Rechtbank Noord-Holland 15-03-2023, ECLI:NL:RBNHO:2023:2295

1.1.

[eiser/verweerder1] en [eiser/verweerder2] zijn de zonen van [gedaagde/eiser] . Zij maken aanspraak op betaling van hun erfdelen in de nalatenschap van hun moeder. [gedaagde/eiser] betwist dat hij de erfdelen nog verschuldigd is. Volgens hem heeft hij na het overlijden van zijn eerste echtgenoot in 1998 voor zijn zoons meer uitgaven gedaan dan waartoe hij op grond van het testament verplicht was. Vader stelt dat hij dat ook met zijn zoons heeft besproken, voorafgaand aan het huwelijk met zijn nieuwe partner. Daarnaast voert [gedaagde/eiser] aan dat de erfgenamen in onderlinge verhouding niet gebonden zijn aan het saldo van de nalatenschap in de aangifte successiebelasting. Volgens [gedaagde/eiser] bevat de aangifte successiebelasting namelijk een fout.
heeft tegenvorderingen ingesteld. Hij vordert een verklaring voor recht dat hij de vorderingen van [eiser/verweerder1] en [eiser/verweerder2] heeft voldaan en dat zij hem kwijting hebben verleend. Ook vordert [gedaagde/eiser] dat de nalatenschap alsnog wordt verdeeld en dat daartoe alsnog een boedelbeschrijving wordt opgemaakt.

1.2.

Volgens de rechtbank zijn de erfdeelvorderingen van [eiser/verweerder1] en [eiser/verweerder2] nog niet door [gedaagde/eiser] voldaan. Het merendeel van de uitgaven die vader voor zijn zoons heeft gedaan ziet op kosten die normaal gesproken door ouders voor hun kinderen worden betaald. Zonder expliciete afspraak kan niet gesteld worden dat deze uitgaven dienden ter aflossing op het kindsdeel van [eiser/verweerder1] en [eiser/verweerder2] . De gestelde afspraak tot verrekening op het moment dat [eiser/verweerder2] de auto van zijn moeder, of een andere auto, overnam is niet voldoende onderbouwd. De rechtbank gaat voorbij aan het betoog van [gedaagde/eiser] dat partijen niet gebonden zouden zijn aan de aangifte successiebelasting. De vorderingen van [eiser/verweerder1] en [eiser/verweerder2] worden toegewezen. De vorderingen van [gedaagde/eiser] wijst de rechtbank af.

2.1.

Het verloop van de procedure blijkt uit:

- het laatste tussenvonnis van 11 januari 2023 waarin de mondeling behandeling is bepaald en de daarin vermeldde stukken,

- de nagekomen producties twee tot en met acht aan de zijde van gedaagde,

- de nagekomen productie 32 aan de zijde van eisers,

- de spreekaantekeningen van mr. Sliphorst-Dekker,
- de mondelinge behandeling van 2 februari 2023 en de daarvan door de griffier bijgehouden aantekeningen.

2.2.

Ten slotte is vonnis bepaald.

3.1.

De moeder van [eiser/verweerder1] en [eiser/verweerder2] en eerste echtgenote van [gedaagde/eiser] (hierna: erflaatster), is op 9 maart 1998 overleden.

3.2.

Erflaatster heeft bij testament van 10 november 1978 over haar nalatenschap beschikt. Voor zover van belang is in het testament het volgende bepaald:

A. aan mijn voornoemde echtgenoot, alle door mij na te laten zaken onder de verplichting om:

aan ieder van mijn overige erfgenamen een vordering ten laste van mijn echtgenoot als hiervoor onder A sub 2 omschreven.”

3.3.

3.4.

Op 14 juli 2006 is [gedaagde/eiser] hertrouwd.

3.5.

Begin 2021 hebben [eiser/verweerder1] en [eiser/verweerder2] zich gewend tot Hayhoe Familierechtadvies om informatie in te winnen over hun rechten ter zake de nalatenschap van hun moeder. Per brief van 8 april 2021 heeft mr. Hayhoe [gedaagde/eiser] uitgenodigd om met elkaar in gesprek te gaan over de afwikkeling van de nalatenschap van erflaatster en de voldoening van de erfdelen van [eiser/verweerder1] en [eiser/verweerder2] .

3.6.

