde de man nog steeds in de woning (in het B&B-gedeelte in het souterrain) en weigerde hij te vertrekken. Er volgde een tweede verwijzing naar de psychiatrische afdeling van het BovenIJ ziekenhuis, hetgeen zij wederom uitstelde. Weliswaar vertrok de man na veel aandringen op 15 mei 2018 uit de woning, maar hij bleef volgens de vrouw druk op haar uitoefenen om het huis te verkopen en hem een deel van de opbrengst te geven. Hij pushte haar om de Belastingdienst aan te schrijven en nam achter haar rug om contact op met de notaris. Uiteindelijk is de vrouw op 19 juni 2018 voor opname naar een kliniek in Den Haag gegaan. Dit is tussen het 13e en 14e bezoek aan de dokter en vlak na de eerste mail aan de notaris van 11 juni 2018. Zij heeft de man vervolgens op zijn aandringen toestemming gegeven om tijdelijk weer in de woning te verblijven. Vervolgens nam de man, nadat de vrouw was teruggekomen uit de kliniek, zonder haar toestemming wederom zijn intrek in de B&B, met als gevolg dat de vrouw ook na de opname niet toekwam aan het verwerken van de breuk. De vrouw was in deze periode totaal van de kaart, stond in de periode dat zij de bewuste e-mail aan de notaris en de brief aan de Belastingdienst schreef onder zware druk van de man en kon niet voor zichzelf opkomen en voor zichzelf zorgen. In dit verband heeft de vrouw allereerst als productie 9 in eerste aanleg een verklaring van haar huisarts van 6 maart 2020 overgelegd, waarin deze schrijft: “Bovengenoemde patiënte kampte van begin 2018 tot begin 2019 met een depressie met klachten van angsten, concentratiestoornis en vergeetachtigheid. In die periode heeft zij veel oxazepam gebruikt”. Daarnaast heeft de vrouw bij brief van 24 oktober 2022 een verklaring van haar huisarts van 21 april 2021 overgelegd, waarin deze schrijft: “Hierbij bevestig ik dat [de vrouw] in de periode maart 2018 t/m september 2018 veelvuldig onze praktijk heeft bezocht ivm diverse psychische en lichamelijke klachten, veelal gerateerd aan overmatig alcoholgebruik. Ze heeft mijn spreekuur in deze periode regelmatig bezocht, waarbij wij verschillende behandelingen gestart zijn. Zij is verwezen naar een verslavingskliniek, heeft medicamenteuze therapie ter bestrijding van de craving (trek in alcohol) gebruikt en heeft ondersteunende gesprekking bij de POH-GGZ gehad. Mevrouw maakte in de bovengenoemde periode een zeer kwetsbare en labiele indruk. Er was sprake van overmatig alcoholgebruik op dagelijkse basis. Ik heb haar meermalen in zorgelijke toestand op mijn spreekuur gezien en heb haar bewust frequent terug laten komen om een vinger aan de pols te houden”.
Uit de eveneens bij brief van 24 oktober 2022 overgelegde uitdraai van contactmomenten met de huisarts in 2018 valt verder het volgende af te leiden. Op 26 februari 2018 noteert de huisarts: “Wil graag hulp om van alcoholprobleem af te komen; sinds 15e ‘gewoonte’ voor het slapen gaan. Geen last na alcoholgebruik. Drinkt fles wijn per avond.(…) Eten gaat goed, wel 4 kilo af door afgelopen 2 mnd (zus opgenomen met dubbele longontsteking, na 5 wkn IC overleden). (…) Sinds gister relatie na 22 jr over (hij was al stap verder dan zij). (…) Kan zich door de situatie slecht concentreren en is vergeetachtiger. Bang om fouten te maken in haar werk (…)”. Op 1 maart 2018 is de vrouw verwezen naar de Jellinek kliniek in verband met haar alcoholverslaving, doch daarvan heeft zij geen gebruik van gemaakt. Op 5 april 2018 heeft zij verzocht om een herhalingsrecept voor oxazepam om te slapen “overlijden zus en einde relatie nog vers”. Op 13 april 2018 noteert de huisarts: “gaat niet goed; voelt zich overspannen; vriend heeft relatie onlangs verbroken (na 22 jaar); wonen nog wel bij elkaar in huis, zij wil hem er niet uit zetten en hij kan in souterrain wonen. Verder ontzettend druk met werk (heeft eigen administratiekantoor en helpt mensen met belastingaangifte); daarbij nog erg verdrietig over overlijden v zus; is gestopt met drinken (..)”. Op 18 april 2018 noteert de huisarts: “nog steeds moeizaam, zonder oxazepam voelt ze zich continu gestresst; kan hele dag huilen, weet soms niet waar ze het zoeken moet; wil graag minder werken maar kan nu even niet; moet voor 1 mei aantal aangiftes klaar hebben, niemand kan het van haar overnemen; verder in huis veel spanningen tussen haar en haar vriend; hij twijfelt over relatiebreuk, zorgt voor veel onrust en onzekerheid (…)”. Op 24 april 2018 heeft de vrouw de thuissituatie met de huisarts besproken. De huisarts noteert dat de vrouw haar vriend nog vaak ziet, dat zij samen dingen doen. De vrouw wil duidelijkheid, maar dat kan hij haar niet geven en zij wil ook niet zonder hem, dus dan maar zo. Ze verwijt hem wel dat hij weggaat op zo’n moment, zij zou wel voor hem zorgen. Op 25 april 2018 noteert de huisarts: “Gaat moeizaam, soms heel slecht, soms wat beter; heeft besluit genomen vriend huis uit te zetten want is onhoudbare situatie zo; (…) is wel weer gaan drinken, dagelijks aantal glazen wijn”. Op 13 juni 2018 schrijft de huisarts: “komt niet van alcohol af, iedereen in omgeving drinkt, heeft via verzekering kliniek gevonden in Den Haag, wil opgenomen, heeft vb nodig, neemt oxazepam zn, nodig voor het afmaken van haar werk” en op 18 juli 2018 “gaat nog steeds niet goed; is 2 wkn op eigen initiatief opgenomen bij verslavingskliniek; was prettig maar totaal niet effectief; is na ontslag gewoon weer gaan drinken en situatie is niet verbeterd; wil roer omgooien, ander werk gaan doen, huis verkopen en liefst ook langere opname bij psych kliniek om aan zichzelf te werken”. Op 13 augustus 2018 noteert de huisarts: “gaat redelijk; heeft zich aangemeld voor Lievegoed maar wachttijden zijn heel lang (in sept pas intake en vermoedelijk in dec pas start behandeling) verder drastische besluiten genomen; gaat huis verkopen, stoppen met bedrijf en wil studie psychologie gaan doen (…)”. De huisarts schrijft haar baclofen voor, opdat de trek in alcohol vermindert. Op 28 augustus 2018 noteert de huisarts: “gaat redelijk; is soms wat duf van de pillen maar vindt ze niet erg; verder geen bijwerkingen; helaas ook niet echt minder trek om te drinken (drinkt nog dagelijks wijn) (…)”. Op 4 september 2018 schrijft de huisarts: “gaat redelijk; is knopen aan het doorhakken, heeft laatste belastingopdracht gedaan, vriend huis uit gezet en vakantie geboekt (…)”. Op 25 september 2018: “gaat goed, heeft baclofen verhoogd naar 4x3 tabletten, moet nog veel moeite doen om niet meer te drinken maar lukt goed, wil opname kliniek afzeggen”. Uit de uitdraai van contactmomenten met de huisarts blijkt dat de vrouw vervolgens op 27 maart 2019 weer contact met de huisarts heeft gehad. Die schrijft: “gaat goed; heeft huis verkocht; geen contact meer met ex-vriend en veel van werkzaamheden afgestoten; geeft veel rust en gevoel van vrijheid (…)”. Als productie 13 bij memorie van grieven heeft de vrouw nog het intakeformulier van 5 september 2018 bij mevrouw Van Schaik (psycholoog CAT) van [Y] overgelegd. Hierin valt (onder andere) te lezen: “(…) Een 57-jarige vrouw meldt zich aan met stemmingsklachten en alcoholmisbruik. (…) Dit jaar zijn er verschillende dingen gebeurd; haar zus is overleden, haar vriend is bij haar weggegaan. Patiente is overspannen geraakt, ook door de werkdruk in eerdere jaren. Ze heeft een eigen bedrijf en moest daarom sommige dingen blijven regelen. Haar hond is doodgegaan. Ze vertelt op 1 september besloten te hebben het heft in eigen handen te nemen. Ze heeft haar ex gevraagd zijn huissleutel in te leveren en heeft hem gezegd dat ze hem niet wil zien. (…) Patiente vertelt dat het slecht gaat met haar. Ze voelt zich somber en ervaart haar situatie als heftig. (…) Ze heeft veel moeite met slapen, ze kan wel inslapen door alcohol maar wordt na een paar uur weer wakker. Ze schat dat ze ongeveer 3-4 uur per dag slaapt. (…) Ze heeft moeite met nadenken en concentreren en merkt dit ook op haar werk. Ze piekert veel en daardoor kan ze ook niet slapen. Ze zit elke week bij de huisarts, terwijl ze daarvoor 20 jaar niet was geweest. (…) Patiente hoort soms van anderen dat zij zich verward uit. Ze vindt dat niet fijn omdat ze het idee dat ze niet meer de controle heeft.(…) Patiente heeft last van angst- en paniekaanvallen, deze kosten de laatste tijd vaak voor omdat patiente zoveel heftige ervaringen heeft opgedaan de laatste tijd en haar structuur zo is veranderd.” De vrouw heeft verder nog als productie 8 bij memorie van grieven een door haar zelf opgestelde “Tijdslijn ziekteverloop Dijkman” in het geding gebracht. Daarin heeft zij (onder andere) beschreven dat en op welke wijze en op welke momenten de man druk op haar zou hebben uitgeoefend om de woning te verkopen en de opbrengst met hem te delen.

3.12.

Naar het oordeel van het hof heeft de vrouw, mede door overlegging van voormelde gegevens, voldoende gesteld om, indien het bestaan van een overeenkomst tussen haar en de man zou worden aangenomen, haar beroep op misbruik van omstandigheden te dragen. Het is dan ook aan de man om het tegendeel te bewijzen, nu van de schenking geen notariële akte is opgemaakt en gesteld noch gebleken is dat deze bewijslastverdeling in strijd zou zijn met de eisen van redelijkheid en billijkheid.

3.13.

De man heeft ter onderbouwing van zijn standpunt dat geen sprake is van misbruik van omstandigheden het volgende aangevoerd. De afspraak dat de man de helft van de overwaarde van de woning zou krijgen bestond al (veel) langer, dus voor het uiteengaan van partijen. Maar zelfs als de afspraak pas in de bewuste periode toen het minder ging met de vrouw tot stand zou zijn gekomen, is nog steeds geen sprake van misbruik van omstandigheden. De man wist inderdaad dat het niet goed ging met de vrouw, dat zij naar een kliniek ging en dat zij daar zelf weer is weggegaan. Dat maakt echter niet dat zij niet wist wat zij deed wat betreft de gesprekken met de notaris en de brieven die zij heeft opgesteld. Deze besloegen immers een periode van ruim drie maanden (11 juni – 22 september 2018) en de vrouw heeft in die periode noch na de reactie van de Belastingdienst van 22 september 2018 noch in de maanden daarna op enige wijze aan de man en/of een derde kenbaar gemaakt dat zij onder druk had gehandeld om de man uit de woning te krijgen. Bovendien heeft de man de woning van de vrouw reeds op 15 mei 2018 verlaten. Uit geen van de stukken van de huisarts en/of de therapeut volgt dat de vrouw dusdanig in de war was dat zij gedurende een langere periode niet wist wat zij deed, de gevolgen daarvan niet kon overzien en/of door de man onder dusdanige druk zou zijn gezet dat zij brieven heeft opgesteld waar zij niet achter stond en waarvan zij de reikwijdte niet zou hebben kunnen overzien. In dit verband is ook van belang dat de notaris de vrouw heel goed kent. Zij heeft partijen geholpen en dat had zij zeer zeker niet gedaan als zij ook maar enigszins zou hebben vermoed dat de vrouw niet wist wat zij deed en/of bij haar de indruk zou zijn gewekt dat de vrouw onder psychische druk van de man handelde.

3.14.

Het hof overweegt hierover het volgende. De stelling van de man dat geen sprake is van misbruik van omstandigheden, aangezien de afspraak omtrent de verdeling van de overwaarde van de woning al (ver) voor het uiteengaan van partijen bestond, is hiervoor onder 3.3 tot en met 3.5 reeds besproken en verworpen. Voor zover de man daarnaast stelt dat zich in 2018 niet een situatie heeft voorgedaan waarin de vrouw niet wist wat zij deed dan wel de gevolgen daarvan niet kon overzien, gaat het hof daaraan voorbij. Daargelaten of de man daarmee het juiste criterium voor (afwezigheid van) misbruik van omstandigheden hanteert, vormt een en ander een onvoldoende (onderbouwde) weerlegging van de door de vrouw overgelegde stukken van de huisarts en de therapeut. Dat de notaris de vrouw goed kende en dat zij het zou hebben geweten als het niet goed was gegaan met de vrouw en geprobeerd zou hebben haar tegen te houden, is in dit kader eveneens onvoldoende. Dat geldt ook voor de stelling van de man dat hij reeds op 15 mei 2018 de woning heeft verlaten – kennelijk ter betwisting van de stelling van de vrouw dat zij leed onder de door de man veroorzaakte druk vanwege het niet verlaten van de woning –, nu de man niet betwist dat hij op eigen verzoek weer is teruggekeerd in de woning toen de vrouw was opgenomen, dat hij daar nog steeds woonde nadat de vrouw de kliniek had verlaten en pas tegen eind augustus 2018, toen hij via zijn nieuwe baan een woonruimte aangeboden kreeg, definitief vertrok. In dit kader wijst het hof nog op de door de vrouw als productie 13 in hoger beroep overgelegde e-mail van de man van 16 oktober 2018, waarin de man de vrouw laat weten dat hij een nieuwe woonruimte heeft gevonden. De man eindigt deze mail overigens met de zin: “Ik hoop heel erg dat het weer een beetje beter met jou gaat”. Het feit dat de gesprekken met de notaris en de brieven die de vrouw heeft opgesteld een periode van ruim drie maanden besloegen, doet naar het oordeel van het hof evenmin ter zake, nu die drie maanden zich precies bevinden – zoals blijkt uit 3.11 hiervoor - in de periode dat het slecht ging met de vrouw, waarvan de man (zoals hij zelf meermalen heeft verklaard) op de hoogte was. Dat de vrouw, toen het weer wat beter met haar ging, niet direct is teruggekomen op de gemaakte afspraak, acht het hof ten slotte eveneens onvoldoende om het gestelde misbruik van omstandigheden te weerleggen. Uit 3.11 hiervoor volgt dat het eerst eind 2018/begin 2019 weer wat beter ging met de vrouw. Dat is juist het moment waarop de man aanspraak maakte op betaling van ‘zijn helft’, en de vrouw hiertegen in verzet kwam. Andere omstandigheden die, indien bewezen, tot de conclusie zouden moeten leiden dat in de gegeven omstandigheden geen sprake is geweest van misbruik van omstandigheden, zijn door de man niet gesteld. De man schiet hier dus te kort in zijn stelplicht. Aldus is er ook geen ruimte voor een bewijsopdracht.

