Rechtbank Zeeland-West-Brabant 17-04-2024, ECLI:NL:RBZWB:2024:2702

Het verloop van de procedure blijkt uit:

• het tussenvonnis van 2 augustus 2023 en daarin genoemde stukken

• de conclusie van antwoord in reconventie van [eiser]

• de akte overlegging producties van [gedaagde 8] , [gedaagde 9] en [gedaagde 10] met producties 8 t/m 12

• de akte overlegging producties van [gedaagden] met productie 1

• de mondelinge behandeling op 17 april 2024 en de bij die gelegenheid door mr. Boiten overgelegde spreekaantekeningen met 1 bijlage en de door mr. Hoppenbrouwers overgelegde spreekaantekeningen. Op de mondelinge behandeling hebben mr. Odekerken en mr. Van den Heuvel aangegeven dat de door hen ingestelde reconventionele vorderingen als een verweer moeten worden beschouwd. Op grond hiervan gaat de rechtbank ervan uit dat de reconventionele vorderingen zijn getrokken.

Ten slotte is vonnis bepaald.

• gedaagde 1, [gedaagde 2] , gedaagde 3, [gedaagde 4] , [gedaagde 5] en gedaagde 6;

• wijlen mevrouw [naam 1] , met achterlating van één afstammeling, te weten gedaagde 7;

• wijlen de heer [naam 2] , met achterlating van vier afstammelingen, te weten [eiser] , [gedaagde 8] , [gedaagde 9] en [gedaagde 10] ;

• wijlen mevrouw [naam 3] , met achterlating van drie afstammelingen, te weten gedaagde 11, gedaagde 12 en gedaagde 13;

• één kind dat is vooroverleden zonder achterlating van afstammelingen.

De nalatenschap van erflaatster is vereffend en verdeeld, behoudens de volgende zeven onroerende zaken in de kadastrale [gemeente] :

• [sectie 1] , [nummer 1]

• [sectie 1] , [nummer 2]

• [sectie 1] , [nummer 3]

• [sectie 1] , [nummer 4]

• [sectie 2] , [nummer 5]

• [sectie 2] , [nummer 6]

• [sectie 3] , [nummer 7]

Erflaatster heeft in 1990 drie percelen geschonken aan de toen nog levende kinderen. Dit betreft de volgende onroerende zaken in de kadastrale [gemeente] :

• [sectie 4] , [nummer 8]

• [sectie 4] , [nummer 9]

• [sectie 3] , [nummer 10] .

Voornoemde onroerende zaken zijn gelegen aan de rand van het gebied waarop [pretpark] is gevestigd.

Het aandeel in de nalatenschap en in de eenvoudige gemeenschap is voor:

• gedaagde 1, [gedaagde 2] , gedaagde 3, [gedaagde 4] , [gedaagde 5] en gedaagde 6 ieder 1/9e

• [eiser] , [gedaagde 8] , [gedaagde 9] en [gedaagde 10] ieder 1/36e

• gedaagde 11, gedaagde 12 en gedaagde 13 ieder 1/27e.

De percelen zijn verpacht en er is een zogenaamde ‘pachtpot’ gecreëerd.

Op 24 juni 2022 zijn de percelen [sectie 4] , [nummer 8] , en [sectie 4] , [nummer 9] , verkocht aan [b.v.] en geleverd. De netto verkoopopbrengst is conform ieders aandeel verdeeld.

Partijen kunnen niet in onderling overleg tot een verdeling van de resterende acht onroerende zaken komen.

- alle tot de tussen partijen bestaande gemeenschappen behorende onroerende zaken met de volgende kadastrale aanduiding:

- en het geldbedrag dat in depot staat bij [notariskantoor] met nummers [nummer 11] en [nummer 12] te verdelen zodanig dat ieder van de deelgenoten het hem of haar toekomende deel ontvangt van het na aftrek van de door de notaris gemaakte kosten in depot staande geldbedrag;

[gedaagde 8] , [gedaagde 9] en [gedaagde 10] voeren verweer. Zij concluderen tot toewijzing van de vorderingen van [eiser] met dien verstande dat:

- in plaats van de in punt III genoemde termijn van veertien dagen, een termijn om aan de in dit punt gevorderde veroordeling te voldoen van ten minste vier weken wordt bepaald;

- indien het voorstel voor de wijze van verdeling van [eiser] , zoals verwoord in punten II en III, niet wordt gevolgd, de rechtbank de wijze van verdeling – inclusief de wijze waarop de daartoe benodigde praktische handelingen dienen te worden uitgevoerd – gelast of zelf de verdeling vaststelt, waarbij de rechtbank ambtshalve een deskundige zal benoemen om de waarde van de tot de gemeenschap behorende goederen vast te stellen;

• de in punt IV gevorderde proceskostenveroordeling wordt afgewezen althans dat [eiser] en/of de andere gedaagden, maar niet [gedaagde 8] , [gedaagde 9] en [gedaagde 10] zelf, in de proceskosten worden veroordeeld.

