Gerechtshof 's-Hertogenbosch 01-07-2025, ECLI:NL:GHSHE:2025:1844

Op 5 februari 2023 is de [persoon A] , hierna erflater, overleden. Hij is de zoon van [geïntimeerde] .

Erflater is overleden zonder achterlating van een testament, zodat zijn (minderjarige) kinderen, [minderjarige 1] en [minderjarige 2] de enige erfgenamen zijn. Hun wettelijk vertegenwoordiger, [appellante] , is hun moeder en tevens de ex-partner van erflater.

Erflater had een uitvaartverzekering, bestaande uit een naturapolis uit hoofde waarvan de kosten die verband hielden met de uitvaartplechtigheid betaald zouden worden en een kapitaalverzekering van € 3.544,08.

Van het voornoemde bedrag van € 3.544,08 uit hoofde van de kapitaalverzekering is een bedrag van € 2.855,50 besteed. Het resterende bedrag is overgemaakt naar de bankrekening van de erfgenamen.

Op hetgeen [geïntimeerde] aan deze vorderingen ten grondslag heeft gelegd en de daartegen door [appellante] gevoerde verweren zal het hof, voor zover in hoger beroep van belang, hierna ingaan.

[appellante] heeft in haar inleiding op de grieven aangevoerd dat zij het hof verzoekt de inhoud van haar conclusie van antwoord uit de eerste aanleg als herhaald en ingelast te beschouwen. Het hof kan niet zonder meer aan dat verzoek gehoor geven. Uit de memorie van grieven moet voldoende kenbaar zijn (zowel voor het hof als voor [geïntimeerde] ) tegen welke beslissingen en oordelen van de kantonrechter het hoger beroep is gericht, wat daarvoor de redenen zijn en wat [appellante] bedoelt aan te voeren. Die gronden moeten behoorlijk naar voren zijn gebracht (vgl. HR 23 juni 2023, ECLI:NL:HR:2023:970).

[appellante] heeft in principaal hoger beroep vier genummerde grieven aangevoerd. Zij heeft gesteld dat de kantonrechter ten onrechte heeft overwogen dat er een rechtsgrond bestaat voor de verbintenis tot vergoeding die door [geïntimeerde] is ingesteld, te weten zaakwaarneming, en dat zij niet heeft aangetoond dat zij ook zelf initiatief heeft genomen om de uitvaart te regelen (grief I). Ook heeft de kantonrechter ten onrechte overwogen dat [geïntimeerde] de uitvaart heeft geregeld volgens de bij hem bekende wensen van erflater (grief II). [appellante] heeft aangevoerd dat de vraag op welke wijze de uitvaart van een overledene geregeld moet worden en of de daarbij te maken kosten al dat niet in overeenstemming zijn met diens omstandigheden uitsluitend ter beoordeling is van de erfgenamen. De door [geïntimeerde] gemaakte kosten voor het grafrecht en het grafmonument zijn in haar visie onnodig hoog (grief III). Tot slot heeft zij aangevoerd dat zij ten onrechte in de proceskosten is veroordeeld (grief IV). [appellante] concludeert tot vernietiging van het vonnis waarvan beroep en tot het alsnog niet-ontvankelijk verklaren van [geïntimeerde] in zijn vorderingen, althans deze af te wijzen.

[geïntimeerde] weerspreekt de grieven gemotiveerd en concludeert tot bekrachtiging van het vonnis waarvan beroep, zo nodig onder verbetering en/of aanvulling van de gronden en naar het hof begrijpt met inachtneming van zijn vermeerderde eis (zie rov. 6.5.1. hierna), en tot het niet-ontvankelijk althans ongegrond verklaren van het hoger beroep van [appellante] , met veroordeling van [appellante] in de kosten van de procedure in eerste aanleg en in hoger beroep.

[geïntimeerde] heeft in incidenteel hoger beroep een grief aangevoerd die inhoudt dat het dictum van het vonnis van de rechtbank als gevolg van de door hem geformuleerde eiswijziging door een ander dictum moet worden vervangen, althans moet worden aangevuld. Hij vordert dat het hof, in aanvulling op het vonnis van de kantonrechter waarvan beroep van 14 februari 2024, [appellante] veroordeelt tot betaling van de door [geïntimeerde] voorgeschoten kosten voor grafrecht en grafmonument ten bedrage van € 5.598,-, te vermeerderen met de wettelijke rente vanaf 16 mei 2023 tot de dag van algehele voldoening. Vanwege het ontbreken van een veroordeling tot betaling is het vonnis niet voor executie vatbaar, aldus [geïntimeerde] .

