Gerechtshof 's-Hertogenbosch 20-11-2025, ECLI:NL:GHSHE:2025:3328

JBB en de raad zijn, met bericht van afmelding 12 september 2025 respectievelijk van 21 oktober 2025, niet op de mondelinge behandeling verschenen.

Uit de uitspraak van de Hoge Raad van 9 juli 2021 (ECLI:HR:2021:1113) volgt, in beginsel, dat een ondertoezichtstelling niet kan worden verlengd, indien die maatregel van rechtswege na verloop van de door de kinderrechter eerder bepaalde duur is geëindigd.

De vader heeft in eerste aanleg betoogd dat op dat moment nog steeds aan de voorwaarden voor een ondertoezichtstelling van [minderjarige 1] en [minderjarige 2] werd voldaan en heeft in verband hiermee een tweeledig verzoek gedaan: enerzijds tot verlenging van de reeds lopende ondertoezichtstelling en anderzijds, indien en voor zover dit verzoek niet zou worden toegewezen, een verzoek tot het (opnieuw) onder toezicht stellen van de kinderen. Namens de vader is tijdens de mondelinge behandeling in hoger beroep toegelicht dat hij, gelet op voornoemde beschikking van dit hof van 5 juni 2025, zich genoodzaakt ziet slechts in beroep te komen tegen de afwijzing van het verzoek tot (een nieuwe) ondertoezichtstelling en dus niet tegen de afwijzing van de verlenging van de (inmiddels geëindigde) ondertoezichtstelling. De vraag die zich hiermee aandient is allereerst of de vader in eerste aanleg een dergelijk (in feite voorwaardelijk) verzoek om (een nieuwe) ondertoezichtstelling kan doen terwijl er reeds een ondertoezichtstelling loopt.

Op grond van artikel 1:260 lid 1 BW kan de rechter, mits aan de grond bedoeld in artikel 1:255 lid 1 is voldaan, de duur van de ondertoezichtstelling telkens verlengen met ten hoogste een jaar. Ingevolge artikel 1:260 lid 2 BW kan de rechter de ondertoezichtstelling verlengen op verzoek van de gecertificeerde instelling die het toezicht heeft. Indien deze gecertificeerde instelling niet tot een verzoek overgaat, zijn de raad, een ouder, degene die niet de ouder is en de minderjarige als behorende tot zijn gezin verzorgt en opvoedt en het openbaar ministerie bevoegd tot het doen van het verzoek.

Het onder toezicht stellen van kinderen als bedoeld in artikel 1:255 lid 1 BW kan op verzoek van de raad of het openbaar ministerie. Tevens zijn een ouder en degene die niet de ouder is en de minderjarige als behorende tot zijn gezin verzorgt en opvoedt bevoegd tot het doen van het verzoek indien de raad niet tot indiening van het verzoek overgaat.

Bij brief van 28 januari 2025 heeft JBB de vader bericht dat zij geen verlenging van de ondertoezichtstelling van de kinderen zou verzoeken. Bij brief van 17 maart. 2025 heeft de raad met het besluit van JBB ingestemd. In zoverre kon de vader ex artikel 1:260 lid 2 BW het verzoek om verlenging van de ondertoezichtstelling doen. De wet en literatuur laat onbeantwoord of de vader op dat moment, gedurende een lopende ondertoezichtstelling, tevens een verzoek tot het (opnieuw) onder toezicht stellen van de kinderen kon doen.