Op 16 mei 2021 heeft [gedaagde/eiser] met mr. Hayhoe gesproken. Vervolgens heeft mr. Hayhoe een berekening gemaakt van de vorderingen van [eiser/verweerder1] en [eiser/verweerder2] . Deze berekening heeft mr. Hayhoe per brief van 1 juni 2021 naar [gedaagde/eiser] toegezonden. Tevens verzoekt mr. Hayhoe in deze brief, namens [eiser/verweerder1] en [eiser/verweerder2] , om de vorderingen op korte termijn geheel of gedeeltelijk uit te betalen of indien dat niet mogelijk of wenselijk is, om een zekerheidsrecht tot uitbetaling te vestigen.

3.7.

In reactie daarop schrijft [gedaagde/eiser] in zijn brief van 25 juni 2021 aan mr. Hayhoe dat [eiser/verweerder1] en [eiser/verweerder2] reeds het nodige hebben geconsumeerd van hun kindsdeel en dat uit zijn overzicht van jaarlijks gemaakte kosten volgt dat de beide kindsdelen rond 2004 zijn op geconsumeerd.

3.8.

Bij brief van 7 september 2021 heeft de advocaat van [eiser/verweerder1] en [eiser/verweerder2] betwist dat [gedaagde/eiser] de erfdelen al aan [eiser/verweerder1] en [eiser/verweerder2] heeft voldaan. Tevens was bij deze brief ook een persoonlijke brief van [eiser/verweerder2] aan zijn vader gevoegd.

3.9.

In reactie daarop ontving [eiser/verweerder2] van zijn vader een persoonlijke brief. In deze brief van 4 oktober 2021 schrijft vader dat hij [eiser/verweerder1] en [eiser/verweerder2] tot 20 oktober 2021 de tijd zal geven om hun vorderingen in te trekken en dat, indien zij de vorderingen handhaven, [gedaagde/eiser] alle brieven van [eiser/verweerder1] en [eiser/verweerder2] en van diens advocaten aan de familie zal laten lezen.

3.10.

Per e-mail van 5 november 2021 schrijft [gedaagde/eiser] dat er een fout zou zitten in de aangifte successiebelasting en dat de hoogte van de nalatenschap en daarmee van de erfdelen zou moeten worden aangepast. Daarnaast herhaalde [gedaagde/eiser] zijn standpunt dat hij betalingen ter voldoening van de aan [eiser/verweerder1] en [eiser/verweerder2] toekomende erfdelen had verricht. Hij schrijft daarover:

- Auto’s

- Bekeuring (doorrijden na een aanrijding, zonder identiteit achter te laten)

- Vrieskist

- Studiegeld

- Onderhoud graf (afgekocht voor 20 jaar)

- Vakanties naar Corsica en Spanje

- Woning schilderen + laminaat

- Kosten verblijf Nigeria

- Woning verkocht tegen ‘kostprijs’

- Garant staan voor hypotheek

- Kost en inwoning

- Leren bank + wasmachine

5. Tot slot merk ik op dat ik mij beroep op verjaring en het risico bestaat dat de vermeende vorderingen van uw cliënten niet kunnen worden voldaan ten last van de nalatenschap van de testateur/erflater.”

3.11.

3.12.

3.13.

[gedaagde/eiser] heeft een verklaring van 12 november 2022 overgelegd van zijn (huidige) echtgenote, [A.] (hierna: [A.] ). De verklaring vermeldt voor zover hier relevant:

4.1.

4.2.

[gedaagde/eiser] voert verweer en concludeert tot niet-ontvankelijkheid van [eiser/verweerder1] en [eiser/verweerder2] , dan wel tot afwijzing van hun vorderingen, met compensatie tussen partijen van de kosten van deze procedure.

4.3.

4.4.

[eiser/verweerder1] en [eiser/verweerder2] voeren verweer en concluderen tot niet-ontvankelijkheid van [gedaagde/eiser] , dan wel tot afwijzing van zijn vordering, met veroordeling van [gedaagde/eiser] in de proceskosten.

4.5.

Op de stellingen van partijen wordt hierna, voor zover nodig, nader ingegaan.

5.1.

De in conventie en in reconventie door partijen ingenomen stellingen en daarop gebaseerde vorderingen lenen zich voor gezamenlijke beoordeling.

5.2.