De overige vorderingen van de man

3.15.

Het voorgaande houdt in dat de grieven 1, 2 en 3 in zoverre slagen dat de primaire grondslag (overeenkomst) en de subsidiaire grondslag (schenking) van de vordering van de man niet kunnen leiden tot toewijzing van het door de man gevorderde. Het hof dient aldus nog wel over te gaan tot een beoordeling van de stellingen van partijen ten aanzien van de meer subsidiaire alsook de uiterst subsidiaire vordering van de man.

3.16.

Meer subsidiair heeft de man zijn vordering gebaseerd op ongerechtvaardigde verrijking, primair voor een bedrag van € 329.500,- (zijnde de helft van de overwaarde, uitgaande van de verkoopprijs minus de hypothecaire geldlening), en subsidiair voor een bedrag van € 10.000,-, zijnde het bedrag dat de man heeft bijgedragen aan de aflossing van de hypothecaire geldlening van de vrouw bij de Postbank. Wat betreft de primaire stelling van de man is het hof van oordeel dat de man, gelet op hetgeen hiervoor onder 3.4 en 3.5 is overwogen, op geen enkele wijze heeft aangetoond dat sprake is van enige verarming aan zijn kant, zodat het beroep op ongerechtvaardigde verrijking reeds op die grond niet opgaat. Wat betreft zijn subsidiaire standpunt kan naar het oordeel van het hof echter wel worden gesproken van een verarming aan de kant van de man (en een verrijking aan de kant van de vrouw). Niet in geschil is dat het hier gaat om een door de man gedane betaling aan de Postbank, waarvan € 14.000,- een extra aflossing op de hypothecaire geldlening van de vrouw betrof en € 1.000,- betrekking had op een gedeeltelijke betaling van boeterente, van welk bedrag de vrouw hem reeds € 5.000,- heeft terugbetaald. Nu de vrouw geen argumenten heeft aangevoerd ter betwisting van deze meer subsidiaire grondslag van de vordering van de man, zal het hof deze vordering toewijzen inclusief de gevorderde wettelijke rente. De gevorderde buitengerechtelijke kosten zijn niet onderbouwd en komen niet voor toewijzing in aanmerking.

3.17.

Voor wat betreft het uiterst subsidiaire beroep van de man op de redelijkheid en billijkheid wil het hof kort zijn. De aan dit beroep ten grondslag gelegde relevante stellingen heeft het hof, zoals uit het vorengaande volgt, alle verworpen, en in het licht van de hiervoor besproken omstandigheden bestaat geen grond dit beroep te honoreren.

Slotsom

3.18.

De grieven 1, 2 en 3 van de vrouw slagen. De primaire en subsidiaire vorderingen van de man worden afgewezen. De meer subsidiaire vordering van de man op grond van ongerechtvaardigde verrijking zal worden toegewezen voor een bedrag van € 10.000,-, te vermeerderen met wettelijke rente vanaf de dag der dagvaarding. Een en ander betekent dat de grieven 4 tot en met 6 geen behandeling meer behoeven. De bestreden vonnissen kunnen niet in stand blijven. Gelet op de affectieve relatie die tussen partijen heeft bestaan, ziet het hof geen aanleiding de compensatie van proceskosten in eerste aanleg te vernietigen. Ook in hoger beroep zal het hof de proceskosten tussen partijen compenseren, als na te melden.

4Beslissing

Het hof:

vernietigt de vonnissen waarvan beroep;

en opnieuw rechtdoende:

veroordeelt de vrouw om uit hoofde van ongerechtvaardigde verrijking aan de man te voldoen een bedrag van € 10.000,- (zegge: tienduizend euro) te betalen, vermeerderd met de wettelijke rente vanaf 8 april 2020 tot aan de dag van algehele voldoening;

verklaart dit arrest tot zover uitvoerbaar bij voorraad;

compenseert de proceskosten tussen partijen in hoger beroep, aldus dat iedere partij de eigen kosten draagt;

wijst af het meer of anders gevorderde.

Dit arrest is gewezen door mrs. A.R. Sturhoofd, H.A. van den Berg en J. Jonkers, en door de rolraadsheer in het openbaar uitgesproken op 21 maart 2023.

meer blogs >> podcasts >>

BLOGS en PODCASTS

Podcastgesprek: Meer fiscale opties pensioenverrekening samenwoners
Mr. Rob Welling en Drs. Jasper Horsthuis, 06-05-2025
Jasper Horsthuis en Rob Welling gaan in gesprek over een recente uitbreiding van de fiscale mogelijkheden voor pensioenverrekening door samenwoners. Zij bepleiten een verdere verruiming van de regeling.
Podcastgesprek: Nieuwe inzichten fiscale gevolgen verrekening lijfrente (II)
Mr. Rob Welling en Drs. Jasper Horsthuis, 22-04-2025
De Belastingdienst heeft - opnieuw - een standpunt gepubliceerd over de fiscale afwikkeling van een lijfrentepolis bij echtscheiding. Rob Welling en Jasper Horsthuis bespreken de gevolgen hiervan.
Podcastgesprek: Breaking! Vóórhuwelijks vergoedingsrecht halveert niet!
Drs. Jasper Horsthuis en Mr. Rob Welling, 08-04-2025
Onze redacteur Jasper Horsthuis en scheidingsfiscalist Rob Welling gingen in gesprek over de belangrijke uitspraak van de Hoge Raad op 21-03-2025. Super heldere uitleg over inhoud en gevolgen van de uitspraak!
Alimentatie berekenen bij samengestelde gezinnen: een tussenstand
Mr. Hedy Bollen, 17-12-2024
Diverse auteurs deden de laatste jaren voorstellen om het alimentatierekenen voor samengestelde gezinnen te verbeteren. De auteur zet de voorstellen op rij en geeft ze een persoonlijke score.
Podcastgesprek: Nieuwe rekenmethodiek voor kinderalimentatie bij samengestelde gezinnen? (II)
Mr. Jan Bram de Groot en Mr. Rob van Coolwijk, 13-11-2024
Nadat in het eerste deel van dit tweeluik de achtergrond van de discussie werd geschetst, zoomen Rob van Coolwijk en Jan Bram de Groot in dit deel nader in op de door De Groot voorgestelde rekenmethodiek.
Podcastgesprek: Nieuwe rekenmethodiek voor kinderalimentatie bij samengestelde gezinnen? (I)
Mr. Jan Bram de Groot en Mr. Rob van Coolwijk, 11-11-2024
Wat zou er moeten wijzigen voor kinderalimentatie bij samengestelde gezinnen en waarom? Rob van Coolwijk gaat hierover in gesprek met Jan Bram de Groot, voorzitter van de Expertgroep Alimentatienormen.
Vaststelling vaderschap van een overleden man: kan daar verweer tegen worden gevoerd?
Mr. dr. Myriam Lückers, 05-11-2024
De weduwe wordt niet aangemerkt als belanghebbende bij een verzoek gerechtelijke vaststelling vaderschap van haar overleden man, aldus HR 4 oktober 2024. Is verweer in een dergelijke zaak dan niet mogelijk?
Unieke beschikking: van rechtswege onstaan ouderlijk gezag aangetekend in gezagsregister
Michelle Booij-Smid, 05-11-2024
Meeroudergezinnen lopen nog altijd tegen problemen aan met betrekking tot juridisch ouderschap en gezag. In deze zaak bood Rechtbank Amsterdam de moeders en hun kind een oplossing.
Verjaarde vorderingen en de verdeling van de nalatenschap
Mr. Arend de Bakker, 08-10-2024
Kunnen verjaarde rechtsvorderingen in de verdeling van de nalatenschap betrokken worden? De auteur analyseert diepgaand de literatuur en de jurisprudentie hierover. Een blog, bestemd voor de superspecialist!
Aansprakelijkheid bij scheidingsbegeleiding? Een reëel risico
Drs. Jasper Horsthuis, 08-10-2024
In een uitspraak van de rechtbank Den Haag werd een mediator aansprakelijk gesteld voor vermeende tekortkomingen bij de begeleiding. Wat mag van een scheidingsprofessional worden verwacht?
×

Rapport alimentatienormen versie 2025

 

INHOUDSOPGAVE

Voorwoord
1. Inleiding
2. Netto besteedbaar gezinsinkomen en netto besteedbaar inkomen
2.1 Inleiding
2.2 Modellen voor het bepalen van het netto besteedbaar (gezins)inkomen
2.3 Verschillende soorten inkomen
2.4 Kindgebonden budget
3. Behoefte
3.1. Algemeen
3.2 Het eigen aandeel van ouders in de kosten van de kinderen
3.3 Behoefte van de ex-partner
4. Draagkracht
4.1 Algemeen
4.2 Berekening van draagkracht voor kinderalimentatie en partneralimentatie (algemeen)
4.3 Bepalen van draagkracht voor kinderalimentatie voor kinderen tot 21 jaar
4.4 Bepalen van draagkracht voor partneralimentatie
4.5 Inkomensvergelijking (voorheen jusvergelijking)
4.6 Bijzondere omstandigheden die de draagkracht kunnen beïnvloeden
4.7 Inkomensverlies van een onderhoudsplichtige
4.8 Uitgaven die fiscaal aftrekbaar zijn
4.9 Fiscale gevolgen van het hebben van een auto van de zaak
4.10 Draagkracht bij verpleging in een instelling voor langdurige zorg
5. Stappenplannen en rekenvoorbeelden
5.1 Stappenplan kinderalimentatie
5.2 Stappenplan partneralimentatie
5.3 Rekenvoorbeelden niet vermijdbare en niet verwijtbare lasten
5.4 Rekenvoorbeeld aanvaardbaarheidstoets

Voorwoord

Wettelijke maatstaven

De hoogte van kinder- en partneralimentatie is afhankelijk van de behoefte van degene die recht heeft op alimentatie en van de draagkracht van degene die de alimentatie moet betalen. Behoefte en draagkracht zijn open normen, dat wil zeggen dat niet in wet- of andere regelgeving is vastgelegd wat daaronder precies moet worden verstaan.

Aanbevelingen en rekenmodellen

In het Rapport alimentatienormen (hierna: het rapport) doet de Expertgroep Alimentatie (hierna: de expertgroep) aanbevelingen voor het concretiseren en toepassen van deze open normen in het juridische debat en voor het aan de hand van deze wettelijke maatstaven berekenen van de hoogte van kinder- en partneralimentatie.

Met deze aanbevelingen beoogt de expertgroep de rechtseenheid te bevorderen en bij te dragen aan de voorspelbaarheid van de uitkomst van een alimentatieprocedure. Het rapport is uitdrukkelijk niet bedoeld als handboek voor alles wat met alimentatie te maken heeft. Het rapport bevat ook geen aanbevelingen voor onderwerpen die buiten de reikwijdte van de begrippen behoefte en draagkracht en het aan de hand daarvan berekenen van alimentatie vallen. Die onderwerpen komen daarom in dit rapport niet aan bod. Als een vraag daarover voorligt, zal de rechter een op het geval toegesneden oordeel geven.

Voor het berekenen van alimentatie heeft de expertgroep modellen ontwikkeld (zie bijlage 1). Verschillende uitgevers brengen rekenprogramma’s uit die gebaseerd zijn op deze rekenmodellen. Voor de leesbaarheid is het rapport in de wij-vorm geschreven. Waar staat dat ‘wij’ iets doen mag gelezen worden dat de expertgroep aanbeveelt om dat zo te doen.

Gebruik van het rapport

Dit rapport is geschreven door rechters met het doel de aanbevelingen toe te passen bij de beoordeling van aan hen voorgelegde alimentatiegeschillen. Rechters kunnen van de aanbevelingen afwijken. Zij zullen dat in de regel alleen doen als er bijzondere omstandig- heden zijn. Bij die beoordeling speelt wat partijen stellen en hoe zij dat onderbouwen een belangrijke rol. Een relatief strikte toepassing van de aanbevelingen bevordert de rechtseenheid en de voorspelbaarheid van rechterlijke beslissingen.

Advocaten, mediators en anderen maken voor hun advieswerk en (rechts)bijstand gebruik van het rapport. Bij de meeste alimentatiekwesties maken partijen zelf afspraken, zonder tussenkomst van een rechter. Dat staat partijen vrij. Belangrijk is dat zij bij die afspraken binnen de wettelijke kaders blijven.
Gemeenten kunnen de aanbevelingen in dit rapport gebruiken bij verhaal van bijstands- uitkeringen. Vragen rond bijstandsverhaal vallen buiten het bestek van dit rapport.

Rapport 2025

De tabellen Eigen Aandeel in de Kosten van Kinderen zijn in 2025 gewijzigd. In de tabellen is het hoogste inkomen opgehoogd van € 6.000 naar € 7.500 met de bijbehorende tussenkolommen (van € 6.500 en van € 7.000). Het laagste inkomen is verhoogd van € 1.500 naar € 2.000 euro omdat het sociaal minimum inclusief zorgtoeslag meer dan € 2.000 bedraagt.

De bedragen voor lage en voor hoge inkomens vallen iets lager uit dan in de tabellen voor 2024: bij de lage inkomens hangt dat samen met de nieuwe definitie van de armoedegrens. De procentuele kosten van kinderen bij een hoog inkomen zijn lager op basis van de (voorlaatste) CBS-publicatie over kosten van kinderen.

In paragraaf 4.3.5 is een aanbeveling opgenomen voor de situatie dat de ouders samen voldoende draagkracht hebben en de zorgkorting hoger is dan de draagkracht van de ouder bij wie het kind niet het hoofdverblijf heeft.

Den Haag, december 2024

mr. J.B. de Groot, voorzitter

mr. Y. Oosting, secretaris

De editie van 2024 bevat een belangrijke wijziging. Met ingang van 2023 is ook voor de bepaling van de draagkracht voor partneralimentatie het forfaitaire systeem van toepassing. Uitgangspunt daarbij is dat de onderhoudsplichtige een budget voor de eigen lasten heeft. Voor bijzondere lasten die volgens de onderhoudsplichtige niet uit dat budget kunnen worden bestreden (bijvoorbeeld herinrichtingskosten, advocaatkosten etc.) gelden nu zowel voor kinderalimentatie als voor partneralimentatie dezelfde uitgangspunten (zie hoofdstuk 4.6).

Den Haag, december 2023

mr. J.B. de Groot, voorzitter

mr. Y. Oosting, secretarisLeeuwarden, december 2022

1. INLEIDING

In artikel 1:392, lid 1, BW staat wie op grond van bloed- of aanverwantschap gehouden zijn tot het verstrekken van levensonderhoud. Dat zijn de ouders, de kinderen en behuwd- kinderen, schoonouders en stiefouders. In deze wetsbepaling staat niet wie de onderhouds- gerechtigden zijn. Dat kunnen we afleiden uit de formulering en uit andere artikelen in Titel 17 van Boek 1, BW.