[gedaagden] voert verweer. Hij concludeert tot afwijzing van de vorderingen van [eiser] en verzoekt de wijze van verdeling van de onroerende zaken die behoren tot de nalatenschap van erflaatster en die in de eenvoudige gemeenschap aan partijen toebehoren en van het geldbedrag dat ten behoeve van partijen in depot wordt aangehouden bij [notariskantoor] , te gelasten volgens het stappenplan als in randnummer 18 van de conclusie van antwoord, tevens houdende conclusie van eis in reconventie, althans de wijze van verdeling van deze gemeenschappelijke zaken te gelasten op een wijze die de rechtbank juist acht dan wel de (wijze van) verdeling zelf vast te stellen, met compensatie van de proceskosten.

a. te bepalen dat de resterende percelen die in eigendom toebehoren aan partijen en waarin zij deelgenoot zijn, aan een derde dienen te worden verkocht;

b. te bepalen dat partijen binnen 4 weken nadat dit vonnis onherroepelijk is geworden gezamenlijk een makelaar/taxateur opdracht zullen te geven tot verkoop van de onder a. bedoelde percelen tegen een door de deelgenoten onderling overeen te komen vraag- en laatprijs;

c. te bepalen dat, indien de deelgenoten niet binnen 4 weken nadat dit vonnis onherroepelijk is geworden gezamenlijk een makelaar/taxateur opdracht hebben gegeven tot verkoop, ieder van de advocaten namens hun cliënt(en) afzonderlijk binnen 2 weken één makelaar/taxateur aanwijst, die dan gezamenlijk een uitvoerende makelaar/taxateur zullen aanwijzen;

d. te bepalen dat, indien de deelgenoten er niet binnen 4 weken nadat dit vonnis onherroepelijk is geworden in slagen om gezamenlijk de verkoopprijs (vraag- en laatprijs) te bepalen, de onder c. bedoelde makelaar(s)/taxateur(s) deze prijs bindend voor de deelgenoten vaststelt/vaststellen;

e. te bepalen dat de deelgenoten in overleg met de makelaar(s)/taxateur(s) een verkoopovereenkomst aangaan met degene die de hoogste prijs biedt, indien en voor zover die prijs volgens alle deelgenoten, gezien de onroerendgoedmarkt ter plaatse, de best mogelijke prijs is;

f. te bepalen dat, indien de deelgenoten het niet eens kunnen worden over de vraag of een aanbod de best mogelijke prijs is, de onder c. bedoelde makelaar(s)/taxateur(s) die naar beste weten en kunnen bindend zal/zullen bepalen, waarna de deelgenoten de koopovereenkomst binnen één week nadat deze aan hen door de makelaar is toegezonden, zullen ondertekenen;

g. de deelgenoten te veroordelen om alle nodige medewerking te verlenen aan de verkoop van het onroerend goed, onder meer door (binnen de hiervoor genoemde termijnen):

- met de deelgenoten een makelaar aan te wijzen aan wie de verkoopopdracht zal worden gegeven, dan wel zelf een makelaar aan te wijzen die samen met een door de andere deelgenoten aangewezen makelaar een uitvoerende makelaar zal uitkiezen;

- het ondertekenen van de verkoopopdracht aan de makelaar(s);

- het voor zover nodig verlenen van toegang aan de makelaar(s)/taxateur(s) en mogelijke gegadigden;

- het ondertekenen van de koopovereenkomst op het moment dat er een kandidaat-koper is die een prijs wil betalen die tussen de overeengekomen dan wel door de makelaar(s)/taxateur(s) bindend bepaalde vraag- en laatprijs ligt;

