Rechtbank Noord-Nederland 11-05-2023, ECLI:NL:RBNNE:2023:1868

Eiseres heeft aangifte schenkbelasting gedaan. Volgens de aangifte gaat het om een op 11 maart 2017 ontvangen schenking van € 34.670. Eiseres heeft in de aangifte een beroep gedaan op de eenmalige verhoogde vrijstelling met betrekking tot een schenking ten behoeve van de eigen woning. ¹ Eiseres had ten tijde van de schenking de leeftijd van 48 jaar.

Bij brief van 13 september 2021 heeft verweerder meegedeeld dat hij de eenmalige verhoogde vrijstelling voor de eigen woning niet zal toekennen omdat eiseres niet voldoet aan het wettelijk vastgelegde leeftijdsvereiste dat zij tussen de 18 en 40 jaar oud is. Daaropvolgend heeft verweerder de in het procesverloop genoemde aanslag opgelegd, zonder toekenning van de eenmalige verhoogde vrijstelling met betrekking tot een schenking ten behoeve van de eigen woning.

2. In geschil is of de aanslag schenkbelasting terecht en naar het juiste bedrag is opgelegd.

3. Eiseres stelt dat de aanslag schenkbelasting ten onrechte is opgelegd. Eiseres voert aan dat zij integer heeft gehandeld omdat zij haar (aanvullende) bijstandsuitkering heeft stopgezet nadat zij de schenking had ontvangen. Omdat zij vervolgens dus van de schenking heeft geleefd, heeft zij de Staat geld bespaard. Het is dan niet gepast om schenkbelasting te heffen, aldus eiseres. Verder stelt eiseres dat ook zij in aanmerking moet komen voor de eenmalige verhoogde vrijstelling met betrekking tot een schenking ten behoeve van de eigen woning. Eiseres vindt de leeftijdsgrens van 18 tot 40 jaar discriminerend. Ten slotte vraagt eiseres zich af of verweerder viereneenhalf jaar na de schenking nog een aanslag mag opleggen of dat dit niet meer mag vanwege verjaring van de aanslagtermijn.

4. Verweerder stelt dat de aanslag schenkbelasting conform de wet- en regelgeving is opgelegd. De omstandigheid dat eiseres haar (aanvullende) bijstandsuitkering heeft stopgezet, maakt niet dat een vrijstelling kan worden toegepast. Ten aanzien van de beroepsgrond dat sprake is van leeftijdsdiscriminatie heeft verweerder verwezen naar de uitspraak van rechtbank Gelderland van 12 oktober 2020. ²

5. De rechtbank overweegt dat zij niet bevoegd is om wetgeving in formele zin, zoals de Successiewet 1956 (Successiewet), te toetsen aan de Grondwet en aan algemene rechtsbeginselen, zoals het gelijkheidsbeginsel als algemeen beginsel van behoorlijke regelgeving. ³ Ook staat het de rechtbank niet vrij om de innerlijke waarde of billijkheid van de wet te beoordelen. ⁴ Wel moet de rechter, op grond van artikel 94 van de Grondwet, wettelijke voorschriften buiten toepassing te verklaren als de toepassing ervan niet verenigbaar is met een ieder verbindende bepalingen van verdragen en van besluiten van volkenrechtelijke organisaties. In het licht van de stellingen van eiseres is het discriminatieverbod van artikel 14 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) van belang. Voor zover eiseres bedoelt te stellen dat de in artikel 33, aanhef, ten vijfde, onderdeel c, van de Successiewet omschreven leeftijdsgrens onverenigbaar is met het verbod op (leeftijds)discriminatie van artikel 14 EVRM, overweegt de rechtbank als volgt.

De rechtbank stelt vast dat met de toepassing van artikel 33, aanhef, ten vijfde, onderdeel c, van de Successiewet een onderscheid naar leeftijd wordt gemaakt. De rechtbank is het dus met eiseres eens dat sprake is van een ongelijke behandeling op grond van leeftijd. Het is echter niet zo dat elke ongelijke behandeling van overigens gelijke gevallen een schending vormt van het discriminatieverbod van artikel 14 EVRM. Er is alleen sprake van een schending van deze verdragsbepaling als een redelijke en objectieve rechtvaardiging voor het door de wetgever gemaakte onderscheid ontbreekt. Daartoe moet het door de wetgever gemaakte onderscheid van dien aard zijn dat de keuze van de wetgever evident van redelijke grond is ontbloot. ⁵ In gewone mensentaal betekent dit dat het van mijlenver al duidelijk moet zijn dat het gemaakte onderscheid niet door de beugel kan omdat het apert onredelijk is. Of dat het geval is, zal de rechtbank hieronder beoordelen.