In dit rapport doet de expertgroep aanbevelingen voor het vaststellen of wijzigen van de hoogte van kinder- en/of partneralimentatie na het verbreken van de relatie (alleen bij kinderalimentatie), echtscheiding, na het verbreken van een geregistreerd partnerschap en na scheiding van tafel en bed.

Het gaat daarbij om:

  • een bijdrage van de ouder in de kosten van verzorging en opvoeding van zijn of haar kind(eren) aan de andere ouder  (kinderalimentatie) of direct aan het kind (indien dat 18 jaar of ouder is);
  • een uitkering tot levensonderhoud aan de gewezen echtgeno(o)t(e), de echtgenoot van wie iemand gescheiden is van tafel en bed en de gewezen geregistreerde partner (partneralimentatie). Hierna spreken wij in al deze gevallen van ex-partners.

Op grond van artikel 1:404, lid 1, BW zijn ouders verplicht naar draagkracht te voorzien in de kosten van verzorging en opvoeding van hun minderjarige kinderen. Gedurende het huwelijk of geregistreerd partnerschap zijn ook stiefouders onderhoudsplichtig voor de minderjarige kinderen van hun echtgenoot of geregistreerde partner die tot hun gezin behoren (art. 1:395 BW). Ouders, en in voorkomend geval stiefouders, zijn ook onderhoudsplichtig voor hun kinderen van 18 tot 21 jaar (artikel 1:395a BW). Voor kinderen vanaf 21 jaar zijn ouders onderhoudsplichtig op grond van artikel 1:392, lid 1, BW.

Als ouders uit elkaar gaan, moeten zij afspraken maken over de verdeling van de kosten van hun kind of kinderen. In de praktijk betekent dit meestal dat de ene ouder aan de andere (verzorgende) ouder – dat is de ouder bij wie het kind het hoofdverblijf heeft – of aan het kind zelf als dat 18 jaar of ouder is (kinder)alimentatie moet betalen. Als de ouders er samen niet uitkomen, zal de rechter op verzoek bepalen welk bedrag aan kinderalimentatie een ouder moet betalen.

Als een ex-partner partneralimentatie moet betalen aan de andere partner, kunnen zij daar samen afspraken over maken. Als zij daar met elkaar niet uitkomen, zal de rechter daarover desgevraagd beslissen. 

Of en welke bedrag(en) iemand aan alimentatie moet betalen hangt ervan af: 

  1. of er een onderhoudsverplichting is, en
  2. of sprake is van behoeftigheid (dit geldt niet voor kinderen tot 21 jaar), en
  3. of de onderhoudsgerechtigde behoefte heeft aan een financiële bijdrage, en
  4. of de onderhoudsplichtige draagkracht heeft om de bijdrage te betalen.

ad 1. Rangorde onderhoudsverplichtingen

Kinderen en stiefkinderen die de leeftijd van 21 jaar nog niet hebben bereikt, hebben voorrang boven alle andere onderhoudsgerechtigden. Deze voorrangsregel is aan de orde als iemand verplicht is levensonderhoud te verstrekken aan twee of meer personen, terwijl hij of zij onvoldoende draagkracht heeft om dit levensonderhoud aan alle onderhoudsgerechtigden volledig te verschaffen (art. 1:400, lid 1, BW).

Door deze voorrangsregel moet een onderhoudsplichtige eerst de kinderalimentatie voor kinderen en stiefkinderen tot 21 jaar betalen en pas daarna (als aan de overige voorwaarden is voldaan) de alimentatie voor (stief)kinderen vanaf 21 jaar en de partneralimentatie.

ad 2. Behoeftigheid

Voor het opleggen van een alimentatieverplichting moet bij ex-partners en kinderen vanaf 21 jaar sprake zijn van behoeftigheid. Een onderhoudsgerechtigde is behoeftig:

  • wanneer hij of zij niet in staat is om (geheel) in het eigen levensonderhoud te voorzien, omdat hij of zij de nodige eigen middelen mist; én
  • hij of zij deze eigen middelen niet in redelijkheid kan verwerven.

Indien de onderhoudsgerechtigde geen of onvoldoende inkomsten heeft om in het levensonderhoud te voorzien, kan er aanleiding zijn om rekening te houden met een bepaalde verdiencapaciteit. Dat wil zeggen de mogelijkheid om in redelijkheid inkomen te verwerven. Of er aanleiding bestaat om met een verdiencapaciteit rekening te houden is afhankelijk van de omstandigheden van het geval, zoals opleiding, werkervaring, de geboden tijd om werk te zoeken, de gezondheid en de zorg voor kinderen.

Als een onderhoudsgerechtigde over vermogen beschikt, kan het onder omstandigheden redelijk zijn dat we verlangen dat iemand op dit vermogen inteert.

De expertgroep geeft geen richtlijnen over de behoeftigheid.

Ad 3 en 4. Behoefte en draagkracht

Behoefte

Behoefte is – ook bij kinderen – een van de wettelijke maatstaven voor vaststelling van alimentatie. Volgens vaste jurisprudentie is behoefte geen absoluut begrip. Het bestaan en de omvang van de behoefte hangen af van de individuele omstandigheden en moeten we van geval tot geval bepalen. Allerlei omstandigheden kunnen hierbij een rol spelen.

In elk geval is behoefte niet beperkt tot het bestaansminimum.

Draagkracht

Of iemand draagkracht heeft om alimentatie te betalen hangt enerzijds af van de inkomsten en het vermogen en anderzijds van de noodzakelijke uitgaven die daarop in mindering komen.

Daarbij gaat het niet alleen om de middelen waarover de onderhoudsplichtige beschikt, maar ook over die waarover hij redelijkerwijze had kunnen beschikken. Bij de uitgaven gaat het niet alleen om de uitgaven voor de onderhoudsplichtige zelf, maar kunnen ook de uitgaven een rol spelen voor anderen van wie het onderhoud voor rekening van de onderhoudsplichtige komt.

De vast te stellen alimentatie mag niet hoger zijn dan enerzijds de behoefte van de onderhoudsgerechtigde en anderzijds de draagkracht van de onderhoudsplichtige.

De laagste van die twee vormt de maximale bijdrage. De omstandigheden van partijen kunnen aanleiding geven de alimentatie lager dan dit maximum vast te stellen.

Opbouw van het rapport

In hoofdstuk 2 leggen we de begrippen netto besteedbaar inkomen en netto besteedbaar gezinsinkomen uit en laten we zien hoe we deze berekenen. In hoofdstuk 3 gaan we in op het bepalen van de behoefte voor zowel kinderalimentatie als partneralimentatie. In hoofdstuk 4 staan we stil bij het bepalen van de draagkracht voor kinder- en partneralimentatie. In dat hoofdstuk gaan we ook in op de zorgkorting die een rol speelt bij het bepalen van het bedrag aan kinderalimentatie dat iemand moet betalen. In hoofdstuk 5 zetten we aan de hand van twee stappenplannen met voorbeelden uiteen hoe we de behoefte en de draagkracht en uiteindelijk het bedrag aan kinder- en partneralimentatie bepalen.

Achter het rapport zitten de volgende bijlagen:

  • Bijlage 1 Modellen voor netto- en brutomethode
  • Bijlage 2 Diverse tarieven.
  • Bijlage 3 Tarieven en tabellen
  • Bijlage 4 Tabel eigen aandeel van ouders in de kosten van de kinderen
  • Bijlage 5 Draagkrachttabel kinderalimentatie

2 Netto besteedbaar gezinsinkomen en netto besteedbaar inkomen

2.1 Inleiding

Behoefte en draagdracht bepalen we voor kinder- en partneralimentatie op basis van het netto besteedbaar gezinsinkomen respectievelijk het netto besteedbaar inkomen. Bij kinderalimentatie speelt naast het netto besteedbaar (gezins)inkomen het kindgebonden budget een rol.

In dit hoofdstuk bespreken we de begrippen netto besteedbaar gezinsinkomen en netto besteedbaar inkomen.

Onder netto besteedbaar inkomen verstaan we het bruto inkomen verminderd met de daarover verschuldigde of ingehouden premies sociale verzekeringen (inclusief de inkomens- afhankelijke bijdrage premie zorgverzekeringswet) en loon- en/of inkomstenbelasting. Het netto besteedbaar gezinsinkomen is het gezamenlijke netto besteedbare inkomen van de (ex-)partners toen zij nog een gezin vormden.

2.2 Modellen voor het bepalen van het netto besteedbaar (gezins)inkomen

De expertgroep heeft twee modellen gemaakt waarmee we het netto besteedbaar inkomen berekenen: het netto model en het bruto model. Beide modellen staan in Bijlage 1 bij dit rapport.

In het netto model gebruiken we netto inkomensgegevens om het netto besteedbaar (gezins)inkomen te bepalen. In het bruto model berekenen we het netto besteedbaar inkomen aan de hand van (onder andere) de bruto inkomensgegevens.

2.2.1 Het netto model

We kunnen het netto model gebruiken bij het bepalen van de draagkracht van een onder- houdsplichtige met een inkomen uit dienstbetrekking of een uitkering van minder dan € 2.125 bruto per maand (incl. vakantietoeslag). Het bruto inkomen vinden we in een loon- of salarisspecificatie of in een specificatie van de uitkering. Ook het daarvan resterende netto inkomen blijkt uit die specificaties. De gehele berekening voeren we vervolgens uit met nettobedragen op maandbasis.

Het netto model kunnen we ook gebruiken als het inkomen niet is onderworpen aan de heffing van loon- en inkomstenbelasting in Nederland.

Het netto besteedbaar inkomen vinden we in het netto model bij post 8.

  

2.2.2 Het bruto model

We gebruiken het bruto model bij bruto inkomens vanaf € 2.930 per maand en bij alle inkomens buiten dienstbetrekking (bijvoorbeeld bij IB-ondernemers). We gebruiken het bruto model ook als er fiscale voordelen zijn (bijvoorbeeld bij uitgaven voor inkomens- voorzieningen), fiscale bijtellingen, bij bezittingen die in box 3 belast zijn of als specifieke heffingskortingen een rol spelen. Het invullen van dit bruto model is in grote lijnen vergelijkbaar met het invullen van een aangifte voor de inkomstenbelasting.

In het bruto model vinden we het netto besteedbaar inkomen bij post 121.

2.3 Verschillende soorten inkomen

2.3.1 Inkomen uit dienstbetrekking of uitkering

Werknemers en uitkeringsgerechtigden kunnen hun inkomen met loonstroken, uitkerings- specificaties en/of één of meer jaaropgaven aantonen.

2.3.2 Winst uit onderneming

Een natuurlijke persoon die een onderneming op eigen naam of in samenwerking met anderen drijft (IB-ondernemer), geniet winst uit onderneming. De ondernemer moet inkomstenbelasting en premies volksverzekeringen betalen over de gerealiseerde winst, na aftrek van ondernemersaftrekken en eventuele andere aftrekposten. Het komt regelmatig voor dat een ondernemer niet de gehele nettowinst (het netto besteedbaar inkomen dat volgt uit de berekening met het bruto model) voor het levensonderhoud gebruikt. Een deel van de winst (waar al inkomstenbelasting over is betaald) blijft dan in de onderneming achter, bijvoorbeeld om daarmee investeringen te doen of om (bedrijfs)schulden af te lossen. Het netto besteedbaar inkomen is dan lager.

Bij het bepalen van de draagkracht van een ondernemer kijken we naar wat deze ondernemer in redelijkheid aan inkomen uit de onderneming kan verwerven zonder de continuïteit van de onderneming in gevaar te brengen. We moeten daarom een schatting makenvan de toekomstige ontwikkelingen in de onderneming (een prognose). In de praktijk lijkt de gedachte te bestaan dat we daarvoor moeten kijken naar het gemiddelde resultaat van de laatste drie jaren. Hoewel dat gemiddelde resultaat helpend kan zijn bij het maken van de prognose (en inzage in recente jaarstukken van de ondernemer daarvoor onmisbaar is), is dat gemiddelde resultaat slechts één van de omstandigheden die bij het maken van de prognose een rol kan spelen.

2.3.3 De directeur-grootaandeelhouder

De directeur-grootaandeelhouder in een vennootschap (meestal een BV) krijgt in de regel salaris, net als een werknemer in een ‘normale’ dienstbetrekking. Daarnaast kan hij winst- uitkeringen (dividend, winst uit aanmerkelijk belang) ontvangen. Wanneer een directeur-grootaandeelhouder privéuitgaven laat voorschieten door of geld leent van de BV die deze schuld in rekening-courant boekt, kan er aanleiding zijn om bij het bepalen van de behoefte en/of draagkracht met deze opnames rekening te houden. 

2.3.4 Inkomen uit vermogen

In bepaalde gevallen kunnen we bij het bepalen van het netto besteedbaar inkomen rekening houden met werkelijke inkomsten uit vermogen, zoals inkomen uit de verhuur van onroerend goed. Dat inkomen moet dan in elk geval bestendig beschikbaar (kunnen) zijn.

2.4 Kindgebonden budget

Het kindgebonden budget is een inkomensafhankelijke maandelijkse bijdrage van de overheid die bij alleenstaande ouders wordt verhoogd met een zogeheten ‘alleenstaande ouderkop’.

Het kindgebonden budget is bedoeld als inkomensondersteuning voor (in beginsel) de ouder die kinderbijslag voor het kind ontvangt.

3. BEHOEFTE

3.1 Algemeen

Bij het bepalen van het bedrag dat iemand aan kinder- en/of partneralimentatie moet betalen, houden we rekening met de behoefte van de onderhoudsgerechtigden (volgens art. 1:397, lid 1, BW). De wetgever heeft de betekenis van het begrip behoefte niet nader ingevuld. Het is een zogenoemde open norm. Behoefte kunnen we omschrijven als het bedrag dat nodig is voor de kosten van levensonderhoud en dat aansluit bij de mate van welstand waarin partijen tijdens hun samenleving hebben geleefd. Het bestaan en de omvang van de behoefte hangen dus af van de individuele omstandigheden. Daarbij kunnen algemene ervaringsregels een rol spelen (volgens art. 149, lid 2, Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering).

Bij kinderalimentatie houden we er rekening mee dat ouders de kosten van verzorging en opvoeding van hun kinderen niet helemaal zelf hoeven te betalen. De kinderbijslag die de ouders (in de regel: de ouder bij wie een kind het hoofdverblijf heeft) ontvangen dekt een deel van die kosten. Het restant komt voor rekening van de ouders zelf. Dat restant noemen we in dit rapport ‘het eigen aandeel van ouders in de kosten van de kinderen’.

Hierna gebruiken we in het kader van kinderalimentatie daarom niet de term ‘behoefte’, maar spreken we van ‘het eigen aandeel van ouders in de kosten van de kinderen’ of kortweg ‘eigen aandeel’.

Bij partneralimentatie beveelt de expertgroep voor het bepalen van de behoefte het gebruik aan van een vuistregel, de zogenoemde hofnorm. Zie voor een uitleg van de hofnorm paragraaf 3.3.1 en 3.3.2.

