Rechtbank Den Haag 25-07-2025, ECLI:NL:RBDHA:2025:13667

[eiser] , de partner van [naam] die deelnemer was van SSPF, heeft na [naam] overlijden geen partnerpensioen gekregen omdat zij niet gehuwd waren. Volgens het toen geldende pensioenreglement kwamen ongehuwden daarvoor niet in aanmerking. [eiser] vindt dat dit in strijd is met gelijkebehandelingsregels, aangezien hij in 1993, toen [naam] vervroegd pensioen aanvroeg, vanwege zijn homoseksuele gerichtheid niet met [naam] kon trouwen. Ook vindt hij dat SSPF hem via de hardheidsclausule alsnog als rechthebbende moet aanmerken, onder andere omdat hij onder het partnerbegrip van latere pensioenreglementen viel.

De kantonrechter oordeelt dat het uitsluiten van ongehuwden niet discriminerend is. Onderscheid naar burgerlijke staat is toegestaan bij nabestaandenpensioen en sluit een beroep op discriminatie wegens seksuele gerichtheid uit. Er is bovendien geen sprake van indirecte discriminatie tussen mannen en vrouwen. Latere verruimingen van het partnerbegrip golden niet voor [naam] , en SSPF kan niet gehouden worden om in het geval van [eiser] een hardheidsclausule toe te passen.

De kantonrechter heeft kennis genomen van de volgende stukken:

- de dagvaarding van 7 november 2024 met producties 1 tot en met 13;

- de conclusie van antwoord met producties 1 tot en met 6;

- de aantekeningen van de mondelinge behandeling op 22 mei 2024 en de tijdens die zitting namens partijen overgelegde schriftelijke spreekaantekeningen.

Op 16 april 1969 is [naam] , geboren op [geboortedatum] 1941, in dienst getreden bij Shell Nederland N.V. (hierna: Shell) en deelnemer (fondslid) geworden van (de voorganger van) SSPF.

Vanaf 1 augustus 1988 heeft [eiser] een affectieve relatie gehad met [naam] . Sinds 22 augustus 1988 stonden zij op hetzelfde adres ingeschreven in de (toenmalige) gemeentelijke basisadministratie.

Op 15 december 1993 heeft [naam] via het daarvoor bestemde aanvraagformulier aan SSPF laten weten dat hij met vervroegd pensioen wilde gaan. Op dit formulier heeft [naam] moeten aangeven of hij volgens de wet gehuwd of ongehuwd was. [naam] heeft aangekruist dat hij volgens de wet ongehuwd was.

Op 1 januari 1994 is [naam] met vervroegd pensioen gegaan.

Op 4 januari 1994 heeft SSPF [naam] per brief geïnformeerd over de hoogte van zijn (vervroegd) pensioen. In het bij die brief gevoegde pensioenoverzicht is, als onderdeel van het pensioen dat [naam] na het bereiken van 65-jarige leeftijd zal ontvangen, een ongehuwdentoeslag opgenomen van ƒ 6.268,92. In de toekenningsbrief staat over deze toeslag het volgende:

Op het moment dat [naam] met vroegpensioen ging, was Pensioenreglement III van SSPF (hierna: Reglement III) van toepassing.

Op 25 mei 1998 hebben [eiser] en [naam] een notarieel verleden samenlevingscontract gesloten. In artikel 11 van deze overeenkomst is – kort samengevat – bepaald dat zij elkaar over en weer aanwijzen als gerechtigde voor het partnerpensioen en dat zij ermee bekend zijn dat zij alleen voor partnerpensioen in aanmerking komen als zij voldoen aan alle eisen die het pensioenreglement stelt.

Op 1 juli 1998 is Pensioenreglement IV van SSPF (hierna: Reglement IV) in werking getreden.

Op 31 januari 2006 heeft SSPF [naam] per brief geïnformeerd over de gevolgen van het bereiken van de 65-jarige leeftijd voor zijn pensioen. In de brief staat onder meer vermeld dat [naam] in aanmerking komt voor een ongehuwdentoeslag.

