Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden 15-07-2025, ECLI:NL:GHARL:2025:4790

Partijen hebben hoger beroep ingesteld tegen het vonnis dat de rechter in de rechtbank Noord-Nederland, locatie Groningen, op 17 januari 2024 tussen partijen heeft uitgesproken.

Het verloop van de procedure in hoger beroep blijkt uit:

- de dagvaarding in hoger beroep van 15 april 2024;

- de memorie van grieven, met bijlage(n);

- de memorie van antwoord tevens memorie van grieven in incidenteel hoger beroep, met bijlage(n);

- de memorie van antwoord in incidenteel hoger beroep;

- een journaalbericht namens de vrouw van 7 mei 2025 met bijlage(n).

Op 3 juni 2025 heeft een mondelinge behandeling bij het hof plaatsgevonden. Daarvan is een verslag gemaakt dat aan het dossier is toegevoegd (het proces-verbaal).

Partijen zijn [in] 2018 in de gemeente De Wolden een geregistreerd partnerschap aangegaan.

Op 5 augustus 2019 heeft de man bij de rechtbank een verzoekschrift tot ontbinding van het geregistreerd partnerschap ingediend. De ontbinding is bij beschikking van 26 februari 2020 uitgesproken. Op 25 maart 2020 is deze beschikking ingeschreven in de registers van de burgerlijke stand.

De kamer voor het notariaat in het ressort Arnhem-Leeuwarden heeft op 3 mei 2021 een van de klachten van de man tegen notaris [naam1] , te weten dat de man bij het maken van de partnerschapsvoorwaarden door de notaris niet juist is geïnformeerd en voorgelicht over de mogelijke gevolgen van de partnerschapsvoorwaarden, gegrond verklaard en de notaris de maatregel van berisping opgelegd.

Bij vonnis van de rechtbank Noord-Nederland, locatie Assen, van 18 mei 2022 is de vordering van de man tot vernietiging van de partnerschapsvoorwaarden afgewezen.

De vrouw heeft in eerste aanleg gevorderd een verdeling van de gemeenschappelijke goederen vast te stellen, de man te veroordelen uit hoofde van het per 5 augustus 2020 (hof: bedoeld zal zijn 2019) te verrekenen vermogen een nog nader vast te stellen bedrag aan de vrouw te betalen, en de man te veroordelen een aantal gegevens over te leggen.

In het bestreden vonnis is de man veroordeeld om aan de vrouw ter afwikkeling van de partnerschapsvoorwaarden te betalen een bedrag van € 31.716,25, te vermeerderen met de wettelijke rente over dit bedrag met ingang van veertien dagen na betekening van het vonnis tot de dag van volledige voldoening, en is wat meer of anders is verzocht afgewezen.

De man voert verweer en vordert in incidenteel beroep het vonnis van de rechtbank te vernietigen, de vorderingen van de vrouw af te wijzen en om haar te veroordelen aan hem € 34.579,75 te voldoen, subsidiair de vorderingen van de vrouw te matigen op grond van de redelijkheid en billijkheid, kosten rechtens.

Tussen partijen staat inmiddels vast dat, met uitzondering van het door de man gedane beroep op de redelijkheid en billijkheid (zie onder 4.16. e.v.), tussen hen moet worden afgerekend conform de partnerschapsvoorwaarden, te weten alsof tussen hen de wettelijke gemeenschap van geregistreerd partnerschap heeft bestaan zoals deze gold op 31 december 2017. Vaststaat verder dat als peildatum geldt de datum van indiening van het verzoek tot ontbinding van het geregisterd partnerschap, te weten 5 augustus 2019.

Partijen zijn het erover eens dat de man op de peildatum in ieder geval de volgende bezittingen met genoemde waarde had:

a. woning in [plaats1] ( [adres1] 7), waarde € 367.000,-;

b.een stuk grond in [plaats1] ( [adres2] ), waarde € 48.500,-;

c. saldo betaalrekening Rabobank [nummer1] ad € 941,79;

d.saldo spaarrekening Rabobank [nummer2] ad € 11.004,43;

e.een auto van het merk Renault, kenteken [kenteken1] , waarde € 13.400,-;

f.een aantal schapen, waarde € 400,-;

g.een tractor, waarde € 1.000,-.