[appellante] concludeert onder verwijzing naar haar memorie van grieven tot afwijzing van het incidenteel hoger beroep en de daarbij ingestelde eis als zijnde ongegrond.

Artikel 4:7 lid 1 onder b BW merkt de kosten van lijkbezorging, voor zover zij in overeenstemming zijn met de omstandigheden van de overledene, als een ‘schuld van de nalatenschap’ aan. Daarmee is echter nog niet gegeven dat [appellante] als wettelijk vertegenwoordiger van de erfgenamen verplicht is de kosten van de lijkbezorging aan een niet-erfgenaam als [geïntimeerde] te voldoen. Daarvoor moet tevens sprake zijn van een rechtsgrond waar een verbintenis tot vergoeding uit voortvloeit. Die verbintenis berust niet rechtstreeks op artikel 4:7 BW, maar kan voortvloeien uit het stelsel van de wet en de wel in de wet geregelde gevallen (artikel 6:1 BW) .

Vaststaat dat [geïntimeerde] (en/of zijn zoon [persoon B] , broer van erflater) opdracht heeft (hebben) gegeven tot het verzorgen van de uitvaart van erflater en dat [geïntimeerde] , als (mede)opdrachtgever, de aan het grafrecht en het grafmonument verbonden kosten van € 5.598,- heeft betaald. [geïntimeerde] (en/of zijn zoon) handelde(n) hierbij in eigen naam en niet namens de nalatenschap. [geïntimeerde] heeft primair aangevoerd dat hij op redelijke gronden de belangen van de erfgenamen heeft behartigd en dat sprake is van zaakwaarneming (artikel 6:198 BW) . Subsidiair vordert hij schadevergoeding op grond van ongerechtvaardigde verrijking (artikel 6:212 BW) , omdat de kosten van de uitvaart ook als [appellante] wel opdracht zou hebben gegeven ten laste van de nalatenschap zouden zijn gekomen.

Artikel 6:198 BW omschrijft zaakwaarneming als het zich willens en wetens en op redelijke grond inlaten met de behartiging van eens anders belang, zonder de bevoegdheid daartoe aan een rechtshandeling of een elders in de wet geregelde rechtsverhouding te ontlenen. Volgens artikel 6:200 lid 1 BW is de belanghebbende, voor zover zijn belang naar behoren is behartigd, gehouden de zaakwaarnemer de schade te vergoeden, die deze als gevolg van de waarneming heeft geleden. In het vereiste “op redelijke grond” dat is neergelegd in artikel 6:198 BW, ligt besloten dat het behartigen van een anders belang tegen diens wil in beginsel geen zaakwaarneming als bedoeld in artikel 6:198 BW kan opleveren.

Het hof stelt vast dat [geïntimeerde] de door [appellante] beschreven feitelijke gang van zaken niet voldoende gemotiveerd heeft weersproken. Niet alleen is het in die situatie goed voorstelbaar dat [appellante] niet zelf het voortouw heeft genomen om de uitvaart namens haar zoons te regelen, nog belangrijker voor de beoordeling door het hof is dat daaruit blijkt dat [geïntimeerde] geen enkel initiatief heeft genomen om [appellante] bij de organisatie en de hierin te maken keuzes te betrekken. Het had op zijn weg gelegen al het redelijke te doen om het een en ander met haar af te stemmen voordat hij zelf de opdracht aan de uitvaartorganisatie verstrekte. Dat heeft [geïntimeerde] nagelaten, omdat hij er zeker van wilde zijn dat de uitvaart naar de wens van erflater zou verlopen en er geen onnodige vertraging zou ontstaan, zoals hij heeft toegelicht.

