Rechtbank Rotterdam 14-01-2022, ECLI:NL:RBROT:2022:434

Op 10 mei 2018 is eiser in Marokko gehuwd met [persoon A] (hierna: de vrouw). Dit huwelijk is op 28 juni 2018, op verzoek van eiser, in de brp geregistreerd.

2. Het bestreden besluit, waarin het primaire besluit (met overneming van het advies van de algemene bezwaarschriftencommissie van 25 mei 2020) is gehandhaafd, houdt, samengevat, het volgende in. Er is sprake van een huwelijksontbinding door verstoting. Hoewel niet is uitgesloten dat een huwelijksontbinding door verstoting valt onder de werking van artikel 10:57 van het Burgerlijk Wetboek (BW), is dat in dit geval volgens verweerder niet het geval, nu het huwelijk van eiser niet door een beslissing van de rechter is ontbonden. Ook is volgens verweerder niet gebleken dat de vrouw over het ontbindingsverzoek is gehoord en evenmin dat zij stilzwijgend of uitdrukkelijk heeft ingestemd met de verstoting. Volgens verweerder wordt voorts niet voldaan aan de voorwaarden van artikel 10:58 van het BW, reeds nu deze vorm van huwelijksontbinding naar Nederlands recht niet mogelijk is. Gelet op het voorgaande stelt verweerder dat de ontbinding van het huwelijk tussen eiser en de vrouw in Nederland niet wordt erkend. Daarom heeft verweerder geweigerd de huwelijksontbinding te registreren in de brp.

3. Eiser kan zich niet verenigen met het bestreden besluit en heeft daartegen, samengevat, het volgende aangevoerd. Verweerder stelt ten onrechte dat de huwelijksontbinding niet onder de werking van artikel 10:57 van het BW valt. Het huwelijk is ontbonden door een uitspraak van de Marokkaanse rechter, nadat er een zeer uitvoerige en zorgvuldige echtscheidingsprocedure heeft plaatsgevonden, in welk kader de vrouw meerdere keren is opgeroepen en de mogelijkheid is geboden verweer te voeren. Aan alle voorwaarden van artikel 10:57, eerste lid, van het BW is dus voldaan, aldus eiser. Bovendien is ook aan de voorwaarde van het tweede lid voldaan, nu de vrouw evident heeft ingestemd met en berust in de ontbinding van het huwelijk. Gelet hierop stelt verweerder ten onrechte dat de huwelijksontbinding niet in Nederland wordt erkend. Verweerder moet de huwelijksontbinding registreren. Ten slotte heeft eiser gesteld dat verweerder er volledig aan voorbij is gegaan dat het gaat om een ontbinding voor consummatie van het huwelijk.

4. Het voor deze uitspraak relevante juridisch kader is opgenomen in de aan deze uitspraak gehechte bijlage, die onderdeel uitmaakt van deze uitspraak.

5. Verweerder heeft zich in het bestreden besluit op het standpunt gesteld dat er sprake is van een huwelijksontbinding door verstoting. Voor zover eiser dit standpunt betwist, overweegt de rechtbank als volgt.

In de Marokkaanse familiewet (Mudawwana) wordt onderscheid gemaakt tussen huwelijksontbinding door middel van verstoting en huwelijksontbinding door middel van echtscheiding. Huwelijksontbinding door middel van verstoting is geregeld in Deel 3 van Boek 2 – artikelen 78 tot en met 93 – van de Mudawwana; huwelijksontbinding door middel van echtscheiding is geregeld in Deel 4 van Boek 2 – artikelen 94 tot en met 113 – van de Mudawwana.