3.2 Het eigen aandeel van ouders in de kosten van de kinderen

3.2.1 Inleiding

De expertgroep doet in dit rapport een concrete aanbeveling voor het bepalen van het eigen aandeel. Deze aanbeveling berust op de algemene ervaringsregel dat ouders in gezinnen een vast percentage van het beschikbare inkomen besteden aan hun kind(eren).

We bepalen het eigen aandeel aan de hand van de Tabel eigen aandeel van ouders in de kosten van de kinderen (Bijlage 4). In deze bijlage staat ook een toelichting op hoe de tabel werkt. In de tabel is rekening gehouden met de kinderbijslag. In de regel ontvangt de ouder bij wie een kind het hoofdverblijf heeft de kinderbijslag.

Hierna bespreken we de onderwerpen die van belang zijn bij het bepalen van het eigen aandeel.

3.2.2 De Tabel eigen aandeel van ouders in de kosten van de kinderen

De Tabel eigen aandeel is als volgt tot stand gekomen.

De welstand van het gezin waarin de ouders met de kinderen leven en daarmee de hoogte van de uitgaven voor de kinderen hangt samen met het netto besteedbaar gezinsinkomen.

Uit onderzoek van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) en het Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting (Nibud) blijkt dat ouders een bepaald percentage van dat gezinsinkomen aan hun kinderen besteden.

De Tabel eigen aandeel is gebaseerd op dit onderzoek. Het systeem is uitgewerkt in het rapport Kosten van kinderen ten behoeve van vaststelling kinderalimentatie. https://www.rechtspraak.nl/SiteCollectionDocuments/rapport-kosten-kkn-sept-2006.pdf  In 2018 hebben het CBS en het NIBUD voor het laatst onderzoek gedaan naar de percentages van het gezinsinkomen die ouders aan hun kinderen besteden. De bedragen in de Tabel eigen aandeel zijn sinds 2019 gebaseerd op de cijfers uit dit laatste onderzoek. Het Nibud actualiseert de bedragen in de tabel jaarlijks met de meest actuele percentages van de kosten van kinderen en de kinderbijslagbedragen. De bedragen in de tabel worden verder niet geïndexeerd.

We berekenen het eigen aandeel van ouders in de kosten van de kinderen na scheiding op basis van het netto besteedbaar gezinsinkomen in de laatste periode dat de ouders en de kinderen een gezin vormden. Dit omdat de kinderen aan de welstand zoals die aanwezig was toen de ouders met de kinderen nog bij elkaar woonden gewend zijn geraakt en zij door de scheiding van de ouders – in beginsel – niet slechter af zouden moeten zijn.

Het eigen aandeel per kind is lager naarmate er meer kinderen in een gezin leven. Dat komt doordat de gemiddelde kosten per kind (door “schaalvoordelen”) dalen bij meer kinderen.

In de Tabel eigen aandeel houden we geen rekening met de leeftijd(en) van de kinderen.

De tabel is gebaseerd op gemiddelde bedragen aan kinderbijslag. Als er meer kinderen in een gezin zijn, bepalen we het eigen aandeel per kind door het tabelbedrag te delen door het aantal kinderen.

3.2.3 Bepalen eigen aandeel op basis van het laatste gezinsinkomen toen de ouders nog bij elkaar waren

In beginsel bepalen we het eigen aandeel op basis van het gezamenlijke inkomen dat ouders hadden toen zij nog bij elkaar waren, inclusief het kindgebonden budget en andere (fiscale) aanspraken (zoals de aanspraak op de inkomensafhankelijke combinatiekorting).

Wanneer we het eigen aandeel vaststellen op basis van het netto besteedbaar gezinsinkomen in een eerder jaar dan het jaar waarin de kinderalimentatie ingaat, indexeren we dat eigen aandeel naar het jaar van ingang. Daarbij maken we gebruik van het indexeringspercentage voor alimentatie (analoog naar/op de voet van artikel 1:402a BW)

3.2.4 Eigen aandeel bij gezinnen met minderjarige kinderen en kinderen van 18 tot 21 jaar

De Tabel eigen aandeel ziet op kosten van minderjarige kinderen. Bij het gebruik van de tabel gaan we er voor het aantal kinderen van uit dat alle kinderen minderjarig zijn, ook als er naast een minderjarig kind of kinderen één of meer kinderen van 18 tot 21 jaar zijn.

3.2.5 Eigen aandeel bij ouders die nooit met het kind of de kinderen in gezinsverband hebben samengeleefd

Wanneer ouders nooit in gezinsverband met het betrokken kind of de kinderen hebben samengeleefd, bepalen we het eigen aandeel door het gemiddelde te nemen van het eigen aandeel berekend op basis van het inkomen van de ene ouder en het eigen aandeel op basis van het inkomen van de andere ouder. Op deze manier beoordelen we de welstand die het kind bij iedere ouder afzonderlijk ervaart of zou hebben ervaren als het alleen bij die ouder opgroeit of was opgegroeid. Met (inkomsten van) nieuwe partners houden we geen rekening.

Bij de bepaling van het inkomen van iedere ouder afzonderlijk houden we rekening met het kindgebonden budget en andere (fiscale) aanspraken (zoals de aanspraak op de inkomensafhankelijke combinatiekorting), indien de ouder voldoet aan de voorwaarden om daarvoor in aanmerking te komen of zou voldoen als het kind bij hem of haar zou opgroeien (zoals de inkomens- en vermogensgrens). Voor een ouder bij wie het kind niet opgroeit gaat het om een fictief bedrag (alsof het kind alleen bij die ouder zou opgroeien).

3.2.6 Bijzondere kosten

In de tabelbedragen zijn alle gebruikelijke kosten van een kind, zoals voeding, kleding en huisvesting begrepen. Allerlei kosten en activiteiten zijn uitwisselbaar. Zo kunnen ouders het bedrag voor ‘ontspanning’ in het eigen aandeel op verschillende manieren besteden: van voetbal tot paardrijden en van computergame tot vioolles. Uit het CBS-onderzoek blijkt dat hogere uitgaven in een gezin aan de ene post samengaan met lagere uitgaven aan een andere post. Met andere woorden, wanneer een gezin een meer dan gemiddeld bedrag aan bijvoorbeeld kleding besteedt, dan hoeft dat niet te betekenen dat voor de post kleding een correctie moet plaatsvinden. Ouders bezuinigen dan op één of meer andere posten. Vanwege die uitwisselbaarheid kunnen we slechts in globale termen aangeven in welke gevallen naast de tabelbedragen met bijzondere kosten rekening kan worden gehouden.

Bepaalde extra kosten kunnen zo uitzonderlijk zijn, dat ouders deze niet kunnen betalen uit de standaardbedragen in de tabel en deze uitgaven daadwerkelijk op het (gezins) inkomen drukken. Voorbeelden zijn de kosten voor:

  • een gehandicapt kind;
  • topsport;
  • privélessen;
  • extra hoge schoolgelden; en
  • kinderopvang of oppaskosten die – na aftrek van de kinderopvangtoeslag en eeneventuele bijdrage van de werkgever – zo hoog zijn dat deze niet gecompenseerd kunnen worden door lagere uitgaven op andere posten.

[[NOTE: Volgens het rapport Kosten van kinderen behoren ook hoge oppaskosten in verband met de verwerving van inkomsten tot de categorie bijzondere kosten die niet in de tabel verwerkt zijn. Uit onderzoek van het CBS uit de tijd voor de huidige systematiek van financiering van de kinderopvang is echter gebleken dat bij een echtpaar oppaskosten niet leiden tot in totaal hogere kosten van kinderen. Kennelijk worden in die situatie hoge oppaskosten of kosten van kinderopvang gecompenseerd met lagere uitgaven aan een andere post. Hoewel dit onderzoek dateert van de tijd vóór de huidige systematiek van financiering van kinderopvang, acht de expertgroep het aannemelijk dat dit in het merendeel van de gevallen nog steeds zo is. Indien echter sprake is van dermate hoge kosten voor kinderopvang of dermate hoge oppaskosten dat deze niet (volledig) gecompenseerd kunnen worden door lagere uitgaven op andere posten, kan dat leiden tot in totaal hogere kosten van kinderen dan het tabelbedrag.]]

Bij dergelijke bijzondere extra kosten berekenen we het eigen aandeel als volgt. Als ouders de betreffende extra kosten al voor de scheiding maakten, dan trekken we deze kosten (minus tegemoetkomingen daarop van bijvoorbeeld werkgever of overheid) af van het netto besteedbaar gezinsinkomen. Het eigen aandeel bepalen we vervolgens op basis van het resterende netto besteedbaar gezinsinkomen. Het nieuwe eigen aandeel bestaat uit het in de tabel gevonden bedrag plus de extra kosten na de scheiding, opnieuw verminderd met de eventuele tegemoetkomingen in die kosten.

Als de kosten pas na de scheiding zijn ontstaan, berekenen we het eigen aandeel op basis van het netto besteedbaar gezinsinkomen zonder correctie en tellen we de bijzondere kosten op bij het gevonden eigen aandeel.

3.2.7 Vermindering of wegvallen van inkomen van één van de ouders na (echt)scheiding

Vermindering of wegvallen van inkomen van een ouder na (echt)scheiding mag geen invloed hebben op de hoogte van het eigen aandeel. Het welvaartsniveau ten tijde van het uit elkaar gaan blijft in beginsel bepalend. Wel kan dit lagere inkomen tot een lagere draagkracht en dus een lagere bijdrage leiden.

3.2.8 Stijging van het eigen aandeel na een latere aanzienlijke inkomensstijging van een van de ouders

Wanneer het inkomen van een ouder na scheiding zodanig stijgt dat het hoger is dan het (gezins)inkomen tijdens het huwelijk of de samenleving, is de expertgroep van mening dat dit invloed moet hebben op de hoogte van het eigen aandeel. Indien het gezinsverband zou hebben voortgeduurd, zou die verhoging immers ook een positieve invloed hebben gehad op het bedrag dat voor de kinderen zou zijn uitgegeven. In dat geval bepalen we het eigen aandeel op basis van dat hogere inkomen van die ouder opnieuw.

3.2.9 Stijging van het eigen aandeel na een latere aanzienlijke inkomensstijging van één van de ouders die nooit met het kind/de kinderen in gezinsverband hebben samengeleefd

Ook voor kinderen van ouders die niet in gezinsverband hebben samengewoond, vindt de expertgroep dat een aanzienlijke inkomensstijging van één van de ouders invloed moet hebben op de vaststelling van het eigen aandeel. We berekenen het eigen aandeel opnieuw als het netto besteedbaar inkomen van één ouder stijgt tot boven de feitelijke netto besteed- bare inkomens van de ouders samen bij de eerdere vaststelling van het eigen aandeel (de drempel), vermeerderd met het destijds werkelijk genoten kindgebonden budget. Als de inkomensstijging de ouder betreft die voor het betreffende kind of kinderen geen kindge- bonden budget ontvangt, dan verstaan we onder het gestegen netto besteedbaar inkomen dat inkomen zonder bijtelling van een fictief kindgebonden budget.

Als de drempel is gehaald berekenen we het eigen aandeel vervolgens opnieuw op de wijze zoals hiervoor omschreven voor de berekening van het eigen aandeel van ouders die nooit hebben samengewoond, maar dan op basis van de actuele inkomens van de beide ouders.

Daarbij beoordelen we de situatie weer alsof het kind bij die ouder zou wonen, zodat wel met het (fictief) kindgebonden budget waar dan aanspraak op zou bestaan rekening moet worden gehouden én met eventuele heffingskortingen waar in die – fictieve – situatie aanspraak op zou bestaan.

3.2.10 De behoefte van kinderen van 18 tot 21 jaar

De Tabel eigen aandeel kunnen we niet gebruiken voor het bepalen van de behoefte van kinderen van 18 tot 21 jaar.

Studerenden

Voor kinderen van 18 tot 21 jaar die onder de Wet studiefinanciering (Wsf) vallen heeft de expertgroep geen aparte maatstaven ontwikkeld. We nemen voor het bepalen van de behoefte de normen van de Wsf tot uitgangspunt. Volgens de Wsf bestaat het budget voor een student uit een normbedrag voor de kosten van levensonderhoud, een tegemoetkoming

in de kosten van lesgeld danwel het collegegeldkrediet en de reisvoorziening. Een student die stelt voor één of meer bepaalde posten een hoger budget nodig te hebben, moet dat aannemelijk maken. De aanspraken die een student heeft op studiefinanciering of een andere tegemoetkoming (zoals een bijdrage uit een privaat studiefonds) kunnen de behoefte onder omstandigheden verlagen. In het algemeen zijn de basisbeurs en de aanvullende beurs (een gift) behoefte verlagend, omdat van een student in redelijkheid mag worden verlangd dat hij binnen de genoemde termijn een diploma haalt. De rentedragende lening en het collegegeldkrediet moeten wel altijd worden terugbetaald en verlagen de behoefte in beginsel niet.

Heeft een thuiswonende student geen woonlast, dan kan dat de behoefte verlagen, bijvoorbeeld met een bedrag ter hoogte van de gemiddelde basishuur.

Niet studerenden

Voor niet-studerenden van 18 tot 21 jaar kunnen we bij het bepalen van de behoefte eveneens aansluiten bij het normbedrag voor de kosten van levensonderhoud uit de Wsf.

De bedragen voor studiekosten (boeken en leermiddelen) die in de norm zitten, trekken we daar dan van af.

Eigen inkomsten van kinderen van 18 tot 21 jaar

Structurele eigen inkomsten van kinderen van 18 tot 21 jaar kunnen de behoefte verlagen.

Kind van 18 tot 21 jaar ontvangt zorgtoeslag

Uit het normbedrag voor de kosten van levensonderhoud wordt een kind van 18 tot 21 jaar geacht ook de premie voor de zorgverzekering te voldoen. In dat normbedrag is al rekening gehouden met een ontvangen zorgtoeslag. Een eventuele zorgtoeslag hoeven we dus niet nog afzonderlijk in mindering te brengen.

3.2.11 De behoefte van kinderen vanaf 21 jaar

Ook een kind van 21 jaar en ouder kan behoefte hebben aan een bijdrage in zijn levensonderhoud.

Anders dan kinderen tot 21 jaar, kan een meerderjarig kind in beginsel alleen aanspraak maken op een bijdrage van een (van de) ouder(s) wanneer dat kind behoeftig is. Daarvan is sprake als het niet in staat is om (geheel) in het eigen levensonderhoud te voorzien omdat het:

a. de nodige eigen middelen mist en

b. deze in redelijkheid niet kan verwerven.

De behoefte van een kind vanaf 21 jaar kunnen we vervolgens op dezelfde wijze bepalen als die van kinderen van 18 tot 21 jaar.

3.3 Behoefte van de ex-partner

3.3.1 Inleiding

Voor het bepalen van de netto behoefte in het kader van partneralimentatie heeft de rechtspraak een eenvoudig te hanteren vuistregel ontwikkeld: de zogenoemde hofnorm.

De hofnorm berust op de algemene ervaringsregel dat de kosten van twee afzonderlijke huishoudens (dus na scheiding) hoger zijn dan de helft van de kosten van een gezin.