[eiser/verweerder1] en [eiser/verweerder2] maken aanspraak op betaling door [gedaagde/eiser] van hun erfdelen in de nalatenschap van hun moeder. Volgens [eiser/verweerder1] en [eiser/verweerder2] zijn hun erfdelen opeisbaar geworden op het moment dat hun vader op 14 juli 2006 met zijn nieuwe partner trouwde. In verband met de leeftijd van vader en omdat er geen goede verstandhouding bestaat met vader en zijn nieuwe partner, hebben [eiser/verweerder1] en [eiser/verweerder2] hun vader gevraagd om de erfdelen uit te betalen.

5.3.

[gedaagde/eiser] betwist dat hij de erfdelen nog verschuldigd is. Volgens hem heeft hij na het overlijden van erflaatster in 1998 voor zijn zoons meer uitgaven gedaan dan waartoe hij op grond van het testament verplicht was. Dat heeft [gedaagde/eiser] met zijn zoons besproken tijdens een viergesprek dat – volgens de verklaring van [A.] – in de tweede helft van juni 2006 plaatsgevonden zou hebben. [eiser/verweerder1] en [eiser/verweerder2] zouden in dat viergesprek, volgens [gedaagde/eiser] , bevestigd hebben dat zij geen aanspraak meer konden maken op uitbetaling van hun erfdelen. Daarnaast voert [gedaagde/eiser] aan dat de erfgenamen in hun onderlinge verhouding niet gebonden zijn aan de waarde van de nalatenschap zoals die in de aangifte successiebelasting is opgenomen. Volgens [gedaagde/eiser] is in die aangifte namelijk een fout vermeld bij de effecten (vraag 5d van de aangifte); op zijn exemplaar van de aangifte is daar slechts één bedrag vermeld, te weten fl. 162.669,00, terwijl in het exemplaar van [eiser/verweerder1] en [eiser/verweerder2] bij vraag 5d twee bedragen (fl. 162.669,00 en fl. 108.722,00) zijn opgenomen.

5.4.

De rechtbank is van oordeel dat de erfdeelvorderingen van [eiser/verweerder1] en [eiser/verweerder2] nog niet door [gedaagde/eiser] zijn voldaan en dat de successieaangifte geen fout bevat. Dit wordt hierna uitgelegd.

5.5.

Vast staat dat de nalatenschap van erflaatster is opengevallen op 9 maart 1998 en dat de erfdeelvorderingen op grond van het testament van erflaatster onder meer opeisbaar worden op het moment dat [gedaagde/eiser] hertrouwt. [gedaagde/eiser] is op 14 juli 2006 hertrouwd. [gedaagde/eiser] heeft zich – met een beroep op artikel 4:17 van het Burgerlijk Wetboek (BW) – op het standpunt gesteld dat hij in de jaren voorafgaand aan het huwelijk allerlei betalingen heeft verricht voor of ten bate van zijn zoons, zodat hun vorderingen (verder: de kindsdelen) al voor het huwelijk volledig door hem zouden zijn afgelost. [gedaagde/eiser] verwijst in dat kader naar een overzicht van betalingen dat hij als productie 1 in het geding heeft gebracht.

5.6.

Artikel 4:17 BW is niet van toepassing omdat de nalatenschap vóór de inwerkingtreding van het nieuwe erfrecht in 2003 is opengevallen, maar op grond van het testament was [gedaagde/eiser] gerechtigd om op elk moment op de vorderingen van de kinderen af te lossen. Uit het overgelegde overzicht volgt dat vader voor het merendeel betalingen heeft verricht voor studie, vakanties, kost en inwoning, graf en begraafplaats, wegenbelasting en benzine. Omdat kosten van studie, vakanties en kost en inwoning van kinderen in het algemeen voor rekening van ouders komen, kan zonder expliciete afspraak tussen [gedaagde/eiser] en [eiser/verweerder1] en [eiser/verweerder2] niet worden gesteld dat de daarvoor gemaakte kosten dienden ter aflossing op de kindsdelen van [eiser/verweerder1] en [eiser/verweerder2] . Ook voor de kosten van het graf en de begraafplaats en voor de wegenbelasting en benzinekosten geldt dat zonder nadere afspraak niet kan worden gesteld dat de betalingen daarvoor zijn verricht ter aflossing op de kindsdelen van [eiser/verweerder1] en [eiser/verweerder2] . Dat voor deze betalingen die afspraak is gemaakt is onvoldoende gesteld en onderbouwd.
De gestelde afspraak dat verrekening met het kindsdeel van [eiser/verweerder2] zou plaatsvinden toen deze de auto van zijn moeder, of een andere nieuwe auto, op zijn naam zette, is te weinig concreet om [gedaagde/eiser] tot bewijs toe te laten. [gedaagde/eiser] had op zijn minst moeten stellen welke auto hij aan [eiser/verweerder2] in betaling op diens kindsdeel heeft gegeven.