- het meewerken aan het passeren van de notariële akte om het onroerend goed goederenrechtelijk aan de koper(s) te leveren;

h. te bepalen dat dit vonnis in de plaats zal treden van de rechtshandelingen te verrichten door alle deelgenoten (het verstrekken van de verkoopopdracht aan de makelaar(s)/taxateur(s), het ondertekenen van de verkoopovereenkomst en het meewerken aan het opstellen en ondertekenen van de notariële akte) indien een of meer deelgenoten de in dit vonnis genoemde termijnen overschrijden;

i. te bepalen dat iedere deelgenoot gehouden is om een gelijk aandeel in de kosten van de makelaar(s)/taxateur(s), de notaris en de overige kosten van de verkoop en levering te dragen;

j. te bepalen dat de netto-verkoopopbrengst tussen de deelgenoten dient te worden verdeeld, zulks naar rato van ieders gerechtigdheid daarin;

althans een zodanige verdeling vast te stellen als de rechtbank in goede justitie zal bepalen.

Op de stellingen van partijen wordt hierna, voor zover van belang, nader ingegaan.

Tussen partijen staat vast dat mr. Linssen twee nota’s heeft gestuurd met factuurnummers [factuurnummer 1] en [factuurnummer 2] d.d. 10 januari 2019 van ieder € 6.050,00 en dat er nog ‘te declareren verrichtingen’ per 20 juli 2021 zijn waarvoor mr. Linssen nog geen factuur heeft gestuurd.

[eiser] legt aan zijn vordering ten grondslag dat deze facturen en de nog te declareren verrichtingen geen schulden van de nalatenschap en/of van de eenvoudige gemeenschap zijn omdat niet alle deelgenoten opdracht voor de gedeclareerde en te declareren werkzaamheden hebben gegeven. Er was geen boedelvolmacht, aldus [eiser] .

[gedaagde 8] , [gedaagde 9] , [gedaagde 10] en [gedaagden] onderschrijven de stellingen van [eiser] .

[gedaagde 2] , [gedaagde 5] en [gedaagde 4] stellen dat deze kosten schulden van de nalatenschap betreffen. De verrichtingen hebben volgens [gedaagde 2] , [gedaagde 5] en [gedaagde 4] allemaal betrekking op de nalatenschap en pogingen om in het belang van de erven tot een zo gunstig mogelijke verkoop van het resterende onroerend goed te komen. Alles was gericht op een totaaloplossing. Dat er geen sprake was van een boedelvolmacht, betekent nog niet dat er geen opdracht is verstrekt door alle erven. Uit de specificatie van mr. Linssen blijkt dat hij als debiteur de erven heeft geadministreerd en dat niet alleen [gedaagde 5] en [gedaagde 4] (die voor mr. Linssen als contactpersonen namens de familie fungeerden) maar ook [eiser] en [gedaagde 8] als cliënten worden aangemerkt. Verder hebben [eiser] en [gedaagde 8] ook op eigen houtje contact onderhouden met mr. Linssen over hun onderlinge uitkoopproblemen.

In artikel 4:7 lid 1 BW is bepaald wat de schulden van de nalatenschap zijn. [gedaagde 2] , [gedaagde 5] en [gedaagde 4] beroepen zich op het rechtsgevolg van deze kwalificatie, namelijk dat de kosten van mr. Linssen schulden van de nalatenschap zijn en daarom ten laste komen van de nalatenschap (het pachtdepot). De stelplicht en zo nodig de bewijslast rusten dan ook op [gedaagde 2] , [gedaagde 5] en [gedaagde 4] .

Volgens [gedaagde 2] , [gedaagde 5] en [gedaagde 4] moeten de kosten van mr. Linssen worden gekwalificeerd als kosten van vereffening in de zin van artikel 4:7 lid 1 sub c BW.

Vordering I van [eiser] zal dan ook worden toegewezen.

Partijen verschillen van mening over de wijze van verdeling van de (resterende) acht onroerende zaken.

[gedaagde 4] wenst toedeling van één of meerdere onroerende zaken aan hem en verkoop van de overige onroerende zaken. [gedaagde 4] stelt dat hij belang bij toedeling heeft omdat hij op slechts 100 meter afstand van de percelen met de kadastrale nummers [nummer 1] , [nummer 4] , [nummer 3] en [nummer 2] woont en daarom een geografische en economische binding met deze percelen heeft. Verkoop is volgens [gedaagde 4] pas aan de orde wanneer geen der deelgenoten aanspraak maakt op toedeling.