Op [geboortedatum] 2006 heeft [naam] de AOW-gerechtigde leeftijd bereikt.

Op 1 januari 2014 is Pensioenreglement IV van SSPF (hierna: Reglement IV) in werking getreden.

Op [datum] 2023 is [naam] overleden.

Op 1 mei 2023 heeft [eiser] per e-mail bij SSPF geïnformeerd naar het partnerpensioen van [naam] . Op 8 mei 2023 heeft SSPF gereageerd op [eiser] e-mail door, met verwijzing naar artikel 33 van Reglement III, onder meer het volgende te schrijven:

[eiser] vordert samengevat om:

A. primair

voor recht te verklaren dat [eiser] is aan te merken als partner van [naam] en dus aanspraak kan maken op het partnerpensioen van [naam] vanaf zijn overlijdensdatum;

SSPF te veroordelen om de hoogte van het partnerpensioen mee te delen;

SSPF te veroordelen tot betaling van het partnerpensioen vanaf [datum] 2023 tot aan het overlijden van [eiser] zelf, te vermeerderen met de wettelijke rente over de pensioenuitkeringen;

SSPF te veroordelen in de proceskosten, te vermeerderen met de wettelijke rente.

[eiser] legt aan zijn vordering – samengevat – het volgende ten grondslag.

SSPF concludeert primair tot afwijzing van de vordering van [eiser] en subsidiair tot veroordeling van [eiser] tot terugbetaling van € 77.525,-, met dien verstande dat dit bedrag wordt verrekend met het uit te betalen partnerpensioen. In beide gevallen – dus zowel primair als subsidiair – vraagt SSPF om [eiser] te veroordelen in de proceskosten, eventueel te vermeerderen met de wettelijke rente.

De AWGB, in werking getreden op 1 september 1994, verbiedt onderscheid bij de arbeid op grond van (onder andere) seksuele (hetero- of homoseksuele) gerichtheid en burgerlijke staat. Artikel 5 lid 1 sub d (oud) AWGB verbood specifiek het maken van onderscheid bij arbeidsvoorwaarden. Lid 6 (oud) van hetzelfde artikel bevatte een uitzondering op dit verbod: het stond toe om bij pensioenvoorzieningen wel onderscheid te maken op grond van burgerlijke staat. ¹ Deze uitzondering gold vanaf de inwerkingtreding van de AWGB op 1 september 1994 tot de wijziging van de wet op 1 januari 2002.

Het is op basis van deze expliciete uitzondering in de AWGB dat niet gezegd kan worden dat het uitsluiten van [eiser] als ongehuwde van een pensioenvoorziening als partner van [naam] – zoals de artikelen 33 en 34 van Reglement III meebrengen – tot ten minste 1 januari 2002 ongeoorloofd was. Dit is nadien niet (wezenlijk) anders geworden. Sinds 1 januari 2002 bevat artikel 5 lid 6 AWGB namelijk nog altijd een uitzondering op het verbod van onderscheid naar burgerlijke staat, maar nu specifiek voor het nabestaandenpensioen. ² Deze bepaling is sindsdien inhoudelijk niet meer gewijzigd.

Uitgangspunt is dus dat een pensioenreglement niet verplicht hoeft te voorzien in nabestaandenpensioen voor ongehuwden, waaronder dus partnerpensioen (of, zoals Reglement III het noemt, weduwenpensioen). Op grond van de uitzondering in lid 6 was en is SSPF niet verplicht om ook aan samenwonenden een nabestaandenpensioen aan te bieden, naast gehuwden (en sinds 1 januari 1998 ook geregistreerde partners) ³ en stond en staat het haar vrij om aan ongehuwde en ongeregistreerde samenwonende partners (zoals [eiser] dat was) andere of aanvullende voorwaarden te stellen voor het recht op partnerpensioen (zoals zij in latere pensioenreglementen ook heeft gedaan). Artikelen 33 en 34 van Reglement III zijn gelet hierop niet in strijd met de AWGB.