De hofnorm is volgens de expertgroep een heldere en in de praktijk eenvoudig te hanteren maatstaf die leidt tot een reële schatting van de behoefte van de onderhoudsgerechtigde na het verbreken van het huwelijk of geregistreerd partnerschap.

Ontvangen kinderalimentatie, kinderbijslag en kindgebonden budget zijn geen inkomen van de onderhoudsgerechtigde ouder, maar zijn bedoeld voor de kinderen. Deze bedragen maken daarom geen deel uit van het eigen inkomen of de verdiencapaciteit van de onderhoudsgerechtigde.

3.3.2 Toepassing van de hofnorm

Uitgangspunt bij toepassing van de hofnorm is dat het gehele netto besteedbaar gezinsinkomen beschikbaar is geweest voor het levensonderhoud van beide partijen.

Wanneer in het gezin kinderen waren voor wie de ouders onderhoudsplichtig waren, dan verminderen we het netto besteedbaar gezinsinkomen met het eigen aandeel van de ouders in de kosten van die kinderen.

De behoefte op basis van de hofnorm bedraagt dan Netto besteedbaar gezinsinkomen

 € .....

Af: Eigen Aandeel kosten kinderen voor wie ouders onderhoudsplichtig waren

€ ..... -/-

Beschikbaar tijdens huwelijk / geregistreerd partnerschap

 € ..... 

Behoefte: 60 %

 € .....

Toepassing van de hofnorm heeft als bijkomend voordeel dat ex-echtgenoten niet in een positie worden gebracht waarin zij zich genoodzaakt zien tot nodeloos escalerende discussies over individuele op een behoeftelijst voorkomende kostenposten, hoe gering van omvang ook. Indien een partij het niet eens is met de behoefte die is berekend aan de hand van de hofnorm, ligt het op de weg van die partij om toepassing van de hofnorm gemotiveerd te betwisten.

3.3.3 Nieuwe relatie onderhoudsgerechtigde zonder ‘samenwonen als waren zij gehuwd’ in de zin van artikel 1:160 BW

Een nieuwe relatie van de onderhoudsgerechtigde die niet het karakter heeft van ‘samen- leven als waren zij gehuwd’ of ‘als waren zij geregistreerd partner’ kan behoefte verlagend werken.

4. DRAAGKRACHT

4.1 Algemeen

Bij het bepalen van de hoogte van het bedrag van kinder- en partneralimentatie houden we (naast de behoefte van de onderhoudsgerechtigde, zie hoofdstuk 3) rekening met de draagkracht van de onderhoudsplichtige(n) (vgl. art. 1:397, lid 1, BW). Wij hanteren als uitgangspunt dat een onderhoudsplichtige voor het eigen levensonderhoud naast een bedrag voor wonen en ziektekosten ten minste een bedrag ter grootte van de bijstandsnorm nodig heeft.

Bij kinderalimentatie kunnen we het begrip draagkracht omschrijven als het bedrag dat een ouder kan bijdragen aan de kosten van verzorging en opvoeding van het kind. Bij partner­ alimentatie ziet het begrip draagkracht op het bedrag dat de onderhoudsplichtige (maximaal) kan betalen aan partneralimentatie. De expertgroep hanteert bij het bepalen van draagkracht als uitgangspunt dat een onderhoudsplichtige na het betalen van alimen- tatie genoeg geld overhoudt om in het eigen levensonderhoud te voorzien.

In par. 4.2.1. geven wij aan de hand van een kernschema aan hoe we draagkracht voor kinder- en partneralimentatie bepalen. In par. 4.2.2 volgt een toelichting op de begrippen die we daarbij gebruiken.

In par. 4.3 en verder gaan we in op van de verdeling van de kosten van de kinderen over de ouders en de berekening van het bedrag van kinderalimentatie.

In par. 4.4 gaan we in op de berekening van draagkracht voor en het bedrag aan partneralimentatie.

In par. 4.5 en verder staan we stil bij enkele bijzondere situaties.

4.2 Berekening van draagkracht voor kinderalimentatie en partneralimentatie (algemeen)

4.2.1. Kernschema voor het berekenen van draagkracht

Draagkracht voor kinder- en partneralimentatie berekenen we aan de hand van het volgende kernschema:

inkomsten    
  Netto besteedbaar inkomen volgens bruto of netto methode €...  
  (alleen bij kinderalimentatie) kindgebonden budget €... +  
  €...
af: lasten    
  Gecorrigeerde bijstandsnorm (zie 4.2.2.3) € …  
  Woonbudget (30% van het NBI) € …  
  Andere noodzakelijke lasten € … +  
Draagkrachtloos inkomen   €…
Draagkrachtruimte   €...

Draagkracht is een percentage (draagkrachtpercentage) van het bedrag aan draagkrachtruimte.

4.2.2 Toelichting op de begrippen in het kernschema

4.2.2.1 Netto besteedbaar gezinsinkomen en netto besteedbaar inkomen

Zie voor de uitleg van deze begrippen hoofdstuk 2.

4.2.2.2 Draagkrachtloos inkomen

Het bedrag dat de onderhoudsplichtige nodig heeft voor zijn eigen noodzakelijke lasten en dat daarom geen draagkracht voor het betalen van alimentatie oplevert, noemen we het draagkrachtloos inkomen. Het draagkrachtloos inkomen bestaat uit de gecorrigeerde bijstandsnorm, het woonbudget en andere noodzakelijke lasten.

4.2.2.3 (Gecorrigeerde) bijstandsnorm

Bij de bepaling van de draagkracht hanteren we als uitgangspunt dat de onderhoudsplichtige voor zichzelf ten minste het bestaansminimum moet behouden naast een redelijk gedeelte van zijn draagkrachtruimte. Het bestaansminimum bepalen we aan de hand van de bijstandsnorm. Dat is het bedrag dat de onderhoudsplichtige bij afwezigheid van eigen middelen van bestaan als uitkering krachtens de Participatiewet zou ontvangen. Dit bedrag is afhankelijk van de (nieuwe) gezinssituatie. De Participatiewet onderscheidt diverse categorieën. Daarvan zijn er drie voor de draagkrachtberekening van belang: alleenstaanden (daaronder zijn ook alleenstaande ouders –ongeacht het aantal kinderen – begrepen), gehuwden (met of zonder kinderen) en pensioengerechtigden in de zin van art. 7a eerste lid van de Algemene Ouderdomswet. In artikel 22 Participatiewet is de verhoogde norm voor pensioengerechtigden opgenomen. In beginsel rekenen we met de  norm voor een alleenstaande en houden we geen rekening met de kostendelersnorm als bedoeld in artikel 22a Participatiewet. Wel houden we rekening met de verhoogde norm voor pensioengerechtigden. De jongerennorm passen we niet toe.

Het bedrag van de bijstandsnorm verminderen we met de in de bijstandsnorm begrepen componenten voor wonen en zorgkosten en vermeerderen we met een vast bedrag voor de kosten van de zorgverzekering en – afhankelijk van de hoogte van het netto besteed- baar inkomen – een bedrag voor onvoorziene uitgaven. In het kernschema noemen we de uitkomst daarvan de gecorrigeerde bijstandsnorm.

Aldus bepalen we het bedrag van de gecorrigeerde bijstandsnorm (2025, eerste halfjaar) als volgt:

Rekenvoorbeeld alleenstaande tot 67 jaar

Bijstandsnorm tot 67 jaar  € 1.345  
Wooncomponent in bijstandsnorm € 197  
Bijstandsnorm zonder woonkosten   € 1.148
Premie Zvw  € 176  
Normpremie Zvw € 63  
Totaal ziektekosten   € 113
Onvoorzien   € 50 
Gecorrigeerde bijstandsnorm (afgerond op € 5)   € 1.310

Voor AOW-gerechtigden geldt op grond van de Participatiewet een bijstandsnorm van € 1.501 (2025, eerste halfjaar). Voor hen verhogen we het bedrag van de gecorrigeerde bijstandsnorm tot € 1.465.

4.2.2.4 Woonbudget

De onderhoudsplichtige wordt geacht vanuit het woonbudget alle redelijke lasten voor een woning passend bij zijn/haar inkomen te kunnen voldoen. Daaronder verstaan we onder meer:

  • voor een huurwoning: de huur (verminderd met eventuele huurtoeslag), verplichte servicekosten en lokale belastingen;
  • voor een koopwoning: de rente over de eigenwoningschuld verminderd met het fiscaal voordeel in verband met de eigen woning, gangbare aflossingen op die schuld, inleg voor spaar- of beleggingspolissen die aan de hypotheek zijn gekoppeld, premie voor de opstalverzekering, lokale belastingen en polder- of waterschapslasten en onderhoudskosten.

Voor zowel huur- als koopwoningen geldt dat de onderhoudsplichtige (redelijke) lasten voor gas, water en licht die meer bedragen dan het bedrag dat hij vanuit de bijstandsnorm kan voldoen ook vanuit het woonbudget moet betalen.

Als een onderhoudsplichtige duurzaam aanmerkelijk hogere woonlasten heeft dan het woonbudget kunnen we met die extra lasten rekening houden als we kunnen vaststellen dat deze lasten niet vermijdbaar zijn en dat het (voort)bestaan daarvan niet aan de onderhoudsplichtige kan worden verweten (zie 4.6.2).

Indien (mogelijk) sprake is van een tekort aan draagkracht om in de behoefte te voorzien en er aanwijzingen zijn dat de werkelijke woonlasten van een onderhoudsplichtige duur- zaam aanmerkelijk lager zijn dan het woonbudget, bijvoorbeeld omdat deze samenwoont, kan er reden zijn om met een bedrag lager dan het woonbudget te rekenen.(Hoge Raad 16 april 2021, ECLI:NL:HR:2021:586.) Het ligt op de weg van de onderhoudsplichtige om in dat geval inzicht te geven in de eigen werkelijke woonlasten. Indien een onderhoudsplichtige samenwoont met een nieuwe partner, is bij de beoordeling of bij de onderhoudsplichtige sprake is van een duurzaam aanmerkelijk lagere werkelijke woonlast het uitgangspunt dat de partner de helft van de gezamenlijke woonlast kan dragen.

Het fiscaal voordeel dat betrekking heeft op de eigen woning tellen we niet bij het netto besteedbaar inkomen. Het fiscaal voordeel met betrekking tot de eigen woning evenals andere fiscale aspecten spelen wel een rol bij de bepaling van het verzamelinkomen, dat relevant is voor (bijvoorbeeld) de berekening van het kindgebonden budget.

4.2.2.5 Andere noodzakelijke lasten

Bij het bepalen van draagkracht kunnen we naast de gecorrigeerde bijstandsnorm en het woonbudget rekening houden met lasten van de onderhoudsplichtige die niet vermijdbaar en ook niet verwijtbaar zijn aangegaan of voortbestaan. We noemen die lasten ‘andere noodzakelijke lasten’. Een voorbeeld van een dergelijke last is de aflossing op schulden waarvoor beide partijen draagplichtig zijn. In par. 4.6.2 gaan we hier dieper op in.

4.2.2.6 Draagkrachtruimte

Het verschil tussen het netto besteedbaar inkomen en het draagkrachtloos inkomen noemen we de draagkrachtruimte. Bij een positieve draagkrachtruimte is de onderhoudsplichtige in staat alimentatie te betalen.

4.2.2.7 Draagkrachtpercentage, draagkracht en vrije ruimte

We hanteren als uitgangspunt dat we vanaf een bepaald inkomen niet de gehele draag- krachtruimte gebruiken voor het opleggen van een onderhoudsverplichting, maar dat we slechts een bepaald percentage daarvan bestempelen als draagkracht. Dit percentage noemen we het draagkrachtpercentage. We verdelen de draagkrachtruimte daardoor over onderhoudsplichtige en onderhoudsgerechtigde(n) in een verhouding die vastligt in het draagkrachtpercentage. Alle onderhoudsverplichtingen brengen we in beginsel ten laste van de draagkracht.

Voor kinderalimentatie is het beschikbare percentage te vinden in de draagkrachttabel (bijlage 4). Voor partneralimentatie hanteren we 60% procent als draagkrachtpercentage.

De resterende 40% van de draagkrachtruimte noemen we de vrije ruimte. Dit bedrag kan de onderhoudsplichtige gebruiken om vrij te besteden en/of om al dan niet tijdelijk hogere lasten van te betalen.

4.3 Bepalen van draagkracht voor kinderalimentatie voor kinderen tot 21 jaar

4.3.1 Inleiding

Ouders (en in voorkomend geval een stiefouder) zijn verplicht te voorzien in de kosten van verzorging en opvoeding respectievelijk levensonderhoud en studie van hun minderjarige kinderen en hun meerderjarige kinderen tot 21 jaar. In de praktijk komt het er voor minderjarige kinderen op neer dat de ene ouder aan de andere ouder (in de regel de ouder waar het kind het hoofdverblijf heeft) kinderalimentatie betaalt. Die andere ouder betaalt zelf ook mee aan de kosten van de kinderen. Waar wij hierna spreken over het bepalen van de draagkracht voor kinderalimentatie, bedoelen wij tevens het bepalen van de draagkracht van de verzorgende ouder om bij te dragen aan de kosten van verzorging en opvoeding/de kosten van levensonderhoud en studie van de kinderen.

Kinderalimentatie heeft voorrang op alle andere onderhoudsverplichtingen. Daarom nemen we bij de bepaling van de draagkracht voor kinderalimentatie alleen de financiële situatie van de onderhoudsplichtige(n) in aanmerking. We houden geen rekening met een nieuwe partner/echtgeno(o)t/geregistreerde partner. De gedachte hierachter is dat een nieuwe partner in staat moet worden geacht in het eigen levensonderhoud te voorzien, terwijl we dit van een kind niet verwachten.

4.3.2 De draagkrachttabel (Bijlage 5)

In de draagkrachttabel in bijlage 5 geven we aan hoe we de draagkracht voor kinderalimentatie – uitgaande van het kernschema – bij een bepaald netto besteedbaar inkomen bepalen.

Daarvoor tellen we het na de scheiding (te) ontvangen kindgebonden budget op bij het netto besteedbaar inkomen van de ouder die het kindgebonden budget ontvangt. (Zie ECLI:NL:HR:2015:3011.)

Vanaf een bepaald netto besteedbaar inkomen plus kindgebonden budget (2025: € 2.025) hanteren we een draagkrachtpercentage van 70%. Bij lagere netto besteedbare inkomens is het draagkrachtpercentage hoger. Er resteert dan een lager of geen bedrag aan vrije ruimte.

Zie hiervoor de draagkrachttabel.

Bij de lagere inkomens verlagen we in de gecorrigeerde bijstandsnorm de post ‘onvoorzien’.

Bij een netto besteedbaar inkomen plus kindgebonden budget van € 1.875 (2025) of minder, gaan we uit van een minimumdraagkracht van € 25 voor één kind en € 50 voor twee of meer kinderen.

Vanaf de AOW-leeftijd gelden andere bedragen.