De overige partijen wensen verkoop van alle onroerende zaken. [eiser] betwist dat [gedaagde 4] een economische binding met de genoemde percelen heeft. [gedaagde 4] is geen boer of landbouwer en is dat nooit geweest; hij is een gepensioneerd ingenieur. Zijn doel is enkel om de gronden met winst door te verkopen. Volgens [eiser] is een gedeeltelijke toedeling en gedeeltelijk verkoop niet in het belang van alle deelgenoten en is de termijn van 12 maanden die [gedaagde 4] wenst voor beraad bezwaarlijk. Indien enkele percelen worden toebedeeld aan [gedaagde 4] en dus niet worden verkocht, heeft dat gevolgen voor de waarde van de overige percelen. Die zullen dan een minder hoge opbrengst genereren. Verkoop van het geheel voorkomt verdere discussies en procedures. [gedaagde 4] heeft al tientallen jaren de tijd gehad de percelen in eigendom toebedeeld te krijgen, maar heeft dat standpunt nimmer ingenomen dan wel nimmer actie ondernomen om de percelen toebedeeld te krijgen of op andere wijze uit de onverdeeldheid te geraken.

De rechtbank stelt voorop dat de rechter op grond van artikel 3:185 BW de wijze van verdeling gelast of zelf de verdeling vaststelt voor zover de deelgenoten over een verdeling niet tot overeenstemming kunnen komen. Indien de rechter op grond van artikel 3:185 BW de verdeling vaststelt, heeft de rechter een grote mate van vrijheid. De rechter kan zelfs afwijken van de voorstellen van partijen met betrekking tot de verdeling van de gemeenschap, en hoeft niet expliciet in te gaan op hetgeen partijen aanvoeren (HR 17 april 1998, NJ 1999, 550). Bij de verdeling moet de rechter naar billijkheid rekening houden met de belangen van partijen en met het algemeen belang.

Naar billijkheid rekening houdend met zowel de belangen van partijen als het algemeen belang zal de rechtbank geen toedeling van een of meer onroerende zaken aan [gedaagde 4] (en verkoop van de rest) als wijze van verdeling gelasten maar verkoop van alle onroerende zaken met verdeling van de netto-opbrengst. Daartoe wordt het volgende overwogen.

Een aantal partijen wenst dat de rechtbank een makelaar benoemt die de verkoop zal uitvoeren. Gesteld noch gebleken is dat de rechtbank een wettelijke bevoegdheid heeft om voor de (begeleiding van de) verkoop een makelaar te benoemen. Artikel 194 Rv biedt deze bevoegdheid niet. Artikel 194 Rv is onderdeel van de wettelijke regeling van het bewijsrecht (de Negende afdeling Bewijs van de Tweede titel van het Eerste Boek). Wanneer voor de beslissing van het geschil kennis of ervaring nodig is waarover de rechter niet beschikt, kan zij zich door deskundigen laten voorlichten (zoals over de waarde van de onroerende zaken). De benoeming van een deskundige kan ook dienen als bewijsmiddel van een partij. De door een aantal partijen voorgestelde benoeming van een rentmeester/makelaar heeft echter een ander doel, te weten de verkoop door een makelaar van de onroerende zaken. De rechtbank kan dan ook alleen bepalen door welke makelaar de onroerende zaken zullen worden verkocht.

Het door [gedaagden] voorgestelde stappenplan houdt naar het oordeel van de rechtbank onvoldoende rekening met de belangen van alle deelgenoten, zodat ook dit niet wordt gevolgd. Op een aantal cruciale momenten dient volgens dit stappenplan met een meerderheid van stemmen te worden beslist, waarbij iedere partij een stem heeft die gelijk is aan zijn/haar aandeel. Uit artikel 3:185 lid 1 BW volgt dat de rechter bij de vaststelling van de verdeling van een gemeenschap naar billijkheid dient rekening te houden met alle belangen van alle betrokken partijen (en met het algemeen belang) en dus ook met het belang van de minderheid. Indien het stappenplan van [gedaagden] gevolgd zou worden, zou aan het belang van de minderheid geen of onvoldoende betekenis worden gehecht omdat de meerderheid van de deelgenoten bepaalt op welke wijze de verdeling dient te geschieden.

Op dezelfde grond wordt voorbijgegaan aan het bij akte overlegging producties als productie 1 door [gedaagden] overgelegde voorstel van [gedaagden] , [gedaagde 2] en [gedaagde 5] voor een compromis. In dit voorstel wordt namelijk ook op een aantal punten met een 6/9e meerderheid van stemmen beslist.