Gelet op het gehele procesverloop in eerste aanleg en in hoger beroep, de inhoud van het verzoekschrift in eerste aanleg en het beroepsschrift, alsmede het verhandelde tijdens de mondelinge behandeling in hoger beroep en de inhoud van de spreekaantekeningen van de vader, kan het hof niet anders dan het verzoek van de vader om een nieuwe ondertoezichtstelling tevens op te vatten als een verkapt verlengingsverzoek; de vader heeft geen inhoudelijke redenen aangevoerd waarom de kinderen meer waren gebaat bij een nieuwe ondertoezichtstelling dan bij verlenging van de reeds lopende ondertoezichtstelling. De enkele reden waarom hij in hoger beroep heeft nagelaten dit expliciet te verzoeken, is gelegen in eerdere uitspraken van dit hof. Voorstelbaar is dat de vader als het hof Arnhem-Leeuwarden bevoegd zou zijn, gelet op eerdere beslissingen van dat hof, alleen in hoger beroep zou zijn gekomen tegen de afwijzing van het verlengingsverzoek. Bovendien zijn dezelfde inhoudelijke redenen aangevoerd voor een nieuwe ondertoezichtstelling als voor de verlenging van de reeds lopende ondertoezichtstelling zouden zijn aangevoerd.

In literatuur en commentaren ná genoemde recente uitspraken wordt de ontwikkeling omarmd dat in zaken van hoger beroep wordt afgeweken van de door de Hoge Raad in 2021 uitgezette lijn (zie o.m. Kroniek Jeugdrecht FJR 2025/24 en Groene Serie Personen- en familierecht, aant. 5 bij artikel 1:260 BW) . Voor het volgen van deze ontwikkeling heeft het hof in de beschikking van 5 juni 2025 vooralsnog onvoldoende ruimte gezien. Tot op heden heeft dit hof geconcludeerd dat uit de uitspraak van de Hoge Raad van 9 juli 2021 volgt dat als de ondertoezichtstelling van rechtswege na verloop van de door de kinderrechter eerder bepaalde duur is geëindigd, de maatregel niet meer kan worden verlengd. Dit hof zag vooralsnog onvoldoende grond om nu van dit principe af te wijken. Bovendien wordt de ondertoezichtstelling in voornoemde recente uitspraken met terugwerkende kracht verleend of verlengd, en daarvoor biedt de wet geen ruimte.

Ook na voornoemde beschikking van dit hof van 5 juni 2025 is nog enkele malen door gerechtshoven afgeweken van de vaste lijn. In twee beschikkingen van het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden van 3 juli 2025 (ECLI:NL:GHARL:2025:4094 en ECLI:NL:GHARL:2025:4096) is de bestreden beschikking waarin het verzoek om verlenging van de ondertoezichtstelling is afgewezen vernietigd, hoewel de ondertoezichtstelling in verband met het niet-verlengen inmiddels van rechtswege was geëindigd, en zijn de kinderen in hoger beroep alsnog met ingang van heden (opnieuw) onder toezicht gesteld tot de oorspronkelijk verzochte termijn. Dat hof overwoog dat de vader en de GI ontvankelijk waren in hun verzoeken in hoger beroep omdat zij tijdig, binnen de in artikel 358 van het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering genoemde termijn van drie maanden, in hoger beroep zijn gekomen. Dat hof overwoog dat het niet zo kan zijn dat van een uitgesproken verlenging wel beroep open staat hetwelk tot een andere beslissing kan leiden en van een afwijzing niet: “Ook een afwijzing moet door een hogere rechter kunnen worden getoetst en tot een andere beslissing kunnen leiden. Het hof is van oordeel dat het systeem van de wet meebrengt dat in geval het hof van oordeel is dat de rechtbank het verlengingsverzoek ten onrechte heeft afgewezen, het hof (opnieuw) een ondertoezichtstelling kan uitspreken, welke in tijd overigens wel beperkt is tot de einddatum van het oorspronkelijke door de GI gedane verleningsverzoek.”, aldus het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden.

