Rechtbank Overijssel 11-06-2021, ECLI:NL:RBOVE:2021:5013

De rechtbank heeft kennisgenomen van de volgende stukken:

- het verzoekschrift, met als bijlagen onder meer de instemmingsverklaringen van de dochters [A] en [B] , binnengekomen op 5 maart 2021;

- een op 12 april 2021 binnengekomen brief van mr. Assink van die datum met bijlage;

- een op 29 april 2021 binnengekomen e-mail van mr. Assink van die datum met bijlage;

- een op 5 mei 2021 per e-mail binnengekomen brief van mr. Assink van die datum waarin tevens een aanvullend verzoek is opgenomen;

- een op 10 mei 2021 binnengekomen brief van mr. Ten Brummelhuis van 7 mei 2021 met diverse bijlagen;

- een op 11 mei 2021 binnengekomen brief van mr. Assink van die datum met diverse bijlagen;

- een op 12 mei 2021 binnengekomen verweerschrift van mr. Ten Brummelhuis.

Partijen hebben de Nederlandse nationaliteit.

De dochter verzoekt op basis van artikel 1:69 lid 1 sub a jo. artikel 1:80a lid 6 van het Burgerlijk Wetboek (hierna: BW) en artikel 1:32 BW om het geregistreerd partnerschap nietig te verklaren en te bepalen dat de nietigverklaring terugwerkt tot het tijdstip van het aangaan van het geregistreerd partnerschap. Daarnaast verzoekt de dochter dat de ambtenaar van de burgerlijke stand in de [gemeente] deze uitspraak inschrijft in de daartoe bestemde registers en toevoegt aan de akte van partnerschapsregistratie en om de man te veroordelen in de kosten van de procedure. Haar zussen, [A] en [B] ondersteunen deze verzoeken.

De moeder en de man stellen, bij monde van hun advocaat, dat alle verzoeken van de dochter moeten worden afgewezen. Zij betwisten dat de moeder wilsonbekwaam was ten tijde van het aangaan van het geregistreerd partnerschap en dat er sprake van zou zijn dat de man niet te goeder trouw was bij het aangaan hiervan. Subsidiair verzoeken de moeder en de man om, indien en voor zover de rechtbank van oordeel is dat sprake is van wilsonbekwaamheid aan de zijde van de moeder, een professionele curator te benoemen, niet zijnde de kinderen van de moeder, die in de financiële zaken en eventueel ook de persoonlijke en medische belangen van de moeder kan behartigen.

Namens de gemeente is gesteld dat het door de moeder en de man gesloten geregistreerd partnerschap kosteloos is geweest. Op 20 januari 2021 zijn de voorwaarden met de moeder en de man gedeeld. Gevolg van een kosteloze ceremonie is dat er geen gesprek voorafgaand aan het aangaan van het geregistreerd partnerschap is van de ambtenaar met de aanstaande partners. Tijdens de tien minuten durende ceremonie worden de namen geverifieerd en vervolgens wordt overgegaan tot het officiële gedeelte dat plaatsvindt in het bijzijn van twee getuigen van de gemeente.

Aan de rechtbank is ter beoordeling voorgelegd de nietigverklaring van het geregistreerd partnerschap van de moeder en de man. In artikel 80a lid 6 BW is onder meer artikel 1:32 BW van overeenkomstige toepassing verklaard voor de partnerschapsregistratie. Een geregistreerd partnerschap mag niet worden aangegaan wanneer de geestvermogens van een partij zodanig zijn gestoord, dat deze niet in staat is haar wil te bepalen of de betekenis van haar verklaring te begrijpen.

De moeder en de man hebben sinds 2013 een relatie. In november 2019 zijn zij gaan samenwonen en op 15 februari 2021 hebben ze een geregistreerd partnerschap gesloten. De dochters van de moeder hebben in een mail aan [belanghebbende sub 2] hiertegen op voorhand bezwaar gemaakt. Als reden voor hun bezwaar is door de dochters aangegeven dat hun moeder aan de ziekte van Alzheimer lijdt en daardoor wilsonbekwaam is, hetgeen wordt ondersteund door de huisarts van de moeder, de geriater, en de notaris, [E] .

De rechtbank is van oordeel dat het verzoek van de dochter (en haar zussen) tot nietigverklaring van het geregistreerd partnerschap toegewezen moet worden. De rechtbank is van oordeel dat de geestesvermogens van de moeder ten tijde van de sluiting van het geregistreerd partnerschap zodanig gestoord waren dat zij niet in staat was haar wil te bepalen en de betekenis van haar verklaring bij het geregistreerd partnerschap te begrijpen. Daarbij acht de rechtbank van belang dat het aangaan van een geregistreerd partnerschap een complexe beslissing is, leidend tot verregaande gevolgen van emotionele, juridische, financiële en fiscale aard. De rechtbank ziet in deze geen aanleiding om over te gaan tot het horen van getuigen dan wel tot een deskundigenonderzoek, dat tijdens de mondelinge behandeling zijdelings is genoemd door de advocaat van de dochter. Redengevend voor dit oordeel is het volgende.