Uit de door eiser overgelegde ‘certification of divorce before marriage consummation’ en de beschikking van de rechtbank in Oujda van 12 maart 2019 komt naar voren dat eiser op 22 januari 2019 van de rechtbank in Oujda toestemming heeft gekregen voor het opmaken van een akte ter ontbinding van het huwelijk en dat hij op 6 februari 2019 deze akte door twee ‘adoulen’ heeft laten opmaken. Deze procedurestappen, waaronder de inschakeling van twee ‘adoulen’, zijn uitdrukkelijk vermeld in Deel 3 van Boek 2 van de Mudawwana (meer specifiek in artikel 87), dat gaat over huwelijksontbinding door middel van verstoting, en ontbreken in Deel 4 van Boek 2 van de Mudawwana, dat gaat over huwelijksontbinding door middel van echtscheiding. Verder geldt dat in de beschikking van de rechtbank in Oujda is verwezen naar artikelen 83 en 84 van de Mudawwana. Deze artikelen staan in het deel van de Mudawwana dat gaat over huwelijksontbinding door verstoting.

Gelet op de door eiser gevolgde procedure, meer in het bijzonder de hiervoor vermelde procedurestappen, en op de artikelverwijzingen in de beschikking van de rechtbank in Oujda, volgt de rechtbank verweerder in zijn standpunt dat er in het geval van eiser sprake is van een huwelijksontbinding door middel van verstoting (en niet door middel van echtscheiding).

De erkenning in Nederland van in het buitenland tot stand gekomen huwelijksontbindingen wordt geregeld in artikelen 10:57 en 10:58 van het BW. Onder artikel 10:57 van het BW vallen buitenlandse huwelijksontbindingen die door een beslissing van de rechter of andere autoriteit tot stand zijn gekomen. Onder artikel 10:58 van het BW vallen buitenlandse huwelijksontbindingen die uitsluitend door een eenzijdige verklaring van een der echtgenoten tot stand zijn gekomen. Uit de memorie van toelichting bij de artikelen 2 en 3 van de Wet conflictenrecht echtscheiding (Kamerstukken II, 1979-1980, 16.004, nrs. 3-4) – de voorlopers van artikelen 10:57 en 10:58 van het BW – is af te leiden dat artikel 10:58 van het BW een regel geeft voor verstotingen die niet onder artikel 10:57 van het BW vallen.

Uit het voorgaande volgt dat voor de beoordeling of een in het buitenland tot stand gekomen huwelijksontbinding valt onder de werking van artikel 10:57 van het BW dan wel onder de werking van artikel 10:58 van het BW doorslaggevend is of de buitenlandse huwelijksontbinding tot stand is gekomen door een beslissing van de rechter (of andere autoriteit). Is dat het geval dat valt de huwelijksontbinding onder de werking van artikel 10:57 van het BW; is dat niet het geval dan valt de huwelijksontbinding onder de werking van artikel 10:58 van het BW.

Een in Marokko tot stand gekomen huwelijksontbinding door middel van verstoting – waarvan in het geval van eiser dus sprake is – was ook onderwerp van geschil in de zaak die heeft geleid tot de hiervoor (onder 6.2.) vermelde Afdelingsuitspraak van 3 maart 2010. In die uitspraak heeft de Afdeling geoordeeld dat de desbetreffende huwelijksontbinding niet door een beslissing van een rechter of andere autoriteit tot stand is gekomen en dus niet voldoet aan het bepaalde in artikel 2, eerste lid, van de Wet conflictenrecht echtscheiding, de voorloper van artikel 10:57, eerste lid, van het BW.