Al het voorgaande in aanmerking nemende zal de rechtbank het stappenplan van [eiser] als uitgangspunt nemen.

De (begeleiding van de) verkoop zal geschieden door de door [eiser] voorgestelde rentmeester [naam 4] (hierna: [naam 4] ).

Aan het bezwaar van [gedaagde 2] , [gedaagde 5] , [gedaagde 4] en [naam 7] tegen de verkoop van het onroerend goed door [naam 4] gaat de rechtbank voorbij. Daartoe wordt het volgende overwogen.

[gedaagde 4] stelt dat [naam 4] in het verleden betrokken is geweest als rentmeester. Toen was [naam 4] vaak onbereikbaar, toonde hij geen enkel initiatief tot verbetering van de opbrengst van de pacht en/of dienstverlening door hem zelf. [naam 4] draaide jaarlijks het zelfde riedeltje af voor hoge kosten, aldus nog steeds [gedaagde 4] . [gedaagde 5] stelt dat de rekening en verwoording door [naam 4] niet veel omhanden heeft gehad en dat hij hen niet heeft willen helpen toen zij dat vroegen.

Conform het verzoek van [gedaagde 8] , [gedaagde 9] en [gedaagde 10] zal de in het petitum van [eiser] onder punt III genoemde termijn niet op veertien dagen maar op vier weken worden bepaald.

Gelet op de beslissingen in dit vonnis krijgt [naam 4] vergaande bevoegdheden. Om tegemoet te komen aan de angst bij sommige partijen dat de onroerende zaken te snel en niet voor de hoogst mogelijke prijs worden verkocht en om potentiële kopers in de gelegenheid te stellen om onderzoek te verrichten met betrekking tot de gestelde (ontwikkel)mogelijkheden van de onroerende zaken, zal worden bepaald dat de onroerende zaken minimaal een half jaar te koop moeten hebben gestaan voordat een bod kan worden geaccepteerd.

Omdat alle partijen (en niet alleen gedaagden) gehouden zijn aan deze verkoop en de daaropvolgende overdracht mee te werken, zal de in punt III gevorderde veroordeling ook ten aanzien van [eiser] worden toegewezen.

Met inachtneming van het vorenstaande zal de rechtbank de verdeling van de onroerende zaken gelasten zoals in het dictum is bepaald.

De overige stellingen van partijen behoeven, gelet op het vorenstaande, geen nadere bespreking, nu zij niet tot een ander oordeel leiden.

Tussen partijen staat als onweersproken vast dat er een geldbedrag in depot staat bij [notariskantoor] met nummers [nummer 11] en [nummer 12] en dat het geldbedrag zodanig dient te worden verdeeld dat ieder van de deelgenoten het hem of haar toekomende deel ontvangt na aftrek van de door de notaris gemaakte kosten . De rechtbank zal dienovereenkomstig beslissen.

Gelet op de relatie tussen partijen zullen de proceskosten tussen hen worden gecompenseerd, in die zin dat iedere partij de eigen kosten draagt. Hieronder zijn ook begrepen de proceskosten die zijn gemaakt met betrekking tot de in eerste instantie ingediende reconventionele vorderingen.

verklaart voor recht dat de nota’s van [advocatenkantoor] met factuurnummers [factuurnummer 1] en [factuurnummer 2] d.d. 10 januari 2019 alsmede de genoemde nog ‘te declareren verrichtingen’ in beide zaken per 20 juli 2021 niet kwalificeren als een schuld van de nalatenschap van erflaatster en/of van een gemeenschap waarbij partijen deelgenoten zijn,

gelast de wijze van verdeling van de nalatenschap van erflaatster (zeven percelen) alsmede de wijze van verdeling van de eenvoudige gemeenschap (één perceel) als volgt,

bepaalt dat het geldbedrag dat in depot staat bij [notariskantoor] met nummers [nummer 11] en [nummer 12] na aftrek van de door de notaris gemaakte kosten wordt verdeeld naar rato van ieders gerechtigdheid daarin,

verklaart dit vonnis wat betreft de onder 5.2. en 5.3. genoemde beslissingen uitvoerbaar bij voorraad,

compenseert de kosten van deze procedure tussen partijen, in die zin dat iedere partij de eigen kosten draagt,

wijst het meer of anders gevorderde af.