Tenslotte is er de eigen waarneming van de rechtbank tijdens de mondelinge behandeling. De mondelinge behandeling vond plaats binnen drie maanden na het sluiten van het geregistreerd partnerschap. De rechtbank heeft geconstateerd dat de moeder bij aanvang van de mondelinge behandeling blij was haar dochters te zien, regelmatig contact zocht door naar hen toe te lopen, een van de dochters wilde troosten op het moment dat het met haar even niet zo goed ging en op het andere moment boos was vanwege het feit dat ze elkaar in de rechtbank troffen. Deze situatie deed zich bij herhaling tijdens de mondelinge behandeling voor. Op vragen van de rechtbank bleek dat de moeder niet wist wat een geregistreerd partnerschap inhield, niet wist wat de gevolgen van het aangaan daarvan waren, niet wist dat ze een geregistreerd partnerschap was aangegaan, niet wist wie de getuigen waren en hoe de ceremonie was verlopen. Dat komt overeen met gesprek dat de geriater met de moeder op 5 maart 2021 heeft gehad. Ook zocht de moeder bij de beantwoording van de vragen die verder aan haar werden gesteld bevestiging bij de man dan wel vroeg ze hem om op vragen te antwoorden als hij dat al niet uit zichzelf deed (een grote mate van headturning; zie ook verklaring geriater van juli 2019).

Op basis van al hetgeen hiervoor is overwogen is de rechtbank van oordeel dat er sprake is van het in artikel 1:32 BW bedoelde huwelijksbeletsel op grond waarvan het verzoek van de dochter tot nietigverklaring van het geregistreerd partnerschap moet worden toegewezen.

Artikel 1:77 BW bepaalt dat de nietigverklaring van het geregistreerd partnerschap, zodra de beschikking in kracht van gewijsde is gegaan, terugwerkt tot het tijdstip van de registratie van het geregistreerd partnerschap. Deze wetsbepaling maakt dat de dochter geen belang heeft bij toewijzing van het afzonderlijke verzoek ten aanzien van de terugwerkende kracht van de beslissing tot nietigverklaring, zodat dit verzoek wordt afgewezen.

Ingevolge artikel 1:77 lid 2 aanhef en onder b BW mist de beschikking tot nietigverklaring van het geregistreerd partnerschap echter terugwerkende kracht – en heeft zij hetzelfde rechtsgevolg als een echtscheiding – ten aanzien van de te goeder trouw zijnde partner.

Aanvullend is namens de dochter in de brief van 4 mei 2021 verzocht voor recht te verklaren dat [belanghebbende sub 2] te kwader trouw heeft gehandeld ten aanzien van het aangaan van het geregistreerd partnerschap. Dit om te voorkomen dat de man aanspraak kan maken op levensonderhoud en een door het geregistreerd partnerschap plaatsgevonden boedelmenging en de gevolgen daarvan kan inroepen.

Een verklaring voor recht kan worden gevorderd ex artikel 3:302 BW door een bij een rechtsverhouding onmiddellijk betrokken persoon. Het woord 'vordering' in artikel 3:302 BW slaat op het begrip rechtsvordering als processuele handeling en daarom kan een verklaring voor recht ook worden gevorderd in een verzoekschriftprocedure.
Voor de beoordeling van het verzoek is nodig dat het belang bij deze vordering duidelijk is of wordt gemaakt. En omdat de verklaring voor recht moet strekken tot het op bindende wijze vaststellen van het bestaan of preciseren van de inhoud van een rechtsverhouding, moet de vordering/het verzoek zijn ingesteld door of tegen allen die onmiddellijk bij de rechtsverhouding zijn betrokken. Als aan een van deze voorwaarden niet is voldaan, volgt niet-ontvankelijkheid. Hiervan is niets gebleken. Eveneens is er naar het oordeel van de rechtbank voldoende belang en is er een rechtstreeks verband met het hoofdverzoek. Hiervoor heeft de rechtbank immers ook al overwogen dat het aangaan van geregistreerd partnerschap een complexe beslissing is met verregaande gevolgen van emotionele, juridische, financiële en fiscale aard. Deze gevolgen kan de moeder vanwege de gestelde diagnose niet overzien, zodat de dochter kan worden ontvangen in dit aanvullende verzoek nu er in haar ogen voldoende redenen zijn om aan de rol van de man in deze te twijfelen.

De rechtbank is van oordeel dat op basis van de overige feiten en omstandigheden ook dit aanvullende verzoek van de dochter moet worden toegewezen. Daartoe overweegt de rechtbank als volgt.

Uit de stukken blijkt dat de moeder in juli 2019 door de geriater is gezien in aanwezigheid van de man. Op dat moment woonden de moeder en de man nog niet samen en is door de geriater al gesproken over een mogelijke dementie-diagnose. De geriater heeft toen besloten tot nader onderzoek gelet op de tegenstelling tussen de negatieve MOCA-test enerzijds en de uitlatingen van de man anderzijds. Op dat moment stond naar het oordeel van de rechtbank de expliciete kwader trouw van de man nog niet vast.