In de beschikkingen van het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden van 29 juli 2025 (ECLI:NL:GHARL:2025:4815) en 2 september 2025 (ECLI:NL:GHARL:2025:5326) wordt echter weer overeenkomstig de ‘oude’ lijn overwogen dat de belanghebbenden niet ontvankelijk zijn in hun verzoek in hoger beroep tot verlenging van een inmiddels verlopen ondertoezichtstelling: “De kinderrechter heeft in de bestreden beschikking van 11 februari 2025 het verzoek van de GI om verlenging van de ondertoezichtstelling van de kinderen afgewezen. Dit betekent dat de ondertoezichtstelling per 9 maart 2025 van rechtswege is geëindigd en op dit moment niet meer kan worden verlengd. Dat de door de moeder beoogde maximale termijn van de verlenging – namelijk tot 9 maart 2026 – nu nog niet is verstreken, doet er dan ook niet toe.” en “De ondertoezichtstelling is op 5 februari 2025 verlopen en kan niet alsnog “tot leven” komen en verlengd worden door het alsnog toewijzen van het verzoek.”, aldus het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden.

Het hof ziet aanleiding de hierna beschreven prejudiciële vragen aan de Hoge Raad te stellen. Het antwoord op die vragen is nodig om op het verzoek van de vader (inhoudelijk) te kunnen beslissen en van belang voor de beslechting of beëindiging van talrijke andere geschillen waarin soortgelijke vragen zich aandienen.

Het hof is voornemens de hierna genoemde rechtsvragen bij wijze van prejudiciële vragen aan de Hoge Raad te stellen:

1. Kan een belanghebbende gelijktijdig bij een door hem ingediend verzoek tot verlenging van de ondertoezichtstelling op grond van artikel 1:260 BW een (al dan niet voorwaardelijk) verzoek doen op grond van artikel 1:255 BW tot het onder toezicht stellen van een minderjarige terwijl die minderjarige reeds onder toezicht is gesteld, en kan hij in dat verzoek ontvangen worden?

2. Is de gevolgtrekking die in de meeste beschikkingen van de hoven gegeven wordt aan voornoemd arrest van de Hoge Raad (ECLI:HR:2021:1113), te weten dat ook in hoger beroep een ondertoezichtstelling die van rechtswege is geëindigd niet meer kan worden verlengd, de juiste (in aanmerking genomen dat in de situatie die heeft geleid tot voornoemd arrest van de Hoge Raad een situatie in eerste aanleg betrof)?

3. Is een belanghebbende ontvankelijk in zijn hoger beroep tegen een afwijzende beslissing van de kinderrechter op het verzoek om verlenging van de ondertoezichtstelling, nadat ondertoezichtstelling van rechtswege is geëindigd na de beslissing van de kinderrechter, maar voor de beslissing van het gerechtshof?

4. Is het in dat verband van belang of een belanghebbende hoger beroep instelt terwijl op dat moment de ondertoezichtstelling nog niet, maar gedurende de procedure in hoger beroep (vóór de beschikking van het hof) van rechtswege is geëindigd?

5. Bestaat er een verschil in rechtsbescherming voor belanghebbenden in het geval een verzoek tot verlenging van een ondertoezichtstelling (gedeeltelijk) is afgewezen of in het geval een verzoek tot een eerste ondertoezichtstelling gedeeltelijk is afgewezen?

6. Kan een ondertoezichtstelling, die van rechtswege is geëindigd met terugwerkende kracht alsnog ‘herleven’ bij een gegrond hoger beroep tegen de afwijzing van een deel daarvan in eerste aanleg? Maakt het hierbij uit of het in eerste aanleg hierbij ging om een eerste ondertoezichtstelling of een verlenging van een ondertoezichtstelling?

Het hof vraagt de Advocaat-Generaal (AG) met klem om daar waar een antwoord op één van deze vragen niet strikt nodig is om op het voorliggende verzoek te beslissen, zoals artikel 392 lid 1, aanhef, Rv vereist, ze toch te beantwoorden, gelet op de actuele, niet alleen juridische, maar ook maatschappelijke en politieke relevantie van het onderwerp van rechtsbescherming van kinderen en ouders (zoals een AG recent nog in de conclusie ECLI:NL:PHR:2025:825 rov. 1.10 heeft gedaan).

Conform het bepaalde in artikel 392 lid 2 Rv zal het hof, alvorens de vragen te stellen, partijen in de gelegenheid stellen zich uit te laten over het voornemen om vragen te stellen, alsmede over de inhoud van de te stellen vragen.