4.3.3 Ouder(s) met een uitkering krachtens de Participatiewet of met een inkomen tot bijstandsniveau

We nemen geen draagkracht aan bij een ouder bij wie een kind het hoofverblijf heeft en die een bijstandsuitkering ontvangt, ook niet als die ouder een kindgebonden budget ontvangt.

Het aannemen van draagkracht in een dergelijk geval leidt er namelijk toe dat het aandeel in de kosten van de ouder bij wie het kind niet het hoofdverblijf heeft lager wordt. Dat zou de verhaalsmogelijkheid van de bijstand door de gemeente beperken. Daardoor draagt de gemeente (en niet de betreffende ouder) een deel van de kosten van de kinderen.

Bij een niet-verzorgende ouder met een uitkering krachtens de Participatiewet of bij één of beide ouders met een inkomen tot bijstandsniveau beveelt de expertgroep aan om wel een minimumdraagkracht aan te nemen. De bijdrage kan desondanks lager dan de minimum draagkracht uitvallen, bijvoorbeeld door de zorgkorting of als sprake is van niet vermijdbare

en niet vermijdbare lasten (zie par. 4.6.2 en verder).

Ter verduidelijking dient het volgende schema:

 

Minimale 

 Draagkrachtvergelijking?
(par. 4.3.4)
Verzorgende ouder met bijstandsuitkering Nee Nee
Verzorgende ouder met inkomen tot bijstandsniveau Ja Ja *
Niet-verzorgende ouder met bijstandsuitkering Ja Ja *
Niet-verzorgende ouder met inkomen tot bijstandsniveau Ja Ja *

* Alleen als de gezamenlijke draagkracht van de ouders meer is dan het eigen aandeel van ouders in de kosten van de kinderen.

4.3.4 Verdelen van het eigen aandeel over de ouders met een draagkrachtvergelijking en toepassen van de zorgkorting

Nadat we het eigen aandeel van ouders in de kosten van de kinderen hebben bepaald en de draagkracht van de ouders hebben vastgesteld, kunnen we berekenen welk bedrag iedere ouder moet bijdragen in de kosten van de kinderen.

De verplichting tot bijdragen van een onderhoudsplichtige is mede afhankelijk van de draagkracht van andere onderhoudsplichtigen. Indien de ouders na de scheiding samen voldoende draagkracht hebben om volledig in het eigen aandeel te voorzien, berekenen we wie welk deel van dat eigen aandeel moet dragen. Hiervoor maken we een draagkrachtvergelijking.

Het is niet nodig een draagkrachtvergelijking te maken als de gezamenlijke draagkracht van de ouders gelijk is aan of minder is dan het eigen aandeel. Dan beperken we de bijdrage van de onderhoudsplichtige ouder tot diens draagkracht. We houden bij het bepalen van de draagkracht wel rekening met een extra heffingskorting en/of een kindgebonden budget waarvoor een ouder door aanwezigheid van deze kinderen in aanmerking kan komen.

Bij een gezamenlijke draagkracht die gelijk is aan het eigen aandeel of bij een tekort, verdelen we de beschikbare draagkracht in beginsel gelijk over alle kinderen waarvoor de betrokkene onderhoudsplichtig is, tenzij er een aantoonbaar verschil is in het eigen aandeel voor het ene en het andere kind.

4.3.5 Zorgkorting

Bij een zorg- of omgangsregeling voorziet de ouder bij wie het kind niet het hoofdverblijf heeft gedurende de tijd dat het kind bij die ouder verblijft ‘in natura’ in een deel van de kosten van het kind. Om die reden dalen de kosten die de ouder bij wie het kind het hoofverblijf heeft. We bepalen de kosten van de zorgregeling op basis van een percentage van het eigen aandeel. Dit percentage is afhankelijk van het gemiddeld aantal dagen per week – vakanties meegerekend – dat het kind doorbrengt bij of voor rekening komt van de ouder waar het kind niet zijn hoofdverblijf heeft.

We berekenen de zorgkorting over het eigen aandeel van de ouders in de kosten van de kinderen volgens de betreffende tabel. We houden dus geen rekening met extra kosten.

De zorgkorting is:

  • 5% bij gedeelde zorg gedurende minder dan 1 dag per week;
  • 15% bij gedeelde zorg op gemiddeld 1 dag per week;
  • 25% bij gedeelde zorg op gemiddeld 2 dagen per week;
  • 35% bij gedeelde zorg op gemiddeld 3 dagen per week.

De zorgkorting bedraagt in beginsel ten minste 5% van het eigen aandeel (tabelbedrag), omdat ouders onderling en jegens het kind het recht en de verplichting hebben tot omgang.

In ieder geval tot dat bedrag zou de ouder bij wie het kind niet het hoofdverblijf heeft in de zorg moeten kunnen voorzien.

Verder hanteren we het uitgangspunt dat de ouder bij wie het kind het hoofdverblijf heeft de ‘verblijfsoverstijgende kosten’ (zoals schoolgeld, contributie voor sport, kleding en dergelijke) draagt. Daarvoor heeft deze ouder 30% van het eigen aandeel vermeerderd met de kinderbijslag ter beschikking.

Behoefte en draagkracht bepalen de bijdrage per ouder (financieel en in natura). Als de ouders samen voldoende draagkracht hebben en de zorgkorting hoger is dan de draagkracht van de ouder bij wie het kind niet het hoofdverblijf heeft, dan kan die ouder verzoeken dat de andere ouder dat verschil betaalt. (Hoge Raad 23 december 2022, ECLI:NL:HR:2022:1924)

Uitzonderingen op toepassing van de zorgkorting zijn mogelijk, bijvoorbeeld indien de ouder bij wie het kind zijn hoofdverblijf niet heeft, zijn of haar verplichting tot omgang of verdeling van de zorg niet nakomt.

Zorgkorting bij co-ouderschap

Co-ouderschap is een niet-wettelijke term die in de praktijk gangbaar is voor verschillende varianten van gedeelde zorg. Ook hier is het uitgangspunt dat de ouders naar rato van hun draagkracht in de kosten van een kind bijdragen. De zorgkorting verwerken we op de in hoofdstuk 5 bij stap 6 beschreven wijze in de berekening, waarbij wij geen onderscheid maken tussen ruime zorgregelingen en co-ouderschap.

Het is mogelijk dat de co-ouder bij wie het kind niet het hoofdverblijf heeft voor de inkomstenbelasting voor een kind aanspraak maakt op de inkomensafhankelijke combinatiekorting. Als dat het geval is houden we hier rekening mee bij de berekening van het netto besteedbaar inkomen van die ouder.

4.4 Bepalen van draagkracht voor partneralimentatie

4.4.1 Inleiding

Bij de berekening van draagkracht voor partneralimentatie gelden grotendeels dezelfde uitgangspunten als die wij hiervoor bij de kinderalimentatie hebben uiteengezet. Ook hier is het netto besteedbare inkomen van de onderhoudsplichtige het vertrekpunt.

4.4.2 Afwijkingen in het kernschema

Op grond van artikel 1:400, lid 1, BW heeft kinderalimentatie voorrang boven alle andere onderhoudsverplichtingen. Als de gewezen partner niet alleen aanspraak maakt op partneralimentatie, maar ook op kinderalimentatie, maken we eerst een draagkrachtberekening voor kinderalimentatie. Op basis van de behoefte van de kinderen en de draagkracht van de ouders maken we een draagkrachtvergelijking.

Vervolgens maken we een draagkrachtberekening op de hiervoor onder 4.2.1 omschreven wijze voor de vaststelling van partneralimentatie. Het aandeel van de ouder in de kosten van de kinderen brengen we in mindering op de berekende draagkracht. De resterende draagkracht kunnen we aanwenden voor partneralimentatie.

Anders dan bij kinderalimentatie tellen we bij het berekenen van draagkracht voor partneralimentatie een eventueel (te) ontvangen kindgebonden budget niet op bij het netto besteedbare inkomen.

Fiscale aftrekbaarheid betaalde partneralimentatie

Bij partneralimentatie heeft de onderhoudsplichtige op grond van artikel 6.3, lid 1, Wet IB 2001 recht op een persoonsgebonden aftrekpost voor de betaalde alimentatie.

De onderhoudsplichtige die inkomstenbelasting verschuldigd is, kan in het betreffende jaar in aanmerking komen voor vermindering of teruggaaf van inkomensheffing. Dit noemen we ook wel 'fiscaal voordeel'.

Als de onderhoudsplichtige recht heeft op deze persoonsgebonden aftrek dan neemt zijn betaalcapaciteit in feite toe, zodat die persoon per saldo meer kan missen dan het bedrag van de berekende draagkracht. Indien een onderhoudsplichtige daadwerkelijk aanspraak kan maken op een fiscaal voordeel, is dus sprake van ‘extra draagkracht’ gelijk aan het voorzienbare fiscaal voordeel. Bij de laagste inkomens, te weten de inkomens onder € 1.400 bruto per maand inclusief vakantietoeslag (ongeveer € 1.090 netto), laten we deze extra draagkracht buiten beschouwing, omdat door heffingskortingen toch al geen inkomsten- belasting hoeft te worden betaald. Bij hogere inkomens hevelen we het fiscaal voordeel in de bruto methode over naar de onderhoudsgerechtigde(n).

4.5 Inkomensvergelijking (voorheen jusvergelijking)

Als sprake is van eigen inkomen van een onderhoudsgerechtigde en/of van een relatief hoge behoefte en draagkracht, kan het redelijk zijn dat we de financiële situatie van partijen nader vergelijken. De expertgroep vindt het redelijk dat de onderhoudsgerechtigde inclusief de partneralimentatie niet meer te besteden heeft dan de onderhoudsplichtige. Met andere woorden: de onderhoudsgerechtigde hoeft niet in een betere financiële positie te worden gebracht dan de onderhoudsplichtige. Daarvoor berekenen we bij welk bedrag aan partneralimentatie het besteedbaar inkomen van partijen gelijk is. Eventuele bijzondere niet verwijtbare en niet vermijdbare lasten aan de zijde van de onderhoudsplichtige en/of de onderhoudsgerechtigde nemen we mee in de vergelijking. Dit geldt ook voor eventuele kosten van kinderen, voor zover deze hoger zijn dan een te ontvangen kindgebonden budget door de betreffende partij. Als voor de onderhoudsgerechtigde dan een hoger bedrag resteert dan voor de onderhoudsplichtige vindt een correctie van de hoogte van de alimentatie plaats en verlagen we deze in beginsel tot een zodanige alimentatie waarbij beide partijen een gelijk besteedbaar inkomen hebben. Met behulp van een alimentatierekenprogramma kan dit bedrag eenvoudig worden berekend.

De kinderalimentatie die de onderhoudsgerechtigde ontvangt, rekenen we toe aan de desbetreffende kinderen en geldt voor die ouder niet als inkomen. Wel houden we bij de bepaling van het inkomen van die ouder rekening met de eventuele inkomensafhankelijke combinatiekorting in verband met de aanwezigheid van kinderen in het gezin.

Het schema (in een situatie waarin de onderhoudsplichtige een niet vermijdbare extra last heeft en kinderalimentatie betaalt, terwijl de onderhoudsgerechtigde een kindgebonden budget ontvangt) kan voorgaande beschrijving van een vergelijking verduidelijken.

Onderhoudsplichtige   Onderhoudsgerechtigde    
NBI volgens post 120 € ... NBI volgens post 120   € ...
Af: niet vermijdbare lasten € ...      
Resteert € ...      
Af: aandeel in kosten kinderen € ... Af: aandeel in kosten kinderen € ...  
    Minus ontvangen KGB € ...  
    Totaal kosten kinderen (KGB > aandeel: 0)   € ...
Inkomen voor vergelijking € ... Inkomen voor vergelijking   € ...

De beide inkomens voor de vergelijking tellen we vervolgens bij elkaar op en delen we door twee. Als de onderhoudsgerechtigde na betaling van de berekende partneralimentatie een hoger bedrag overhoudt dan de uitkomst van die som, dan stellen we dat bedrag op verzoek van de alimentatieplichtige naar beneden bij.

4.6 Bijzondere omstandigheden die de draagkracht kunnen beïnvloeden

4.6.1 Inleiding

Een alimentatieverplichting die een rechter heeft opgelegd mag niet tot gevolg hebben dat de onderhoudsplichtige niet meer in de eigen noodzakelijke kosten van bestaan kan voorzien.

Er kunnen zich omstandigheden voordoen waarin we met een hoger draagkrachtloos inkomen rekening houden dan enkel de som van de (forfaitaire) woonlast en de gecorri-  geerde bijstandsnorm.

Als een onderhoudsplichtige niet vermijdbare en niet verwijtbare lasten heeft, kunnen we met die lasten rekening houden bij het bepalen van het draagkrachtloos inkomen.

Zie par. 4.6.2.

Als een onderhoudsplichtige lasten heeft die we als niet-vermijdbaar maar wel als verwijtbaar aanmerken, dan kan dat reden zijn om de aanvaardbaarheidstoets toe te passen.

Die houdt – kort gezegd – in dat we toetsen of een onderhoudsplichtige na aftrek van zijn lasten (waaronder alimentatie) minder dan 95% van de geldende bijstandsnorm overhoudt.

Zie par. 4.6.3.

In par. 4.6.4 beschrijven we hoe we kunnen omgaan met de draagkracht van iemand die is toegelaten tot de wettelijke schuldsanering of in een buitenwettelijk schuldsaneringstraject is opgenomen.

Hoe we omgaan met een inkomensverlies dat een onderhoudsplichtige zelf heeft veroorzaakt behandelen we in par. 4.7.(ECLI:NL:HR:1998:ZC2556)

In par. 4.10 gaan we in op de draagkracht bij verpleging van een onderhoudsplichtige in een instelling voor langdurige zorg.

4.6.2 Lasten die niet vermijdbaar en niet verwijtbaar zijn

We kunnen het draagkrachtloos inkomen verhogen als bepaalde niet vermijdbare en niet verwijtbare lasten vaststaan, ongeacht of die lasten voor, tijdens of na het huwelijk zijn ontstaan. Na deze verhoging brengen we het draagkrachtloos inkomen in mindering op het netto besteedbaar inkomen. Wat overblijft is de draagkrachtruimte. Daarvan is in beginsel 70% beschikbaar voor kinderalimentatie en 60% voor partneralimentatie. De resterende 30% respectievelijk 40%: de draagkrachtvrije ruimte, dient -mede- om financiële tegenvallers op te vangen.

Een vermijdbare last is een last waarvan de betaler zich geheel of gedeeltelijk kan bevrijden. Dat is bijvoorbeeld het geval als de betaler de schuld met spaartegoed kan aflossen. De betaler kan zich dan geheel bevrijden van de last. Als de betaler de hoogte van zijn maandelijkse aflossingen kan verlagen, kan hij zich gedeeltelijk van die last bevrijden: de hogere aflossing is dan vermijdbaar. Ook een last die een betaler ergens anders binnen het budget kan opvangen is vermijdbaar (bijvoorbeeld binnen de post ‘onvoorzien’ in de gecorrigeerde bijstandsnorm of met de draagkrachtvrije ruimte). Omdat een vermijdbare last niet op het inkomen hoeft te drukken, houden we daar geen rekening mee in de draagkrachtberekening.