Het verweer dat ten aanzien van de het al dan niet te goeder trouw zijn van de man door de moeder en de man is gevoerd, wordt wegens gebrek aan onderbouwing gepasseerd. De dochter heeft haar stellingen wel onderbouwd.

Gevolg van voorgaande beslissingen is dat het verzoek van de dochter om een en ander in de registers van de burgerlijke stand op te nemen eveneens wordt toegewezen.

Namens de moeder en de man is een zelfstandig verzoek gedaan tot benoeming van een curator, niet zijnde de kinderen van de moeder, in het geval de rechtbank tot het oordeel zou komen dat sprake is van wilsonbekwaamheid van de moeder.

Namens de dochter is hiertegen verweer gevoerd in die zin dat een dergelijk verzoek voorafgaand aan de mondelinge behandeling niet besproken kon worden, omdat het verweerschrift pas zeer kort voor de zitting beschikbaar was en als een pleitnota is voorgedragen. Een dergelijk verzoek moet worden gedaan bij de sector handel en kanton van deze rechtbank. Van belang is tevens dat er, na de uitkomst van de onderhavige procedure, duidelijkheid komt over de levenstestamenten die bij de notarissen [E] en [F] zijn gemaakt. Niet valt uit te sluiten dat hierover ook nog een procedure zal moeten worden gevoerd bij die sector.

De rechtbank is van oordeel dat dit (voorwaardelijk zelfstandig) verzoek van de man en de moeder moet worden afgewezen. Inderdaad is de rechtbank niet bevoegd om van dit verzoek kennis te nemen. Normaliter dient de rechtbank dit verzoek dan te verwijzen naar de sector handel en kanton van deze rechtbank. De rechtbank ziet echter aanleiding om daarvan af te zien, nu dit verzoek in strijd met een goede procesorde feitelijk is gedaan op het moment dat het verweerschrift is voorgedragen, ontbreekt de grondslag voor dit verzoek en is het verzoek ook overigens onvoldoende uitgewerkt gelet ook op hetgeen hieromtrent in het meest recente levenstestament onder G. is opgenomen en is er daarnaast bijvoorbeeld geen voorstel gedaan ten aanzien van de persoon van de te benoemen curator.

Resteert de beslissing omtrent de proceskosten. De dochter heeft verzocht om de man in de kosten van de procedure te veroordelen. Naar het oordeel van de rechtbank kan het in deze niet zo zijn dat er sprake is van een compensatie van proceskosten ondanks het feit dat deze procedure een familierechtelijke zaak betreft gelet op de rol van de man in deze in relatie tot de gevolgen van de beslissingen zoals de rechtbank die in deze beschikking geeft. Daarom is de rechtbank van oordeel dat de man in kosten van de procedure moet worden veroordeeld. De rechtbank begroot de proceskosten conform het liquidatietarief voor een verzoekschriftprocedure (twee punten à € 563,-), op € 1.126,-, te vermeerderen met het door de dochter betaalde griffierecht ad € 309,=, dus totaal in totaal op € 1.435,=.

De rechtbank is van oordeel dat dit verzoek van de dochter grotendeels moet worden afgewezen. Net als een echtscheiding komt een beslissing inzake de nietigverklaring van een geregistreerd partnerschap pas tot stand door inschrijving van de beschikking in de registers van de burgerlijke stand (artikel 1:20 lid 1 BW) . Omdat deze beschikking pas kan worden ingeschreven in de registers van de burgerlijke stand als de uitspraak in kracht van gewijsde is gegaan (art. 1:20 e BW) kan een dergelijke beslissing niet uitvoerbaar bij voorraad worden verklaard. Daarnaast is de rechtbank ten aanzien van het aanvullende verzoek van de dochter van oordeel dat het verzoek tot uitvoerbaar bij voorraadverklaring van deze beslissing moet worden afgewezen vanwege de declaratoire aard van deze beslissing. De rechtbank zal derhalve enkel de proceskostenveroordeling uitvoerbaar bij voorraad verklaren.

verklaart voor recht dat de man ten aanzien van het aangegane geregistreerd partnerschap niet te goeder trouw heeft gehandeld;

gelast de ambtenaar van de burgerlijke stand in de [gemeente] deze beschikking in te schrijven in de registers van de burgerlijke stand en toe te voegen aan de akte van partnerschapsregistratie op het moment dat deze uitspraak in kracht van gewijsde is gegaan;

veroordeelt de man in de kosten van deze procedure aan de zijde van de dochter en begroot deze kosten in totaal op € 1.435,- (eenduizendvierhonderdvijfendertig euro);

verklaart deze beschikking ten aanzien van onderdeel 6.4. uitvoerbaar bij voorraad;

wijst af het meer of anders verzochte.