Daarnaast had de man op de peildatum de navolgende schulden:

h. een hypothecaire lening van € 89.367,-;

i.een hypothecaire lening van 29.000,-.

Partijen zijn het erover eens dat de vrouw op de peildatum in ieder geval de volgende bezittingen met genoemde waarde had:

j.een stuk grond in [woonplaats1] ( [adres3] ), waarde € 66.000,-;

k. saldo ING Oranje Spaarrekening [nummer3] ad € 59.000,-;

l.saldo ING Betaalrekening [nummer4] ad € 443,76;

m.saldo ABN AMRO rekening [nummer5] ad € 14,41

n. saldo AEGON rekening [nummer6] ad € 55,29;

o. beleggingsverzekering bij Nationaal Spaarfonds, saldo € 6.923,56;

p. een auto van het merk Citroën, kenteken [kenteken2] ,waarde € 7.000,-;

q. aandelen [naam2] b.v.

Het oordeel van de rechtbank dat de (naar het hof begrijpt: aandelen in de) stamrecht bv van de vrouw ( [naam2] B.V.) niet tot haar te verrekenen vermogen behoort, is niet bestreden in hoger beroep. Het hof zal hier dus van uitgaan. Op de mondelinge behandeling bij het hof heeft de advocaat van de vrouw voor het eerst naar voren gebracht dat het saldo van de vrouw op haar spaarrekening is gevormd uit een opname uit de bv. Ook heeft de advocaat gemeld dat de man nog een polis zou hebben bij Dela. De advocaat heeft hier echter geen gevolg aan verbonden, zodat het hof deze bestanddelen buiten beschouwing zal laten.

Partijen zijn het er inmiddels over eens dat de beleggingsverzekering van de vrouw bij Nationaal Spaarfonds valt onder artikel 13 van de partnerschapsvoorwaarden, en om die reden niet in de verrekening dient te worden betrokken.

Partijen verschillen van mening over:

- de vordering van de man op de vrouw van € 34.815,55;

- de lening van de man bij zijn zus en zwager van € 45.000,-;

- de erfenissen en schenkingen die de man heeft ontvangen.

De vrouw is bij verstekvonnis van 22 januari 2020 veroordeeld tot betaling aan de man van een bedrag van € 31.338,38. Door bijkomende kosten is dit bedrag verhoogd naar € 34.815,55. De vrouw heeft dat bedrag voldaan.

Vaststaat dat de vordering van de man op de vrouw op de peildatum nog niet was voldaan. Dit brengt naar het oordeel van het hof mee dat op de vermogensopstelling van de man bij zijn bezittingen de vordering op de vrouw dient te worden opgenomen, en op de vermogensopstelling van de vrouw bij haar schulden de schuld van haar aan de man, zoals de man ook heeft betoogd. Een en ander resulteert er dan in dat de man ter zake de finale verrekening een hoger bedrag aan de vrouw moet betalen, welk bedrag de vrouw dan daarna als voldoening van haar schuld aan de man weer terugbetaalt. Per saldo lopen de bedragen dus tegen elkaar weg, wat inherent is aan de oude wettelijke gemeenschap van goederen, waarvoor partijen in hun alsof-beding hebben gekozen. Het hof zal aan het einde een vermogensopstelling opnemen, waarin een en ander is verwerkt.

De man stelt dat hij in 2010 ten behoeve van de verbouwing van zijn boerderij een bedrag van € 45.000,- van zijn zus en zwager heeft geleend. De door de man overgelegde schuldbekentenis is niet door de zus en zwager ondertekend omdat de man op het internet had gelezen dat dat niet hoefde. Deze schuldbekentenis levert volgens de man ingevolge artikel 158 Wetboek van burgerlijke rechtsvordering (Rv) bindend bewijs op. De man zegt het bedrag destijds in contanten te hebben ontvangen, omdat alle betrokkenen dit geld buiten de boeken wilden houden. Om die reden is de vordering/schuld ook niet in aangiftes verwerkt. Het ging om een ‘onderonsje’. De man heeft met de vrouw nooit over deze schuld gesproken.