5.7.

[gedaagde/eiser] heeft zich vervolgens op het standpunt gesteld dat hij de door hem gemaakte kosten met [eiser/verweerder1] en [eiser/verweerder2] heeft besproken in een viergesprek (in het bijzijn van [A.] ) en dat [eiser/verweerder1] en [eiser/verweerder2] tijdens dat gesprek hebben bevestigd dat zij geen aanspraak meer kunnen doen op hun kindsdelen. [eiser/verweerder1] en [eiser/verweerder2] hebben dit betwist.

5.8.

De rechtbank vindt het niet geloofwaardig dat [eiser/verweerder1] en [eiser/verweerder2] ieder in een viergesprek hebben bevestigd dat zij geen aanspraak meer konden doen op hun kindsdeel. De rechtbank zal uitleggen waarom.

5.9.

Volgens [gedaagde/eiser] was het viergesprek zo belangrijk dat zijn huwelijk met [A.] niet was doorgegaan als [eiser/verweerder1] en [eiser/verweerder2] in het gesprek niet zouden hebben bevestigd dat zij geen aanspraak meer konden maken op hun kindsdelen. Ook [A.] benoemt dat in haar verklaring van 12 november 2022 (zie 3.13). Omdat de uitkomst van dit viergesprek kennelijk zo belangrijk was, is het onbegrijpelijk dat [gedaagde/eiser] het viergesprek in het geheel niet noemt in zijn persoonlijke brief aan [eiser/verweerder2] en ook niet in de vele andere correspondentie over de kindsdelen die er tussen partijen gedurende een jaar gewisseld is. De rechtbank vindt het vooral onbegrijpelijk omdat [gedaagde/eiser] in die correspondentie steeds uitgebreid verweer heeft gevoerd tegen de stellingen van [eiser/verweerder1] en [eiser/verweerder2] .

5.10.

5.11.

Ten slotte heeft [gedaagde/eiser] op dit punt ook tegenstrijdig verklaard. In zijn schriftelijke verklaring geeft hij aan dat hij mr. Hayhoe op de hoogte heeft gesteld dat de kindsdelen reeds verrekend waren en dat zij alles reeds hadden uitbetaald gekregen en dat zij dat mondeling aan hem hadden toegezegd, terwijl [gedaagde/eiser] desgevraagd op de zitting heeft verklaard dat hij het viergesprek en de afspraak die toen gemaakt is niet bij mr. Hayhoe heeft genoemd.

5.12.

Uit het voorgaande volgt dat het verweer van [gedaagde/eiser] dat tijdens een viergesprek door [eiser/verweerder1] en [eiser/verweerder2] is bevestigd dat zij geen aanspraak meer zouden doen op hun kindsdelen in de nalatenschap van hun moeder niet geloofwaardig is en daarom wordt verworpen.

5.13.

Vervolgens betoogt [gedaagde/eiser] dat partijen onderling niet gebonden zijn aan de waardering van de nalatenschap in de aangifte successiebelasting, omdat die aangifte onjuist zou zijn. Aan dat betoog gaat de rechtbank voorbij. Zij zal uitleggen waarom.

5.14.