Wat niet is toegestaan, is dat als er voorzien is in een partnerpensioen er onderscheid wordt gemaakt tussen het type partnerrelatie. Of het nu gaat om een huwelijk, een geregistreerd partnerschap of een gezamenlijke huishouding, de partnerpensioenregeling moet voor alle relaties gelijk zijn. Er mag dus niet enkel worden voorzien in partnerpensioen voor alleen gehuwden en geregistreerd partners of onderscheid worden gemaakt afhankelijk van het type partnerrelatie. Dat SSPF zich hieraan schuldig heeft gemaakt, is gesteld noch gebleken. Zoals eerder genoemd, voorziet Reglement III niet in een partnerpensioen voor ongehuwden.

[eiser] stelt dat de uitzondering in artikel 5 lid 6 AWGB in zijn geval niet van toepassing is. Hij baseert zich hierbij op de achtergrond en de bedoeling van deze bepaling en verwijst in dat kader naar een uitspraak van de Commissie Gelijke Behandeling (CGB) van 7 oktober 1998 (nummer 1998-110), in het bijzonder overweging 4.5. Deze overweging luidt – zonder voetnootcijfers – als volgt:

[eiser] stelt dat in de pensioenregeling van [naam] een voorziening voor het partnerpensioen was opgebouwd, en dat de uitzondering van artikel 5 lid 6 AWGB daarom in dit geval – net als in de zaak bij de CGB – niet van toepassing is. Dit standpunt wordt echter niet gevolgd. In de zaak bij de CGB waarnaar [eiser] verwijst was er geen sprake van een ‘overgangssituatie’, omdat het betrokken pensioenfonds al sinds 1994 een voorziening had getroffen voor zowel gehuwden als ongehuwd samenwonenden. In het geval van [eiser] ligt dat anders. Volgens Reglement III hebben alleen gehuwden recht op partnerpensioen; ongehuwden zijn daarvan uitgesloten. SSPF heeft op grond van Reglement III in de pensioenregeling van [naam] (kennelijk) een voorziening getroffen, maar deze was uitsluitend bedoeld voor gehuwden. Ongehuwd samenwonenden konden immers geen aanspraak maken op een voorziening. Omdat [naam] had aangegeven ongehuwd te zijn, hoefde SSPF geen rekening te houden met het ontstaan van een aanspraak op weduwenpensioen (dat was ook niet verzekerd), maar slechts met de toekenning van een ongehuwdentoeslag aan [naam] voor een hoger ouderdomspensioen, hetgeen een wezenlijk andere regeling is. Er is geen aanleiding om te veronderstellen dat onder deze omstandigheden de uitzondering van artikel 5 lid 6 AWGB niet van toepassing zou zijn.

Er bestaat geen aanleiding om het onderscheid dat Reglement III maakt tussen gehuwden en ongehuwden afzonderlijk te toetsen aan de Gw. De AWGB vormt immers een uitwerking van het grondwettelijke discriminatieverbod, en juist deze wet – en niet de Gw zelf – is van toepassing in de (horizontale) verhouding tussen SSPF, [naam] en [eiser] . Artikel 5 lid 6 AWGB staat sinds de inwerkingtreding ervan expliciet onderscheid naar burgerlijke staat toe bij het nabestaandenpensioen (aanvankelijk aangeduid als ‘pensioenvoorziening’). Daaruit wordt afgeleid dat de wetgever dit onderscheid niet in strijd acht met artikel 1 Gw. Voor zover [eiser] met zijn stelling een toetsing van Reglement III aan artikel 1 Gw beoogt, wordt daaraan voorbijgegaan. Een dergelijke toetsing zou namelijk neerkomen op een verkapte toetsing van artikel 5 lid 6 AWGB aan de Gw, hetgeen afstuit op het toetsingsverbod van artikel 120 Gw.