Uit de parlementaire geschiedenis van artikel 33, aanhef, ten vijfde, onderdeel c, van de Successiewet leidt de rechtbank af dat de wetgever met de vrijstelling van een schenking ten behoeve van een eigen woning heeft beoogd een bijdrage te leveren aan de reductie van de eigenwoningschuld. Voor de leeftijdsgrens van 18 tot 40 jaar is gekozen, omdat die groep het meest heeft te maken met de zogenoemde onderwaterproblematiek en financiële kwetsbaarheid. ⁶

Gelet op de hem toekomende ruime beoordelingsvrijheid bij het maken van de wetten, mag de wetgever een onderscheid (op basis van leeftijd) baseren op veronderstellingen met betrekking tot een bepaald probleem en de effectiviteit van de oplossing van dat probleem, tenzij deze veronderstellingen zo weinig voor de hand liggen dat het evident onredelijk is om deze aan het onderscheid ten grondslag te leggen. ⁷ Met de vrijstelling van een schenking ten behoeve van een eigen woning heeft de wetgever een oplossing willen bieden voor de onderwaterproblematiek en de financiële weerbaarheid van huishoudens van 18 tot 40 jaar. De veronderstelling van de wetgever houdt dus in dat huishoudens die (mede) bestaan uit personen van 18 tot 40 jaar het in financieel opzicht moeilijker hebben dan huishoudens met personen boven de 40 jaar. Dit klinkt de rechtbank niet gek in de oren. Bij huishoudens met personen van 18 tot 40 jaar is immers vaak sprake van opgroeiende kinderen en mensen in die leeftijdscategorie hebben doorgaans nog een lager inkomen dan oudere mensen die verder in hun carrière zijn. De oplossing van de wetgever (de mogelijkheid tot een fiscaalvriendelijk steuntje in de rug) komt de rechtbank dan ook niet voor als evident van redelijke grond ontbloot. De wetgever heeft daarom met de gestelde leeftijdsgrens de grenzen van de hem toekomende ruime beoordelingsvrijheid niet overschreden. Daar kun je het niet mee eens zijn, maar dat telt niet. Het gaat erom of binnen redelijke grenzen te volgen is waarom de wetgever dit onderscheid heeft aangebracht, en dat is volgens de rechtbank het geval. Ook al zou de rechtbank het er zelf niet mee eens zijn, dan moet zij er nog van af blijven. Dat komt door de scheiding der machten (zie 5.).

De rechtbank is van oordeel dat het hanteren van een leeftijdsgrens van 18 tot 40 jaar voor de verhoogde vrijstelling voor de eigen woning niet leidt tot verboden discriminatie in de zin van het EVRM. De beroepsgrond slaagt niet.

7. Eiseres stelt dat verweerder te lang heeft gewacht met het opleggen van een aanslag schenkbelasting, waardoor de aanslag niet opgelegd had mogen worden. De rechtbank stelt vast dat verweerder inderdaad lang heeft gewacht met het opleggen van de aanslag: de aanslag dateert van 27 oktober 2021, terwijl de schenking is gedaan op 11 maart 2017. Dat is circa viereneenhalf jaar later. Anders dan eiseres verbindt de rechtbank aan deze omstandigheid echter niet het gevolg dat verweerder de aanslag niet had mogen opleggen. De rechtbank overweegt dat tegelijk met de verhoging van de vrijstelling van een schenking ten behoeve van een eigen woning per 1 januari 2017, ook artikel 33a, derde lid, van de Successiewet is ingevoerd. Dit artikel bepaalt dat de normale aanslagtermijn van drie jaar wordt verlengd met twee jaar als in de aangifte schenkbelasting een beroep is gedaan op de vrijstelling van een schenking ten behoeve van een eigen woning. In de aangifte schenkbelasting heeft eiseres aangegeven dat zij een beroep doet op de vrijstelling van een schenking ten behoeve van een eigen woning. Dit betekent dat de termijn waarbinnen verweerder een aanslag kan opleggen met twee jaar is verlengd en geen 3, maar 5 jaren is geworden. In het geval van eiseres had verweerder dus uiterlijk 10 maart 2022 een aanslag moeten opleggen. Omdat verweerder de aanslag op 27 oktober 2021 heeft opgelegd, is de aanslag binnen de aanslagtermijn en daarmee tijdig opgelegd. De beroepsgrond slaagt niet.

8. Eiseres heeft aandacht gevraagd voor de omstandigheid dat zij als gevolg van de door haar ontvangen schenking haar aanvullende bijstandsuitkering op eigen initiatief heeft laten stopzetten. De pijn voor eiseres zit hem erin dat zij jaren na dato nog wordt geconfronteerd met een afrekening van de Belastingdienst, namelijk een aanslag van € 2.935. Zoals hiervoor is toegelicht, heeft de Belastingdienst deze aanslag terecht opgelegd. Het bedrag is ook correct berekend. Eiseres moet het bedrag van € 2.935 – kijkend naar de belastingwetgeving – gewoon betalen. Wel kan de rechtbank zich voorstellen dat, omdat de aanslag pas zo laat is opgelegd, er door de gemeente misschien niet of onvoldoende rekening is gehouden met deze omstandigheid bij de vaststelling van de korting op de bijstandsuitkering. Anders gezegd: uiteindelijk houdt eiseres door de terecht opgelegde aanslag schenkbelasting bijna € 3.000 minder over van de schenking uit 2017. De rechtbank kan hier niets aan doen, omdat het in deze belastingzaak alleen gaat over de vraag of de belastingaanslag klopt, en het antwoord daarop is dus: ja. Maar het klopt dus ook dat eiseres bijna € 3.000 netto minder heeft overgehouden aan de schenking, omdat zij er nog belasting over moest betalen.

9. Het beroep is ongegrond.

10. Voor een proceskostenveroordeling bestaat geen aanleiding.