De vrouw betwist het bestaan van de lening. Er is geen door alle partijen getekende overeenkomst. Er is evenmin een overschrijving overgelegd, terwijl bij de ABN AMRO bankafschriften tot 20 jaar terug kunnen worden opgevraagd. Er is ook niet een aangifte IB waarin de lening wordt genoemd overgelegd. Een dergelijk bedrag wordt volgens de vrouw niet contant verstrekt. De door de man genoemde verbouwing was in 2008 en de lening in 2010. In 2017, een jaar waarvan de vrouw de aangifte nog heeft kunnen vinden, moest de man vermogensbelasting betalen en het is opmerkelijk dat hij in zijn aangifte de lening niet noemt; had hij dat wel gedaan, dan had hij geen vermogensbelasting hoeven betalen. In het echtscheidingsconvenant met de tweede echtgenoot van de man is deze schuld evenmin genoemd bij de schulden van de man op 31 december 2014.

De man stelt dat hij in de periode 1983 tot en met 2015 geldbedragen heeft ontvangen onder uitsluitingsclausule. De man meent dat alle door zijn ouders c.q. vader geschonken en nagelaten bedragen (met uitzondering van de huwelijksgeschenken) onder uitsluiting zijn ontvangen en daarom niet tot het te verrekenen vermogen behoren, dan wel dat de man hiervoor een vergoedingsrecht heeft. Het gaat om een totaalbedrag van € 240.289,81. De vrouw heeft betwist dat alle gelden onder uitsluiting zijn verkregen en zij heeft het hof voorgerekend dat het niet aannemelijk is dat de bedragen ten tijde van het geregistreerd partnerschap nog aanwezig waren.

Wat betreft schenkingen en erfenissen is het aan de man om te stellen en zo nodig te bewijzen dat de door hem onder uitsluiting verkregen gelden ten tijde van het aangaan van het geregistreerd partnerschap aantoonbaar (nog) in zijn vermogen aanwezig waren. Pas daarna kan worden toegekomen aan de vraag of gelden buiten de verrekening dienen te blijven dan wel de man een vordering heeft op de pseudo-gemeenschap, zoals de man stelt. Dit geldt temeer, omdat veel bedragen zijn verkregen in de periode dat de man met andere partners getrouwd was, de man naar eigen zeggen zijn eerste ex-partner heeft uitgekocht uit schenkingen van zijn vader (punt 19 van de Memorie van antwoord), en de privé bedragen niet zijn vermeld in eerdere echtscheidingsconvenanten noch in de partnerschapsvoorwaarden.
De man heeft op geen enkele wijze onderbouwd dat de in het verleden verkregen bedragen ten tijde van het aangaan van het geregistreerd partnerschap nog aanwezig waren. Hij lijkt er ten onrechte van uit te gaan dat eens (onder uitsluiting) verkregen bedragen te allen tijde ten laste van nadien te verdelen of verrekenen vermogen kunnen worden gebracht. Dat uitgangspunt is onjuist.
Op de mondelinge behandeling heeft de advocaat van de man, op de vraag of de man kan aantonen dat het privévermogen nog aanwezig was ten tijde van het aangaan van het geregistreerd partnerschap, gezegd dat zij daar geen antwoord op heeft. Dit alles maakt dat het hof van oordeel is dat de man zijn stellingen, tegenover de gemotiveerde betwisting door de vrouw, onvoldoende heeft onderbouwd. Het hof zal dan ook geen rekening houden met privébedragen van de man.

De man heeft tot slot gesteld dat volledige toewijzing van de vordering van de vrouw van € 113.405,66 in strijd is met de redelijkheid en billijkheid. De man vraagt de vordering af te wijzen dan wel te matigen op grond van de redelijkheid en billijkheid.