Zoals overwogen staat de AWGB in artikel 5 lid 6 toe dat voor het nabestaandenpensioen onderscheid wordt gemaakt naar burgerlijke staat. Omdat artikel 26 IVBPR niet categorisch elk onderscheid tussen gehuwden en ongehuwden verbiedt, wordt het beroep van [eiser] op die bepaling reeds om die reden gepasseerd. ⁴ Het beroep van [eiser] op artikel 21 lid 1 Handvest EU, dat onderscheid op basis van seksuele gerichtheid expliciet verbiedt, slaagt evenmin. Het Handvest is slechts van toepassing als het gaat om een situatie die binnen het toepassingsgebied van het Unierecht valt (artikel 51 Handvest EU). Niet kan worden volstaan met aan te voeren dat het gaat om een schending van een grondrecht. [eiser] heeft nagelaten duidelijk te maken op welk voorschrift of welke rechtsregel van het Unierecht deze kwestie concreet betrekking heeft en de kantonrechter ziet dat zelf evenmin, zodat het beroep op artikel 21 lid 1 Handvest EU daarop strandt.

Volgens [eiser] maakt Reglement III naast direct onderscheid op grond van burgerlijke staat tevens een indirect onderscheid op grond van homoseksuele gerichtheid. Van een dergelijk indirect onderscheid zou in dit geval sprake zijn wanneer de artikelen 33 en 34 van Reglement III in overwegende mate nadelig uitwerken voor medewerkers met een homoseksuele gerichtheid (tenzij daarvoor een objectieve rechtvaardigingsgrond bestaat). Om vast te stellen of daarvan sprake is, zal moeten worden onderzocht of als gevolg van het bepaalde in Reglement III medewerkers met een homoseksuele gerichtheid – die tot 1 januari 1998 niet in staat waren om een geregistreerd partnerschap aan te gaan – relatief zwaarder werden getroffen dan medewerkers met een heteroseksuele gerichtheid.

In dit geval staat artikel 5 lid 6 AWGB echter in de weg aan een toets op indirect onderscheid naar homoseksuele gerichtheid. Deze bepaling heeft een ruime reikwijdte: een onderscheid in een pensioenregeling, dat zijn oorsprong vindt in de burgerlijke staat, is, ongeacht de oorzaak daarvan, niet verboden. Uit de wetsgeschiedenis van de AWGB – en later de wijziging van de Pensioen- en spaarfondsenwet (Psw) – blijkt dat de wetgever heeft benadrukt dat deze uitzondering een structurele, algemeen geldende uitzondering moet zijn. Het in deze zaak gestelde indirecte onderscheid op grond van homoseksuele gerichtheid komt in wezen neer op een onderscheid naar burgerlijke staat. Het onderscheid is namelijk uitsluitend gebaseerd op het feit dat [eiser] , als persoon met een homoseksuele gerichtheid, destijds – dus voor 1 januari 1998 – ongehuwd of geen geregistreerd partner was omdat hij niet met [naam] kon trouwen of een geregistreerd partnerschap kon aangaan. Tegen deze achtergrond staat de uitzondering in artikel 5 lid 6 AWGB in de weg aan een toetsing op indirect onderscheid naar homoseksuele gerichtheid in het geval van [eiser] . ⁵

Als uitgangspunt heeft te gelden dat het ingevolgde artikel 12b WGBMV aan ‘anderen dan de werkgever’ (zoals in dit geval SSPF) niet is toegestaan om onderscheid te maken wat betreft de bepaling van de kring van personen voor wie een pensioenvoorziening tot stand wordt gebracht, wat betreft de bepaling van de inhoud van een pensioenvoorziening of wat betreft de wijze van uitvoering daarvan.

