Gerechtshof 's-Hertogenbosch 16-03-2023, ECLI:NL:GHSHE:2023:878

Bij de in rov. 9.1. genoemde stukken hebben partijen zich op verzoek van het hof schriftelijk uitgelaten over de volgende vragen:

I. wat is het doel, aard en de achterliggende gedachte van het recht op genoegdoeningscompensatie; waarin beoogt het te voorzien en hoe is dit geregeld;

II. op welke wijze wordt de genoegdoeningscompensatie berekend en welke factoren, componenten of omstandigheden zijn voor de berekening van de genoegdoeningscompensatie van belang;

III. in hoeverre wordt daarbij ook rekening gehouden met behoefte en draagkracht en zo ja, waaruit blijkt dat;

IV. wat is het doel en de aard van de woonkostencompensatie ten behoeve van de vrouw en de zorgkostencompensatie en hoe is dit geregeld;

V. op welke wijze worden de woonkosten- en zorgkostencompensatie berekend en welke factoren, componenten of omstandigheden zijn voor de berekening ervan van belang;

VI. hoe is de Marokkaanse rechter in zijn beslissing van 12 maart 2020 tot de vaststelling van de daar genoemde bedragen gekomen, met andere woorden hoe is concreet de rekensom geweest die heeft geleid tot het vastgestelde bedrag aan genoegdoeningscompensatie respectievelijk de bedragen aan woonkosten – en zorgkostencompensatie?

“(…) dat de onderhoudsverplichting tussen (gewezen) echtgenoten haar rechtsgrond vindt in de levensgemeenschap zoals die door het huwelijk is geschapen welke gemeenschap in de onderhoudsplicht haar werking behoudt ook al wordt de huwelijksband geslaakt.(…) Het hangt vervolgens van de concrete omstandigheden waarin de echtelieden na de ontbinding van het huwelijk zijn komen te verkeren, af of ten laste van de ene echtgenoot aan de andere daadwerkelijk een onderhoudsbijdrage moet worden toegekend. Daarbij dienen behoefte en draagkracht, mede gerelateerd aan de omstandigheden tijdens het huwelijk, tot maatstaf.”

De doelstelling van de alimentatieverplichting op grond van artikel 1:157 BW is: te voorzien in de (huwelijksgerelateerde) behoefte van de ex-echtgenoot na echtscheiding.

De grondslag en doelstelling van de Marokkaanse mout’aa en overige financiële verplichtingen bij het einde van het huwelijk zijn anders. In deze zaak is het huwelijk van partijen op verzoek van de man door de Marokkaanse rechter ontbonden op de grond duurzame ontwrichting. Op grond van art. 97 van de Mudawanna (Mud) zijn in dat geval de financiële rechten van de vrouw in geval van verstoting (de artt. 83, 84 en 85 Mud.) van overeenkomstige toepassing.
Van belang is met name art. 84 Mud, dat luidt als volgt (volgens uitgave Ars Aequi 2004 met vertaling van M.S. Berger):

Art. 84. Datgene waar de vrouw recht op heeft omvat: de uitgestelde bruidsgave indien van toepassing; het levensonderhoud gedurende de wachtperiode; en een schadeloosstelling voor de vaststelling waarvan de huwelijksperiode alsmede de financiële situatie van de echtgenoot in acht worden genomen, de redenen van de verstoting, en de mate van willekeur waarmee de echtgenoot deze heeft doen laten plaatsvinden.

In genoemde wetseditie van de Mudawanna wordt bij art. 84 Mud. opgemerkt:

De schadeloosstelling is een eenmalige uitkering die de man in bepaalde gevallen van verstoting en echtscheiding aan de vrouw verschuldigd is. De bepalingen in de oude wetstekst, en met name na de wijziging van 1993, waren niet eenduidig over wanneer de schadeloosstelling verschuldigd was en hoe de omvang ervan vastgesteld diende te worden (Jordens-Cotran, 2000: 179-182). Ook de nieuwe wet verschaft hierover geen uitsluitsel. In de Marokkaanse rechtspraktijk blijkt met name het motief van belang te zijn dat de man voor de scheiding heeft: naarmate het motief minder valide is, is het bedrag van de schadeloosstelling hoger (Rutten, 2003: 223-24)….

Het hof constateert dat in de bovengenoemde wettelijke bepalingen de behoefte of behoeftigheid van de vrouw niet wordt genoemd als relevante omstandigheid.
De genoegdoeningscompensatie is, daarover zijn partijen het eens, in ieder geval oorspronkelijk, bedoeld als smartengeld en schadeloosstelling na verstoting door de man. Dat die oorspronkelijke betekenis in de loop der jaren aan een ontwikkeling onderhevig is geweest waardoor de genoegdoeningscompensatie ‘steeds meer te vergelijken is met een alimentatie aan de vrouw na echtscheiding’ zoals de man heeft aangevoerd, moge zo zijn, maar maakt niet dat de compensatiegedachte daarbij uit beeld is geraakt. Ook volgens de Mudawanna 2004 wordt bij de berekening van de schadeloosstelling (naast de duur van de huwelijksperiode en de financiële situatie van de man) steeds de schuldvraag betrokken. Het feit dat de man of de vrouw een echtscheiding wil bereiken ondanks het ontbreken van iedere aanwijsbare schuld van de andere echtgenoot, heeft invloed op de omvang van de mout’aa (Jordens-Cotran ¹, a.w. p. 737). Art. 84 Mud. bepaalt expliciet dat de reden van de verstoting (lees voor het onderhavige geval: het verzoek tot echtscheiding wegens duurzame ontwrichting) en de mate van willekeur waarmee de man deze heeft doen plaatsvinden in acht worden genomen. Volgens de onweersproken stelling van de vrouw heeft een vrouw die schuld heeft aan de huwelijksontbinding geen recht op schadeloosstelling.

Het Marokkaanse recht kent naast de genoegdoeningscompensatie nog de woonkosten- en zorgkostencompensatie. De verplichting tot het betalen van een woonkostencompensatie bestaat enkel gedurende de wachtperiode. De woonkostencompensatie gedurende de wachtperiode van drie maanden, de idda, is gerelateerd aan een eventuele zwangerschap van de vrouw en is daarmee qua doelstelling en tijdsduur dermate specifiek dat die niet als een onderhoudsverplichting in de zin van

Art. 1: 157 BW kan worden aangemerkt. De zorgkostencompensatie betreft een voorziening voor de kinderen en is reeds om die reden niet als een vorm van partneralimentatie aan te merken.