Een verwijtbare last is een last die de onderhoudsplichtige met het oog op zijn onder- houdsverplichting niet had mogen laten ontstaan of die hij niet mag laten voortbestaan.

Een verwijtbare last drukt wel op het inkomen van de onderhoudsplichtige, maar heeft geen voorrang op de betaling van alimentatie. De onderhoudsplichtige dient deze last in beginsel uit zijn vrije ruimte te voldoen. Indien door het opleggen van een alimentatieverplichting een onaanvaardbare situatie zou ontstaan, kan de onderhoudsplichtige een beroep doen op de aanvaardbaarheidstoets (zie hierna par. 4.6.3).

Een last die niet vermijdbaar en niet verwijtbaar is, drukt op het inkomen van de onderhouds­plichtige: hij kan zich niet van die last bevrijden. Een dergelijke last nemen we daarom op in het draagkrachtloos inkomen als deze last voorrang moet hebben op de kosten van ver­ zorging en opvoeding, levensonderhoud en studie van de kinderen en/of de kosten van levensonderhoud van de ex-partner.

Voorbeelden van lasten die op deze wijze in het draagkrachtloos inkomen zouden kunnen worden opgenomen zijn (niet uitputtend):

  • Rente en aflossing van de restschuld van de voormalige gezamenlijke woning;
  • Herinrichtingskosten (voor zover niet te bestrijden uit het woonbudget);
  • Kosten voor (verplichte) bijstand van een advocaat;
  • Reiskosten voor werk.

Woonlasten voormalige echtelijke woning als niet verwijtbare en niet vermijdbare last

Als een onderhoudsplichtigde lasten van de (voormalige) echtelijke woning (gedeeltelijk) betaalt en de onderhoudsgerechtigde in die woning woont, passen we het woonbudget voor beiden aan door de werkelijke woonlasten in aanmerking te nemen: voor degene die in de voormalige echtelijke woning woont: zijn aandeel in die last; voor degene die de woning heeft verlaten: de eigen werkelijke woonlasten en daarnaast zijn of haar aandeel in de lasten van de (voormalige) echtelijke woning.

4.6.3 Verwijtbare lasten: de aanvaardbaarheidstoets

Elke onderhoudsplichtige dient de eigen financiële huishouding en daarmee zijn of haar draagkracht zo goed mogelijk in te richten. Het aangaan van extra lasten kan verwijtbaar zijn als de onderhoudsplichtige die last met het oog op zijn of haar onderhoudsverplichting niet had mogen aangaan of laten voortbestaan. Met een verwijtbare last houden we bij het bepalen van de draagkracht geen rekening.

Als de onderhoudsplichtige zich niet van die verwijtbare last kan bevrijden en na betaling van de op te leggen alimentatie niet meer in staat is om in de eigen noodzakelijke kosten van bestaan te voorzien, dan kan hij of zij een beroep doen op de aanvaardbaarheidstoets.

In het algemeen vinden we dat sprake is van een onaanvaardbare situatie als de onderhoudsplichtige minder dan 95% van het voor hem of haar geldende bedrag van de bijstandsnorm (art. 22a Participatiewet) overhoudt om in de noodzakelijke lasten te voorzien. De onderhoudsplichtige moet – onderbouwd met onderliggende stukken – stellen dat van een dergelijke situatie sprake is door volledig en duidelijk inzicht te geven in zijn inkomens- en vermogenspositie en zijn bestedingen.

4.6.4 Schuldsanering

Een onderhoudsplichtige ouder die is toegelaten tot de Wettelijke schuldsanering natuurlijke personen kan de rechter-commissaris verzoeken bij de vaststelling van het vrij te laten bedrag rekening te houden met de onderhoudsverplichting voor zijn kinderen. Onder omstandigheden mogen we van de onderhoudsplichtige ouder verwachten dat hij van

deze mogelijkheid gebruik maakt, bijvoorbeeld indien duidelijk is dat de financiële positie van de ouders gezamenlijk zodanig is dat sprake is van een klemmend tekort om in de behoefte van de kinderen te voorzien. Als de rechter-commissaris geen rekening houdt met de zorg- of onderhoudsverplichting of als een toegekende correctie onvoldoende is om aan de alimentatieplicht te voldoen, dan beveelt de expertgroep aan de te betalen bijdrage op nihil te bepalen voor de duur van de schuldsanering.

Voor een ouder die een minnelijk schuldsaneringstraject doorloopt, geldt hetzelfde: deze kan de bewindvoerder vragen bij de vaststelling van het vrij te laten bedrag rekening te houden met de onderhoudsverplichting voor zijn kinderen.

4.7 Inkomensverlies van een onderhoudsplichtige

Nadat partijen de hoogte van kinder- en/of partneralimentatie zijn overeengekomen of de rechter die heeft vastgesteld, kan de hoogte van het inkomen van een onderhoudsplichtige veranderen. Als een onderhoudsplichtige buiten zijn schuld (een deel van) zijn inkomen verliest, houden we in beginsel rekening met het nieuwe (lagere) inkomen. We verwachten van die onderhoudsplichtige dat hij er alles aan doet om snel weer zijn oude inkomen te verwerven. Als dat niet lukt dan ligt het op zijn weg om dit te stellen en te onderbouwen.

Indien een onderhoudsplichtige zelf een inkomensvermindering heeft veroorzaakt, hangt de beslissing om deze vermindering van inkomen bij de bepaling van zijn draagkracht al dan niet buiten beschouwing te laten af van het antwoord op de vraag of:

1. hij redelijkerwijs het oude inkomen weer kan verwerven; en

2. of dit van hem kan worden gevergd.

Is het antwoord op beide vragen positief, dan gaan we uit van het oorspronkelijke inkomen.

Is echter het antwoord op (één van) beide vragen negatief, dan hangt het van de omstandigheden van het geval af of we een inkomensvermindering geheel of ten dele buiten beschouwing laten. In het bijzonder moeten we bezien of de onderhoudsplichtige uit hoofde van zijn verhouding tot de onderhoudsgerechtigde zich met het oog op diens belangen had behoren te onthouden van de gedragingen die tot inkomensvermindering hebben geleid. Is dat niet het geval, dan rekenen we met het nieuwe verminderde inkomen.

Is dat wel het geval dan rekenen we met het oude fictieve inkomen. Het buiten beschouwing laten van de inkomensvermindering mag in beginsel niet ertoe leiden dat de onderhoudsplichtige als gevolg van zijn aldus berekende fictieve draagkracht bij de voldoening aan zijn onderhoudsplicht feitelijk niet meer over voldoende middelen van bestaan beschikt en in ieder geval niet over minder dan 95% van de voor hem geldende bijstandsnorm. Hierbij gaan we in beginsel ervan uit dat de kostendelersnorm als bedoeld in artikel 22a Participatiewet niet voor hem geldt.

4.8 Uitgaven die fiscaal aftrekbaar zijn

Bij uitgaven die fiscaal aftrekbaar zijn hanteren wij het volgende uitgangspunt: wanneer we die uitgaven als persoonsgebonden aftrekpost meenemen bij het berekenen van het netto besteedbaar inkomen, dan nemen wij die uitgaven ook mee als lasten bij de berekening van de draagkracht en de alimentatie. Als we bepaalde (aftrekbare) uitgaven niet meenemen als lasten bij de berekening van de draagkracht van de onderhoudsplichtige, dan nemen we de fiscale voordelen van deze uitgaven ook niet mee in de berekening. Anders zouden we alleen de ‘lusten’ optellen bij het netto besteedbaar inkomen en de lasten niet meenemen bij het berekenen van het draagkrachtloos inkomen. Op sommige werknemers en op de genieters van resultaat uit overige werkzaamheden, ondernemers en directeuren-grootaandeelhouder zijn de werknemersverzekeringen en/of pensioenvoorzieningen niet van toepassing. Uitgaven voor inkomensvoorzieningen, bijvoorbeeld in verband met arbeidsongeschiktheid of pensioen, kunnen we, indien deze niet bovenmatig zijn, in aanmerking nemen. Bij de vaststelling van de draagkracht voor partneralimentatie wordt het netto besteedbaar inkomen verminderd met de netto premie, dat wil zeggen de premie verminderd met eventueel fiscaal voordeel.

4.9 Fiscale gevolgen van het hebben van een auto van de zaak

Met de fiscale bijtelling vanwege een auto van de zaak houden we geen rekening.

4.10 Draagkracht bij verpleging in een instelling voor langdurige zorg

Een onderhoudsplichtige die wordt verpleegd in een instelling voor langdurige zorg is daarvoor een eigen bijdrage verschuldigd. Conform de handelwijze van het Centraal Administratie Kantoor (CAK) stellen we deze bijdrage vast op basis van het verzamelinkomen van de onderhoudsplichtige. We kunnen onder omstandigheden rekening houden met een onderhoudsverplichting jegens minderjarige kinderen en kinderen tussen de 18 en 21 jaar. Het verdient aanbeveling de draagkracht zo te berekenen dat we het netto inkomen van de onderhoudsplichtige verminderen met de noodzakelijke lasten (denk aan kleding en ontspanning en de eigen bijdrage.

5. Stappenplannen en rekenvoorbeelden

5.1 Stappenplan kinderalimentatie

We laten hierna in drie stappen met rekenvoorbeelden zien hoe we het bedrag aan kinderalimentatie bepalen. Na het stappenplan geven we enkele rekenvoorbeelden voor bijzondere situaties.

De rekenvoorbeelden laten zien hoe we bepaalde berekeningen maken. De bedragen in de rekenvoorbeelden zijn fictief. Alle bedragen zijn steeds per maand en afgerond op hele euro’s, tenzij anders vermeld.

Waar we hierna bij het berekenen van draagkracht ‘ouders’ schrijven, bedoelen we ook onderhoudsplichtige stiefouders.

Stap 1: Vaststellen van het eigen aandeel van ouders in de kosten van de kinderen

Voor het vaststellen van het eigen aandeel bepalen we eerst het netto besteedbaar gezinsinkomen ten tijde van huwelijk/samenleving. netto besteedbaar gezinsinkomen ten tijde van huwelijk/samenleving.

Rekenvoorbeeld

Besteedbaar inkomen ouder I € 1.800
Besteedbaar inkomen ouder II € 1.150
Aanspraak kindgebonden budget € 50
Totaal besteedbaar gezinsinkomen € 3.000

Aan de hand van de Tabel eigen aandeel van ouders in de kosten van de kinderen (Bijlage 4) bepalen we op basis van het netto besteedbaar gezinsinkomen inclusief kindgebonden budget het eigen aandeel. Voor een gezin met één kind is dat € 395 per maand.

In de tabellen voor 2025 is rekening gehouden met kinderbijslag vanaf 1 januari 2025.

Rekenvoorbeeld berekenen eigen aandeel bij netto besteedbaar gezinsinkomen tussen twee kolombedragen

Ligt het netto besteedbaar gezinsinkomen tussen twee tabelbedragen in, dan verhogen we het eigen aandeel vanaf het laagste tabelbedrag naar rato.

Stap 2: Bepalen van de draagkracht van de ouders

Rekenvoorbeeld bepalen draagkracht ouders

De draagkracht van een ouder berekenen we in beginsel op basis van het eigen netto besteedbaar inkomen en (indien van toepassing) het kindgebonden budget op het moment dat de kinderalimentatie ingaat of wijzigt.

De ouder bij wie het kind het hoofdverblijf heeft (in dit voorbeeld: ouder I) heeft een netto besteedbaar inkomen van € 2.000. Deze ouder ontvangt een kindgebonden budget van € 400.

De ouder bij wie het kind niet het hoofdverblijf heeft (ouder II), heeft een netto besteedbaar inkomen van € 2.600. Deze ouder draagt een niet verwijtbare en niet vermijdbare last (dat is een andere noodzakelijke last) van € 200.

De onderstaande berekeningen kunnen we samenvatten in de formule:

Draagkracht = 70%

[NBI -/- (0,3 x NBI + gecorrigeerde bijstandsnorm + overige noodzakelijke lasten)]

Draagkracht Ouder I    
Inkomen    
Netto besteedbaar inkomen € 2.000  
Kindgebonden Budget € 400  
Totaal   € 2400
Lasten    
Gecorrigeerde bijstandsnorm (zie 4.2.2.3) € 1.310  
Woonbudget € 720  
Andere noodzakelijke lasten € –  
Totaal (= draagkrachtloos inkomen)    € 2.030
Draagkrachtruimte   € 370
Draagkracht 70% (afgerond)   € 259
     
Draagkracht Ouder II    
Inkomen    
Netto besteedbaar inkomen € 2.600  
Kindgebonden Budget € –  
Totaal    € 2.600
Lasten    
Gecorrigeerde bijstandsnorm (zie 4.2.2.3)  € 1.310  
Woonbudget € 780  
Andere noodzakelijke lasten € 200  
Totaal (= draagkrachtloos inkomen)   € 2.290
Draagkrachtruimte   € 310
Draagkracht 70% (afgerond)   € 217

Stap 3: Draagkrachtvergelijking, zorgkorting en bepalen hoogte van dekinderalimentatie

We verdelen van het eigen aandeel over de ouders door het maken van een draagkrachtvergelijking.

Rekenvoorbeeld draagkrachtvergelijking

De ouders in het rekenvoorbeeld in stap 2 hebben één kind en het eigen aandeel is € 450.

De gezamenlijke draagkracht van ouder I en ouder II is (€ 259 + € 217 =) € 476.

De kosten verdelen we over beide ouders volgens de formule:

Formule:

eigen draagkracht / gezamenlijke draagkracht x eigen aandeel

Het aandeel van ouder I bedraagt (afgerond):

Formule:

259 / 476 x 450 = 245

Het aandeel van ouder II bedraagt (afgerond):

Formule:

217 / 476 x 450 = 205

Samen € 450

Eigen Aandeel   € 450
Draagkracht Ouder I € 259  
Draagkracht Ouder II € 217  
Totale draagkracht    € 476
Ouder I draagt  € 245  
Ouder II draagt  € 205  

Voor het berekenen van het bedrag aan kinderalimentatie dat de ouder bij wie het kind niet staat ingeschreven moet betalen aan de andere ouder brengen we zorgkorting in mindering op het bedrag dat die ouder draagt.

Rekenvoorbeeld zorgkorting

Ouder II draagt  € 205
Zorgkorting 15%  € 68
Ouder II betaalt  € 138

Bijzondere situaties

Rekenvoorbeeld bepalen eigen aandeel van ouders die nooit in gezinsverband hebbensamengeleefd (par. 3.2.4)

Ouders hebben samen met het kind nooit samengewoond en een gezin gevormd. Het kind heeft het hoofdverblijf bij ouder I. Het eigen aandeel van de ouders is het gemiddelde van het bedrag dat elk van hen aan het kind zou besteden als dit bij hem/haar woont/zou wonen.