Van een indirect onderscheid tussen mannen en vrouwen zou in dit geval sprake zijn als mannen door artikel 33 en 34 van Reglement III relatief zwaarder werden getroffen dan vrouwen. Anders dan [eiser] stelt brengt het enkele feit dat in 1994 en 1998 de arbeidsparticipatie van mannen anderhalf keer zo hoog was als die van vrouwen nog niet mee dat mannen daardoor relatief vaker benadeeld werden door de exclusief voor gehuwden geldende partnerpensioenregeling van Reglement III. Zowel mannelijke als vrouwelijke deelnemers konden immers nadeel ondervinden van deze regeling als zij niet konden huwen of een geregistreerd partnerschap konden aangaan. De regeling kon beide geslachten dus in gelijke mate treffen, zodat er geen sprake van is dat mannen relatief zwaarder werden getroffen. Vrouwen konden in verhouding immers even zwaar worden getroffen. Het beroep van [eiser] op artikel 12b WGBMV slaagt dan ook niet.

Artikel 7A:1637ij lid 1 (oud) BW bepaalt dat de werkgever geen onderscheid mag maken tussen mannen en vrouwen bij het aangaan van de arbeidsovereenkomst, het verstrekken van onderricht aan de arbeider, in de arbeidsvoorwaarden, bij de bevordering en bij de beëindiging van de arbeidsovereenkomst. Volgens de slotzin van lid 1 zijn niet onder de arbeidsvoorwaarden begrepen uitkeringen of aanspraken ingevolge pensioenregelingen. Lid 7 van hetzelfde artikel bepaalt dat de werkgever geen onderscheid mag maken tussen gehuwden en ongehuwden bij het aangaan en bij de beëindiging van de arbeidsovereenkomst.

Voor zover [eiser] met zijn betoog dat Reglement III met de erkenning van alleen wettelijke huwelijkse relaties voor het recht op partnerpensioen direct verboden onderscheid op grond van huwelijkse staat maakt, heeft willen betogen dat de partnerpensioenregeling uit Reglement III in strijd is met het verbod op onderscheid in arbeidsvoorwaarden, wordt dat betoog verworpen. Uit de totstandkomingsgeschiedenis van artikel 7A:1637ij (oud) BW blijkt namelijk dat de wetgever bewust heeft gekozen om de gehele materie van (bedrijfs)pensioenregelingen – dus niet alleen de uit de pensioenregeling voortvloeiende financiële aanspraken of regels over aansluiting daarbij – buiten het bereik van deze bepaling te houden. ⁶ De uitzondering in de slotzin van artikel 7A:1637ij lid 1 (oud) BW, die naar het oordeel van de kantonrechter ook moet worden betrokken bij de toepassing van lid 7 (oud), heeft daarmee betrekking op het geheel van pensioenregelingen. Artikel 7A:1637ij lid 1 en lid 7 (oud) BW staat, anders dan [eiser] stelt, daarom niet in de weg aan de partnerpensioenregeling zoals die is opgenomen in Reglement III.

In het midden kan blijven of [eiser] voldoet aan de voorwaarden die Reglement IV en Reglement VI stellen aan het begrip ‘(aangemelde) partner’, zoals hij stelt en door SSPF is betwist. Deze reglementen waren namelijk niet van toepassing op [naam] . Reglement IV geldt alleen voor fondsleden met diensttijd na 30 juni 1998, en Reglement VI is uitsluitend van toepassing op werknemers die op 31 december 2013 in dienst waren. [naam] was echter al per 1 januari 1994 uit dienst. Daarom zijn beide reglementen nooit op hem van toepassing geweest. [eiser] kan aan deze reglementen dan ook geen aanspraak op partnerpensioen van [naam] ontlenen. SSPF had daarnaast geen verplichting om [naam] te informeren over de verruimingen in deze reglementen met betrekking tot het partnerbegrip. Anders dan [eiser] stelt kan SSPF dan ook niet worden verweten dat zij [naam] hierover niet heeft geïnformeerd. Hierin kan daarom evenmin geen grond worden gevonden voor een aanspraak van [eiser] op het partnerpensioen van [naam] .

