Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden 31-05-2022, ECLI:NL:GHARL:2022:4645

Het verloop van de procedure blijkt uit:

- het beroepschrift met bijlage(n), ingekomen op 3 mei 2021;

- een brief namens de moeder van 12 juli 2021 met bijlage(n);

- het verweerschrift van de ambtenaar van de burgerlijke stand.

De mondelinge behandeling heeft op 25 april 2022 plaatsgevonden. De moeder is verschenen, bijgestaan door haar advocaat. Namens de gemeente Leeuwarden zijn [naam1] en [naam2] verschenen.

De vader en de moeder zijn de ouders van [de minderjarige] , geboren [in] 2018 in de gemeente Leeuwarden. De ouders zijn [in] 2006 met elkaar gehuwd in [plaats1] , Irak. Hun huwelijk is op 2 juli 2019 geregistreerd in de Gemeentelijke Basisadministratie.

In de bestreden beschikking heeft de rechtbank op verzoek van het Openbaar Ministerie aanvulling en verbetering van de geboorteakte van [de minderjarige] gelast in die zin dat de akte met nummer 100680, ingeschreven in het register van geboorten van het jaar 2018 van de gemeente Leeuwarden, moet worden aangevuld met de gegevens van de vader, [de vader] , geboren [in] 1979 te Irak, en dat in voornoemde akte de geslachtsnaam van [de minderjarige] wordt verbeterd in [achternaam vader] .

In geschil is de beslissing op het verzoek tot verbetering van de akte voor zover het de wijziging betreft van de naam van [achternaam moeder] in [achternaam vader] .

De moeder is in hoger beroep gekomen van de bestreden beschikking. De moeder verzoekt het hof de bestreden beschikking te vernietigen (naar het hof begrijpt:) voor zover het de wijzing van de geslachtsnaam van [de minderjarige] betreft en te bepalen dat de geslachtsnaam van [achternaam moeder] zal blijven.

De ambtenaar van de burgerlijke stand heeft het hof verzocht te bepalen dat de ouders alsnog mogen verklaren welke van hun beider geslachtsnamen [de minderjarige] zal hebben.

Op grond van het bepaalde in artikel 3 sub a van het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering heeft de Nederlandse rechter rechtsmacht. Niet in geschil is dat het Nederlandse recht van toepassing is.

In artikel 1:5, vierde lid, van het Burgerlijk Wetboek (BW) is bepaald dat indien een kind door geboorte in familierechtelijke betrekking tot beide ouders komt te staan, de ouders gezamenlijk voor of ter gelegenheid van de aangifte van de geboorte verklaren welke van hun beider geslachtsnamen het kind zal hebben. Van de verklaring van de ouders die voor de aangifte van de geboorte wordt afgelegd, wordt een akte van naamskeuze opgemaakt. Van de verklaring van de ouders die ter gelegenheid van de aangifte van de geboorte wordt afgelegd, wordt melding gemaakt in de akte van geboorte. In het vijfde lid, aanhef en onder a, van dit wetsartikel is bepaald dat als de naamskeuze niet uiterlijk ter gelegenheid van de aangifte van de geboorte geschiedt, de geslachtsnaam van de vader als geslachtsnaam van het kind in de geboorteakte wordt opgenomen in geval het kind door geboorte in familierechtelijke betrekking tot beide ouders komt te staan.

Het hof ziet zich voor de vraag gesteld of het in het licht van de voor de naamskeuze van belang zijnde verdragsrechtelijke bepalingen, zoals artikel 8 van het Verdrag inzake de rechten van het kind (IVRK) en artikel 8 EVRM in dit geval gerechtvaardigd is de mogelijkheid voor de ouders om te kiezen voor een geslachtsnaam te beperken tot de in het Burgerlijk Wetboek genoemde situaties en de daarin genoemde uiterste termijn.

De rechtbank heeft overwogen dat de reden van de ouders om de achternaam van [de minderjarige] niet gewijzigd te willen hebben in [achternaam vader] , geen aanleiding geeft om te concluderen dat de beperking van de keuzemogelijkheid in het vierde lid van artikel 1:5 BW in dit geval een schending van het EVRM oplevert en dat het de ouders vrijstaat om in het kader van 1:7 BW een gezamenlijk verzoek aan de Koning te doen tot geslachtsnaamswijziging van [de minderjarige] .