Uit het van de Belastingdienst verkregen exemplaar van de aangifte dat door [eiser/verweerder1] en [eiser/verweerder2] in het geding is gebracht, volgt dat bij vraag 5d (de effecten) twee bedragen, te weten fl. 162.669,00 en fl. 108.722,00, zijn ingevuld. Weliswaar is het tweede bedrag in een ander handschrift geschreven, maar de optelsom van deze twee bedragen (fl. 271.391,00) is in de optelling bij vraag 7 (saldo bezittingen en schulden) vermeld. Te zien is bovendien dat dit opgetelde staatje in één handschrift is opgesteld. De enkele stelling van vader dat hij geen effecten had is onvoldoende om de juistheid van de aangifte en de daarin vermelde bestanddelen te betwisten en bovendien ongeloofwaardig, omdat in het door de boekhouder opgestelde exemplaar van de aangifte dat [gedaagde/eiser] zelf in het geding heeft gebracht ook een effectenrekening is opgenomen. Ook blijkt uit dat exemplaar van de aangifte dat het ingevulde totaalbedrag aan effecten bij vraag 7, hetzelfde bedrag is als het totaalbedrag in de aangifte die van de Belastingdienst is verkregen, namelijk fl. 271.391,00.
Daarbij is van belang dat de waarde van effecten op de peildatum vaststaat. Als de in de aangifte opgenomen waarde niet klopte, dan had van [gedaagde/eiser] mogen worden verwacht dat hij dat zou hebben verbeterd. Nu [gedaagde/eiser] bovendien niet heeft gesteld wat dan wel de juiste waarde had moeten zijn, is er geen aanleiding om te twijfelen aan de juistheid van de in de aangifte vermelde waarde van de effecten. Het in de aangifte opgenomen saldo van de nalatenschap van erflaatster staat daarmee tussen partijen vast en daarmee ook de erfdelen van [eiser/verweerder1] en [eiser/verweerder2] . Er is namelijk geen ander verweer gevoerd tegen de aangifte.

5.15.

Ten slotte heeft [gedaagde/eiser] met een beroep op analoge toepassing van artikel 3:324 BW aangevoerd dat de door [eiser/verweerder1] en [eiser/verweerder2] gevorderde wettelijke rente gedeeltelijk is verjaard, omdat zij wettelijke rente vorderen vanaf 16 juli 2006 en dus over een langere periode dan een termijn van vijf jaar. Volgens [gedaagde/eiser] kan de genoemde uitzondering in lid 3 ook worden toegepast op onderhavige situatie, omdat voor aanspraken uit een testament, net zoals de bevoegdheid tot tenuitvoerlegging van een rechtelijke uitspraak die in het eerste lid van artikel 3:234 BW wordt genoemd, een verjaringstermijn van twintig jaar geldt.

5.16.

De wettelijke rentecomponent maakt deel uit van de hoofdvordering, zodat daarop dezelfde verjaringstermijn – van in dit geval twintig jaar – van toepassing is. De bepaling van artikel 3:324 lid 3 BW betreft hetgeen op grond van een rechtelijke of arbitrale uitspraak moet worden betaald. De rechtbank ziet geen aanknopingspunten om die bepaling ook (analoog) toe te passen op wat verschuldigd is op grond van een testament. Dit betekent dat ook de wettelijke rente zal worden toegewezen, zoals het is gevorderd, omdat het beroep op verjaring niet opgaat en er geen ander verweer tegen is gevoerd.

5.17.

Subsidiair vordert [gedaagde/eiser] in reconventie dat de nalatenschap alsnog wordt verdeeld en dat daartoe een notariële boedelbeschrijving wordt opgmaakt.

5.18.

Uit het hiervoor weergegeven citaat uit het testament van erflaatster ‑ en ook uit de stellingen van partijen – volgt dat de nalatenschap overeenkomstig artikel 4:1167 (oud) BW al door erflaatster is verdeeld. Ook de subsidiaire en meer subsidiaire vorderingen van [gedaagde/eiser] zullen daarom worden afgewezen.

5.19.

Gelet op de relatie tussen partijen zullen de proceskosten tussen hen zo worden verdeeld dat iedere partij de eigen kosten draagt.

6.1.

veroordeelt [gedaagde/eiser] tot betaling aan [eiser/verweerder1] van € 33.828,71, vermeerderd met de wettelijke rente over dat bedrag vanaf 8 april 2016 tot de dag van algehele voldoening,

6.2.

veroordeelt [gedaagde/eiser] tot betaling aan [eiser/verweerder2] van € 34.133,92, vermeerderd met de wettelijke rente over dat bedrag vanaf 8 april 2016 tot de dag van algehele voldoening,

6.3.

verklaart dit vonnis tot zover uitvoerbaar bij voorraad.

6.4.

wijst het meer of anders gevorderde af,

6.5.

wijst de vorderingen af,

6.6.

verdeelt de kosten van de procedure tussen partijen zo dat iedere partij de eigen kosten draagt.