In tegenstelling tot Reglement VI bevat het op [eiser] van toepassing zijnde Reglement III niet expliciet een hardheidsclausule. Niettemin zijn beide partijen ervan uitgegaan dat [eiser] toch een beroep op een dergelijke clausule kan doen. Bovendien heeft SSPF zichzelf (buiten rechte) ook de vraag gesteld of in de situatie van [eiser] de hardheidclausule uit Reglement VI moet worden toegepast. Om die reden zal hierna, aan de hand van de tekst van die clausule (artikel 21.1.1), de subsidiaire vordering van [eiser] worden beoordeeld. De tekst van deze bepaling luidt als volgt:

Het beroep op de hardheidsclausule slaagt niet, omdat het niet (alsnog) toekennen van een partnerpensioen aan [eiser] niet leidt tot een onbillijkheid van overwegende aard. Het moge zo zijn dat de situatie van [eiser] tamelijk zeldzaam zal zijn, dat neemt niet weg dat toekenning van een partnerpensioen aan [eiser] in feite neerkomt op een categorale toekenning van partnerpensioen aan ongehuwde partners van gelijk geslacht die onder Reglement III vallen, terwijl deze groep – zoals hiervoor is overwogen – rechtmatig van de reikwijdte van de partnerpensioenregeling van Reglement III is uitgesloten. Daarbij komt dat als SSPF wel tot toekenning van een partnerpensioen aan [eiser] zou overgaan, dat juist zou leiden tot een onbillijke situatie. In dat geval zou SSPF namelijk feitelijk twee keer een vergelijkbare pensioenvoorziening toekennen. [naam] heeft immers – omdat er op zijn pensioendatum geen partner bij SSPF bekend was – op basis van Reglement III tijdens zijn (vervroegde) pensionering een ongehuwdentoeslag toegekend gekregen bovenop zijn ouderdomspensioen, zoals blijkt uit de brieven van 4 januari 1994 en 31 januari 2016. SSPF heeft onweersproken toegelicht dat deze ongehuwdentoeslag neerkomt op een uitruil van het opgebouwde partnerpensioen voor een hoger ouderdomspensioen bij het ontbreken van een partner, zoals dat sinds 2002 is geregeld in de (voorganger van de) Pensioenwet. ⁷ Reeds om deze reden heeft SSPF kunnen besluiten om [eiser] niet alsnog partnerpensioen toe te kennen buiten Reglement III om. Dat [eiser] door de SVB voor de AOW gelijkgesteld is aan een echtgenoot, maakt dit niet anders. Aan die gelijkstelling kan namelijk geen aanspraak worden ontleend op partnerpensioen op basis van het pensioenreglement van SSPF. Dat geldt in dit geval temeer nu het partnerbegrip uit de AOW verschilt van dat in de pensioenreglementen van SSPF.

De conclusie uit het voorgaande is dat de vordering van [eiser] zal worden afgewezen. Omdat [eiser] ongelijk krijgt zal hij worden veroordeeld in de proceskosten (inclusief nakosten). De proceskosten van SSPF worden begroot op:

- salaris gemachtigde € 542,00 (2 punten x tarief € 271,00)

- nakosten € 135,00

Totaal € 677,00

De gevorderde wettelijke rente over de proceskosten wordt toegewezen zoals vermeld in de beslissing.

wijst de vordering af;

veroordeelt [eiser] in de proceskosten van € 677,-, te betalen binnen veertien dagen na aanschrijving daartoe. Als [eiser] niet tijdig aan de veroordelingen voldoet en het vonnis daarna wordt betekend, dan moet hij ook de kosten van betekening betalen;

veroordeelt [eiser] in de wettelijke rente als bedoeld in artikel 6:119 BW over de proceskosten als deze niet binnen veertien dagen na aanschrijving zijn voldaan;

verklaart de veroordelingen van [eiser] uitvoerbaar bij voorraad.