Het hof is in afwijking van de rechtbank van oordeel dat de ouders alsnog de mogelijkheid moeten krijgen een keuze voor de geslachtsnaam van hun dochter [de minderjarige] uit te brengen. Het hof overweegt hiertoe als volgt.

Op grond van artikel 8 IVRK moet het recht van het kind op zijn identiteit, met inbegrip van de naam, worden geëerbiedigd, zonder onrechtmatige inmenging. Uit artikel 8 EVRM blijkt dat geen inmenging van enig openbaar gezag is toegestaan in de uitoefening van het privé-, familie- en gezinsleven, dan voor zover bij wet is voorzien. Daarbij beperkt artikel 8 lid 2 EVRM dit ingrijpen bij wet tot noodzakelijkheid in het belang van de nationale veiligheid, de openbare veiligheid of het economisch welzijn van het land, het voorkomen van wanordelijkheden en strafbare feiten, de bescherming van de gezondheid of de goede zeden of voor de bescherming van de rechten en vrijheden van anderen. Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens heeft volgens vaste jurisprudentie geoordeeld dat het naamrecht tevens onder de bescherming van artikel 8 EVRM valt en dat ouders er in beginsel recht op hebben om een geslachtsnaam te kiezen voor de kinderen met wie zij een gezinsleven hebben. Hierbij verdient opmerking dat de Hoge Raad heeft geoordeeld dat de wettelijke regeling voor de geslachtsnaam bij erkenning en bij gerechtelijke vaststelling van het ouderschap binnen de grenzen blijft van de beoordelingsvrijheid (“margin of appreciation”) die het EVRM de nationale wetgever op het dit rechtsgebied laat, ook al zijn aan de mogelijkheden tot naamskeuze beperkingen gesteld (HR 14 april 2006, ECLI:NL:HR:2006:AU9239). Dit betekent dat de rechter de in artikel 1:5, eerste lid, aanhef en onder a, BW neergelegde keuze van de wetgever en de daarin genoemde uiterste termijn, die er in de situatie van [de minderjarige] toe leidt dat in haar geboorteakte de geslachtsnaam van haar vader wordt opgenomen, moet respecteren, behoudens gevallen waarvan niet gezegd kan worden dat de wetgever die op het oog heeft gehad bij de totstandkoming van het huidige naamrecht.

Op grond van het voorstaande is het hof van oordeel dat de ouders de mogelijkheid moeten krijgen om alsnog de geslachtsnaam van [de minderjarige] te kiezen door middel van het afleggen van een eensluidende verklaring bij de ambtenaar van de burgerlijke stand.

Zoals ter zitting besproken zal het hof bepalen dat de ouders hun verklaring dienen af te leggen ten overstaan van de ambtenaar van de burgerlijke stand van, in beginsel (vanwege de bekendheid met deze zaak) de gemeente Leeuwarden, althans op een door hem te bepalen plaats en wijze. De termijn waarbinnen de betreffende verklaring door de ouders bij de ambtenaar van de burgerlijke stand dient te zijn afgelegd zal het hof, ter bevordering van de rechtszekerheid, stellen op zes maanden nadat deze beschikking is gegeven. Van de verklaring van de ouders dient een akte van naamskeuze te worden opgemaakt. Het hof zal de ambtenaar van de burgerlijke stand opdragen het hof uiterlijk na ommekomst van genoemde termijn te berichten over de naamskeuze door de ouders. Indien de ouders kiezen voor de geslachtsnaam van de moeder dan kan de bestreden beschikking niet in stand blijven. Het hof zal de zaak na ontvangst van de informatie van de ambtenaar van de burgerlijke stand in beginsel op de stukken afdoen, tenzij een van partijen gemotiveerd om een nadere mondelinge behandeling verzoekt.

Ten overvloede merkt het hof nog op dat als de ouders de door het hof gegeven termijn van zes maanden voor het uitbrengen van de naamskeuze onbenut laten verstrijken, [de minderjarige] van rechtswege de geslachtnaam van haar vader, [achternaam vader] , zal hebben. In dat geval kan de bestreden beschikking in stand blijven.

In afwachting van het verdere verloop van de zaak zal het hof iedere verdere beslissing aanhouden.