Het hof stelt het volgende voorop. De akte partnerschapsvoorwaarden is een notariële akte. Deze heeft op grond van artikel 157 Rv dwingende bewijskracht, wat kort gezegd betekent dat – behoudens tegenbewijs – in en buiten rechte vaststaat wat door de notaris in deze akte is vermeld. De poging van de man om de voorwaarden vernietigd te krijgen is niet gelukt. De afwijzende beslissing daarover is in kracht van gewijsde gegaan.
Uit jurisprudentie van de Hoge Raad volgt evenwel dat een krachtens een overeenkomst van huwelijkse voorwaarden – hof: en dat geldt ook voor partnerschapsvoorwaarden – tussen partijen geldende regel niet toepasselijk is voor zover dit in de gegeven omstandigheden naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar is (ambtshalve toevoeging hof). Bij de beantwoording van de vraag of bij de afrekening tussen voormalige echtelieden na ontbinding van het huwelijk op grond van redelijkheid en billijkheid dient te worden afgeweken van de huwelijkse voorwaarden kan belang worden gehecht aan onderling overeenstemmend gedrag tijdens het huwelijk, ook als dat gedrag afweek van de huwelijkse voorwaarden. ¹ De partij die zich erop beroept dat een tussen hem en de wederpartij als gevolg van een overeenkomst geldende regel niet van toepassing is omdat dit in de gegeven omstandigheden naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar zou zijn, draagt de stelplicht en bewijslast van de aan een dergelijk bevrijdend verweer ten grondslag liggende feiten en omstandigheden.

Het hof is van oordeel dat de man onvoldoende heeft aangevoerd om de verrekenregel uit de partnerschapsvoorwaarden buiten toepassing te verklaren. Zoals in het vonnis van 18 mei 2022 in de vernietigingsprocedure uitgebreid is uiteengezet, is bij het tot stand komen van de partnerschapsvoorwaarden geen sprake geweest van dwaling of misbruik van omstandigheden. Partijen zijn beiden twee keer eerder gehuwd geweest en waren geen ‘nieuwkomers’ op het gebied van het huwelijksvermogensrecht. De voorwaarden zijn door de notaris per brief toegelicht en de betreffende passages zijn in de akte onderstreept. Dat de notaris naar het oordeel van de kamer voor het notariaat is tekortgeschoten in zijn informatieplicht kan mogelijk betekenis hebben voor de positie van de man jegens de notaris, maar kan er in dit geval niet toe leiden dat passages uit de akte tussen partijen buiten toepassing moeten worden gelaten.
Het enkele feit dat het geregistreerde partnerschap – in de visie van de man – kort heeft geduurd leidt niet tot een ander oordeel.

Het hof heeft aan de hand van de hiervoor vermelde overwegingen de navolgende opstelling gemaakt:

Gelet op het feit dat partijen voormalige partners zijn, en hun geschil voortvloeit uit de vermogensrechtelijke afwikkeling van de beëindiging van hun partnerschap, zal het hof de proceskosten compenseren.

Het hoger beroep slaagt.

Het hof bepaalt dat elke partij zijn eigen kosten moet dragen (compensatie van proceskosten) vanwege de aard van de zaak (familieverhoudingen).

De veroordelingen in deze uitspraak kunnen ook ten uitvoer worden gelegd als een van partijen de beslissing van het hof voorlegt aan de Hoge Raad (uitvoerbaarheid bij voorraad).

vernietigt het vonnis van de rechtbank Noord-Nederland, locatie Groningen, van 17 januari 2024 en veroordeelt de man om aan de vrouw te voldoen een bedrag van € 113.405,66, te vermeerderen met de wettelijke rente over dit bedrag met ingang van veertien dagen na betekening van dit arrest tot de dag van volledige voldoening;

bepaalt dat iedere partij de eigen kosten draagt;

verklaart de veroordeling uitvoerbaar bij voorraad;

wijst af wat verder is gevorderd.