In dit geval blijkt uit de opstelling van [geïntimeerde] duidelijk dat hij geen bemoeienis door [appellante] bij de organisatie of besluitvorming over de uitvaart wenste. [appellante] is bewust gepasseerd. Er is opgekomen voor de eigen belangen en de autonomie van de erfgenamen is daarbij niet gerespecteerd. Gelet daarop kan in het onderhavige geval niet worden geoordeeld dat [geïntimeerde] zich “op redelijke grond” in de zin van artikel 6:198 BW heeft ingelaten met de belangen van [appellante] . Zaakwaarneming dient er niet toe om aan partijen prestaties op te dringen die zij niet wensen. Voor bewijslevering is gelet op dit oordeel geen plaats, nog daargelaten dat een voldoende specifiek bewijsaanbod ontbreekt. Het hof verwerpt daarom het beroep op zaakwaarneming.

Dat betekent dat grief I doelt treft en het principaal hoger beroep slaagt. Gelet op de devolutieve werking van het hoger beroep komt het hof thans toe aan een beoordeling van de subsidiaire grondslag van de vorderingen.

Volgens artikel 6:212 lid 1 BW is hij die ongerechtvaardigd is verrijkt ten koste van een ander, verplicht, voor zover dit redelijk is, diens schade te vergoeden tot het bedrag van zijn verrijking. Bij de vraag of sprake is van een verrijking komt het aan op een vergelijking tussen de feitelijke vermogenstoestand van de aangesprokene na het plaatsvinden van de gebeurtenis(sen) waarop de vordering is gebaseerd en diens hypothetische vermogenstoestand zoals deze zou zijn geweest als die gebeurtenis(sen) niet zou(den) hebben plaatsgevonden (vgl. HR 21 februari 2025, ECLI:NL:HR:2025:322). Daarbij moet de rechter acht slaan op alle omstandigheden van het geval. Voorkomen moet worden dat aan iemand ten onrechte een hem niet passende besteding zou worden opgedrongen. Het is aan [geïntimeerde] om te stellen en te bewijzen dat het gebeurde tot verrijking van de erfgenamen heeft geleid.

Het hof volgt [appellante] in haar verweer. Vast staat dat er een uitvaartpolis was die in natura dekking bood voor het verzorgen van de uitvaart van erflater. Uit de dekkingsbijlage (productie 2 bij memorie van grieven) blijkt dat de complete uitvaart is gedekt en dat aan de ‘overige uitvaartkosten’, zoals bijvoorbeeld grafrechten, een maximum bedrag is verbonden. Aanvullend was een uitvaartverzekering in geld afgesloten, waaruit eventuele meerkosten konden worden betaald. [appellante] heeft onderbouwd en onweersproken gesteld dat zij andere keuzes zou hebben gemaakt waarmee het door beide polissen gedekte bedrag in ieder geval niet zou worden overschreden. [geïntimeerde] heeft niet betwist dat bij de door [appellante] gemaakte keuzes de kosten van de uitvaart in ieder geval gedekt zouden worden door de beide polissen. Niet valt in te zien om welke reden [appellante] er niet in redelijkheid voor had mogen kiezen alleen dat budget aan te wenden voor de uitvaart, het grafmonument en de grafrechten. Dat de door [geïntimeerde] gemaakte keuzes voor de uitvaart mogelijk beter bij de levensstijl van erflater pasten, is in dit kader niet relevant. Waar het om gaat is of kosten zijn bespaard die – als [geïntimeerde] deze niet betaald zou hebben – anders door de erfgenamen voldaan hadden moeten worden. Dat is niet zo.

Hieruit volgt dat niet is komen vast te staan dat er verrijking van de erfgenamen heeft plaats gevonden. Het hof verwerpt daarmee ook de subsidiaire grondslag.

Dit alles leidt tot de slotsom dat de vorderingen van [geïntimeerde] bij gebreke van een deugdelijke grondslag alsnog moeten worden afgewezen. Nog daargelaten dat een concreet en gespecificeerd bewijsaanbod ontbreekt, wordt aan bewijslevering gelet op dit oordeel niet toegekomen.

Het vonnis waarvan beroep zal worden vernietigd. Het hof zal de (in hoger beroep gewijzigde) vorderingen alsnog afwijzen.

• griffierecht € 244,-

• salaris advocaat € 678,- + (2 punten x tarief € 339,-)

Totaal € 922,-

• explootkosten € 136,72

• griffierechten € 349,-

• salaris advocaat € 2.145,- (2,5 punten x tarief € 858,-)

• Nakosten € 178,- + (plus de verhoging zoals vermeld in de beslissing)

Totaal € 2.808,72