Rekenvoorbeeld Eigen Aandeel nooit samengewoond

Besteedbaar inkomen ouder I  € 2.000
Kindergebonden Budget  €  400
Totaal  € 2.400
Eigen Aandeel ouder I volgens tabel  € 268
   
Besteedbaar inkomen ouder II  € 2.600
Kindergebonden Budget (fictief)  € 200
Totaal  € 2.800
Eigen Aandeel ouder II volgens tabel  € 339
   
Eigen Aandeel ouder I volgens tabel  € 268
Eigen Aandeel ouder II volgens tabel  € 339
Totaal Eigen Aandeel beide ouders  € 607
Waarvan de helft  € 304

Bij een tekort aan gezamenlijk draagkracht van ouders om in het eigen aandeel te voorzien

Als de gezamenlijke draagkracht van ouders onvoldoende is om het eigen aandeel volledig te kunnen bekostigen, moeten zij in elk geval tot de grens van hun draagkracht bijdragen. 

Tekort aan gezamenlijke draagkracht en zorgkorting

Als sprake is van een zorgregeling, maken we een uitzondering op de regel dat de zorgkorting de bijdrage vermindert. Uitgangspunt is dat de ouders ieder de helft van het tekort dragen.

Als de helft van het tekort minder is dan de zorgkorting, dan brengen we de helft van het tekort in mindering op de zorgkorting. Het restant van de zorgkorting brengen we in mindering op de te betalen bijdrage.

Rekenvoorbeeld

Eigen Aandeel    € 600
Zorgkorting 15%  € 90  
Draagkracht Ouder I  € 259  
Draagkracht Ouder II  € 217  
Totale draagkracht    € 476
Draagkrachttekort    € 124
Helft tekort    € 62
     
Draagkracht Ouder II    € 217
Zorgkorting  € 90  
Af: helft tekort  € 62  
In aanmerking te nemen zorgkorting    € 23
Ouder II betaalt aan Ouder I    € 189

Als de helft van het tekort meer is dan het bedrag van de zorgkorting dan verminderen we de te betalen bijdrage niet met zorgkorting.

Rekenvoorbeeld draagkrachttekort en zorgkorting

Eigen Aandeel    € 800
zorgkorting 15%  € 120  
Draagkracht Ouder I  € 259  
Draagkracht Ouder II  € 217  
Totale draagkracht    € 476
draagkrachttekort    € 324
helft tekort    € 162
     
Draagkracht Ouder II    € 217
zorgkorting  € 120  
af: helft tekort  € 162  
in aanmerking te nemen zorgkorting    €–
Ouder II betaalt aan Ouder I    € 217

5.2 Stappenplan partneralimentatie

Hierna laten we in drie stappen met rekenvoorbeelden zien hoe we het bedrag aan partneralimentatie bepalen. De rekenvoorbeelden laten zien hoe we bepaalde berekeningen maken.

De bedragen in de voorbeelden zijn fictief. Alle bedragen zijn steeds per maand en afgerond op hele euro’s, tenzij anders vermeld.

Ontvangen kinderalimentatie, kinderbijslag en kindgebonden budget zijn bestemd om de kosten van levensonderhoud (verzorging en opvoeding) van de kinderen te bestrijden.

De (resterende) kosten van de kinderen drukken op het inkomen van de ouder(s) en zijn daarom van invloed op de resterende behoefte van de onderhoudsgerechtigde en op de draagkracht van de onderhoudsplichtige.

Stap 1: Bepalen van de resterende behoefte van de onderhoudsgerechtigde

De resterende behoefte van de onderhoudsgerechtigde bepalen we – kortgezegd – door op de huwelijksgerelateerde behoefte zijn of haar eigen inkomen en/of verdiencapaciteit in mindering te brengen.

We bepalen de huwelijksgerelateerde behoefte van de onderhoudsgerechtigde aan de hand van de hofnorm.

Volgens de hofnorm is de huwelijksgerelateerde behoefte:

60% [netto besteedbaar gezinsinkomen -/- (indien van toepassing) het (toen de ouders nog in gezinsverband leefden) voor rekening van de ouders komende eigen aandeel in de kosten van de kinderen].

Rekenvoorbeeld bepalen huwelijksgerelateerde behoefte

Het netto besteedbaar inkomen van de onderhoudsplichtige voordat partijen uit elkaar gingen was € 3.500 per maand.

Het netto besteedbaar inkomen van de onderhoudsgerechtigde voordat partijen uit elkaar gingen was € 2.000 per maand.

Tot het gezin behoren twee kinderen. Het eigen aandeel van de ouders in de kosten van de kinderen is € 800 per maand.

De behoefte op basis van de hofnorm is dan

Rekenvoorbeeld behoefte volgens hofnorm 60%

Inkomen onderhoudsplichtige  € 4.000  
Inkomen onderhoudsgerechtigde  € 2.000  
Kindgebonden budget  € –  
Netto besteedbaar gezinsinkomen    € 6.000
Af: Eigen Aandeel kosten kinderen    € 1.380
Beschikbaar voor echtgenoten/partners    € 4.620
Behoefte volgens hofnorm: 60%    € 2.772

Vervolgens stellen we vast of de onderhoudsgerechtigde over de middelen beschikt om in de behoefte van € 2.772 te voorzien of die in redelijkheid kan verwerven (verdiencapaciteit).

De resterende behoefte is de behoefte volgens hofnorm -/- eigen inkomen / redelijkerwijs te verwerven inkomen.

Rekenvoorbeeld bepalen resterende behoefte (met kinderen)

Behoefte volgens hofnorm: 60%      € 3.000
Af: eigen inkomen onderhousgerechtigde  € 2.000    
Aanvullende verdiencapaciteit  € –    
Eigen inkomen inclusief verdiencapaciteit    € 2.000  
Aandeel in levensonderhoud kinderen  € 350    
Ontvangen KGB  € 250    
Kosten kinderen uit eigen inkomen    € 100  
Voor onderhoudsgerechtigde zelf beschikbaar      € 1.900
Resterende behoefte      € 1.100

Rekenvoorbeeld bepalen resterende behoefte (zonder kinderen)

Behoefte volgens hofnorm: 60%    € 3.000
Af: eigen inkomen onderhousgerechtigde  € 2.000  
Aanvullende verdiencapaciteit  € 500  
Eigen inkomen inclusief verdiencapaciteit    € 2.500
Resterende behoefte    € 500

Stap 2: Bepalen van draagkracht voor partneralimentatie

De draagkracht voor partneralimentatie bepalen we op basis van het netto besteedbaar inkomen van de onderhoudsplichtige aan de hand van de in par. 4.4 genoemde uitgangspunten.

Rekenvoorbeeld: netto besteedbaar inkomen, draagkrachtloos inkomen,draagkrachtpercentage en draagkracht

Inkomen    
Netto besteedbaar inkomen  € 4.000  
Bij: extra verdiencapaciteit  € –  
Totaal    € 4.000
Lasten    
Gecorrigeerde bijstandsnorm (zie 4.2.2.4)  € 1.310  
Woonbudget  € 1.200  
Andere noodzakelijke lasten  € –  
Totaal (=draagkrachtloos inkomen)    € 2.510
Draagkrachtruimte    € 1.490
Draagkracht 60% (afgerond)    € 894

Voor het bepalen van de draagkracht van een onderhoudsplichtige is niet alleen diens feitelijke inkomen van belang, maar ook het inkomen dat hij of zij redelijkerwijs kan verwerven.

Bij partneralimentatie hanteren we een draagkrachtpercentage van 60. Op het gevonden bedrag brengen we het aandeel van de onderhoudsplichtige ouder in de kosten van verzorging en opvoeding van minderjarige kinderen en de kosten van levensonderhoud en studie van kinderen tot 21 jaar in mindering. In dit voorbeeld gaan wij ervan uit dat dat aandeel € 450 is.

Rekenvoorbeeld

Draagkracht 60% (afgerond)  € 894
Aandeel in levensonderhoud kinderen  € 450
Resteert voor partneralimentatie  € 444

Omdat betaalde partneralimentatie fiscaal aftrekbaar is bruteren we dit netto bedrag.

Stap 3: Inkomensvergelijking

Rekenvoorbeeld inkomensvergelijking zonder kinderen

Netto Besteedbaar Inkomen (NBI) Partner I  € 3.000  
Netto Besteedbaar Inkomen (NBI) Partner II  € 2.000  
Netto Besteedbaar Gezinsinkomen (NBGI)  € 5.000  
Behoefte volgens Hofnorm € 3.000   € 3.000
af: NBI Partner II   € 2.000
Resterende behoefte Partner II (na aftrek NBI)    € 1.000
Draagrkracht Partner I voor PAL 2025  € 474  
Inkomensvergelijking     
NBGI x 0,5   € 2.500
af: NBI Partner II   € 2.000
bijdrage na inkomensvergelijking   € 500

De draagkracht van de onderhoudsplichtige is minder dan de resterende behoefte van de onderhoudsgerechtigde. Daarom kan de partneralimentatie niet hoger zijn dan de laagste van deze twee: € 474 (netto).

Als de onderhoudsgerechtigde na ontvangst van partneralimentatie een hoger netto inkomen overhoudt dan de onderhoudsplichtige, dan kan de onderhoudsplichtige een beroep doen op inkomensvergelijking. Na vergelijking blijkt dat beide partijen een gelijk netto inkomen hebben als de partneralimentatie € 500 bedraagt. Onderhoudsgerechtigde en onderhoudsplichtige hebben dan allebei € 2.500 te besteden.

Rekenvoorbeeld inkomensvergelijking met kinderen

  Patner I Partner II  Totaal
Netto Besteedbaar Inkomen (NBI)    € 5.000 € 2.500 € 7.500
Kindgebonden Budget (KGB) tijdens huwelijk      € -
Netto Besteedbaar Gezinsinkomen (NBGI)      € 7.500
Eigen aandeel ouders      € 1.700
Beschikbaar voor (ex-)partners tijdens huwelijk      € 5.800
Behoefte volgens hofnorm     € 3.480 
KGB na scheiding  € – € 400  
NBI voor kinderalimentatie € 5.000 € 2.900  
Draagkracht KAL 2025  € 1.533 € 504  
Aandeel kosten kinderen  € 1.279 € 421  
Kosten kinderen na aftrek KGB  € - € 21  
       
Resterende behoefte (na aftrek eigen NBI)      € 3.459 
Draagkracht PAL 2025  € 1.314    
Resteert voor PAL na aandeel kosten kinderen      € 35 
Inkomen na aftrek kosten kinderen  € 3.721 € 2.479  
Inkomensvergelijking       € 621 

In dit voorbeeld is de draagkracht van de onderhoudsplichtige (na aftrek van de kinderalimentatie) lager dan de behoefte van de onderhoudsgerechtigde en ook lager dan het bedrag (na inkomensvergelijking) waarbij partijen een gelijk besteedbaar inkomen hebben.

In dit geval beperken we de partneralimentatie tot € 35, de grens van de draagkrcht van Partner I.

5.3 Rekenvoorbeelden niet vermijdbare en niet verwijtbare lasten

Als een partij stelt en – al dan niet tegenover de betwisting door de wederpartij – voldoende onderbouwt dat sprake is van lasten die niet vermijdbaar en niet verwijtbaar zijn, dan kunnen we deze lasten opnemen in het draagkrachtloos inkomen.

Rekenvoorbeeld niet vermijdbare en niet verwijtbare lasten

NBI    € 2.500
Forfait noodzakelijke lasten  € 1.310  
Woonbudget  € 750  
Aflossing restschuld  € 200  
Draagkrachtloos inkomen    € 2.260
Draagkrachtruimte    € 240
Draagkracht kinderalimentatie (70%)    € 168
Draagkracht partneralimentatie (60%)    € 144

Woonlasten voormalige echtelijke woning

Indien een onderhoudsplichtige lasten van de (voormalige) echtelijke woning (gedeeltelijk)betaalt en de onderhoudsgerechtigde in die woning woont, passen we het woonbudget aan door de werkelijke woonlasten in aanmerking te nemen: voor degene die in de voormalige echtelijke woning woont: zijn aandeel in die last; voor degene die de woning heeft verlaten: de eigen werkelijke woonlasten en daarnaast zijn of haar aandeel in de lasten van de (voormalige) echtelijke woning.

Rekenvoorbeeld woonlasten voormalige echtelijke woning

Netto besteedbaar inkomen van de vertrokken ouder/partner is € 3.500 per maand.

Zijn aandeel in de netto woonlast van de (voormalige) echtelijke woning is € 500 maand.

De eigen werkelijke woonlast is € 800 per maand. Het netto besteedbaar inkomen van ouder/partner die is achtergebleven is € 1.500 maand, het kindgebonden budget € 300 per maand en de woonlast € 200 per maand.

  Achterblijvende ouder / partner Vertrokken ouder / partner
NBI achterblijvende ouder/partner   € 1.500   € 3.500  
KGB   € 300   € -  
NBI voor kinderalimentatie    € 1.800   € 3.500
Forfait noodzakelijke lasten  € 1.310   € 1.310  
Werkelijke woonlasten  € 200   € 800  
Lasten echtelijk woning € -   € 500  
Draagkrachtloos inkomen    € 1.510   € 2.610
Draagkrachtruimte    € 290   € 890
Draagkracht kinderalimentatie (70%)    € 203   € 623
         

5.4 Rekenvoorbeeld aanvaardbaarheidstoets

In het onderstaande voorbeeld is sprake van fictieve bedragen!

Een alimentatieplichtige ouder heeft drie verwijtbare maar niet te vermijden lasten in totaal € 400 per maand. Het NBI van die ouder bedraagt € 1.775 en op basis daarvan is de draagkracht voor kinderalimentatie € 50 per maand voor twee kinderen.

De woonlasten bedragen € 500 en de woontoeslag is € 300. De premie zorgverzekering is € 140 per maand en de zorgtoeslag is € 27.

De aanvaardbaarheidstoets leidt tot een verlaging van de kinderalimentatie tot € 31 per maand.

NBI Alimentatieplichtige      €­ 1.775
Bijstandsnorm alleenstaande 2025  € 1.345    
Af: wooncomponent 2025  € 197    
Af: nominale premie ZVW 2025  € 63    
Bijstandsnorm minus woonlasten en ZVW    € 1.085  
       
95% daarvan    € 1.031  
Woonlasten  € 500    
Af: woontoeslag  € 300    
Werkelijke woonlasten    € 200  
Zorgverzekering  € 140    
Af: zorgtoeslag  € 27    
Overige zorgkosten  € –    
Werkelijke zorgkosten    € 113  
overige last (1)  € 100    
overige last (2)  € 125    
overige last (3)  € 175    
Overige (verwijtbare) lasten    € 400  
Totaal noodzakleijke lasten      € 1.744
Resteert      €­ 31
       
Draagkracht (tabel)      €­ 50
Te betalen      € 31
Ga nu naar Overzicht wetten - Ga naar wetsartikel:

Wetten, regelgeving en verdragen

Geen wetnummer opgegeven.

Wetten en regelgeving

Verdragen en uitvoeringswetten

Beschikbare Officiële bekendmakingen in de kennisbank:

Informatie

Wanneer er op een icoon is geklikt in een Artikel, dan kan hier extra informatie komen te staan.
Lexicon
BRONNEN