De rechtbank ziet geen aanleiding om ten aanzien van de huwelijksontbinding van eiser anders te oordelen dan de Afdeling in voormelde uitspraak heeft gedaan. De rechtbank is van oordeel, zich hierbij mede baserend op voormelde Afdelingsuitspraak, dat niet is gebleken dat het huwelijk van eiser door een beslissing van de rechter is ontbonden. Weliswaar heeft de rechtbank in Oujda op 22 januari 2019 aan eiser toestemming verleend voor het doen opmaken van een verstotingsakte, maar daarmee heeft die rechtbank het huwelijk van eiser niet ontbonden, maar slechts eiser in staat gesteld de verstotingsprocedure voort te zetten. Deze rechterlijke toestemming is een formeel vereiste dat (onder meer) dient ter waarborging dat een verzoeningspoging is ondernomen. Evenmin heeft de rechtbank in Oujda het huwelijk van eiser ontbonden door middel van de beschikking van 12 maart 2019, waarin staat dat zij de huwelijksontbinding bekrachtigt. Deze beschikking strekt slechts tot vaststelling van (onder meer) het procedureverloop, de datum van de verstotingsverklaring en de uit de verstoting voortvloeiende financiële verplichtingen (zie artikel 88 van de Mudawwana) en vormt, anders dan de rechterlijke toestemming en de verstotingsverklaring, geen constitutief vereiste voor de totstandkoming van een huwelijksontbinding door verstoting (zie L. Jordens-Cotran, Nieuw Marokkaans Familierecht en Nederlands IPR, 2007, p. 325 - waarin eveneens is vermeld dat de verstotingsverklaring de verbreking van het huwelijk inluidt). Hierbij heeft de rechtbank betrokken dat uit de door eiser overgelegde stukken naar voren komt dat de verstotingsakte op 12 februari 2019 – aldus vóór de beschikking van de rechtbank in Oujda van 12 maart 2019 – is opgenomen in het Marokkaanse echtscheidingsregister. Eisers verwijzingen naar de ‘certificate of a judgement being final’ en de ‘attestation de divorce’ leiden niet tot een ander oordeel, nu uit deze stukken, die in samenhang moeten worden bezien, naar het oordeel van de rechtbank slechts kan worden afgeleid dat de beschikking van de rechtbank in Oujda onherroepelijk is geworden en niet dat het huwelijk door middel van die beschikking is ontbonden, waarbij wordt opgemerkt dat de datum van de huwelijksontbinding, anders dan de ‘attestation de divorce’ lijkt te impliceren, blijkens de toelichting van de Marokkaanse Minister van Justitie bij artikel 72, tweede lid, van de Mudawwana de datum van de verstotingsverklaring afgelegd tegenover de twee ‘adoulen’ is (zie L. Jordens-Cotran, Nieuw Marokkaans Familierecht en Nederlands IPR, 2007, p. 324-325). Volledigheidshalve overweegt de rechtbank dat het huwelijk van eiser evenmin door de twee ‘adoulen’ is ontbonden. Zij hebben slechts de namens eiser afgelegde verstotingsverklaring in een verstotingsakte geregistreerd.

Uit het voorgaande volgt dat er geen sprake is van een buitenlandse huwelijksontbinding die tot stand is gekomen door een beslissing van de rechter of een andere autoriteit. De huwelijksontbinding is tot stand gekomen door een (na toestemming van de rechtbank in Oujda) namens eiser afgelegde verstotingsverklaring die door twee ‘adoulen’ in een verstotingsakte is geregistreerd en dus uitsluitend door een eenzijdige verklaring van de zijde van eiser. Dit betekent dat de huwelijksontbinding van eiser, zoals verweerder terecht heeft gesteld, niet onder de werking valt van artikel 10:57 van het BW. Daarom komt de rechtbank niet toe aan een beoordeling van de vragen of er sprake is geweest van een ‘behoorlijke rechtspleging’ (eerste lid) en of de vrouw tijdens de buitenlandse procedure uitdrukkelijk of stilzwijgend met huwelijksontbinding heeft ingestemd dan wel na afloop van de procedure in de uitspraak heeft berust (tweede lid). Ter vergelijking wijst de rechtbank op de hiervoor (onder 6.2) vermelde uitspraak van de Hoge Raad. Aangaande het tweede lid van artikel 10:57 van het BW hecht de rechtbank eraan op te merken dat dit artikellid slechts geldt indien niet is voldaan aan de in het eerste lid genoemde voorwaarde(n) van ‘behoorlijke rechtspleging’ en/of ‘rechtsmacht’, maar niet indien – zoals in deze zaak het geval is – niet is voldaan aan de voorwaarde dat er sprake moet zijn van een buitenlandse huwelijksontbinding door een beslissing van de rechter (zie de memorie van toelichting bij artikel 10:57 van het BW; Kamerstukken II, 2009-2010, 32.137, nr. 3, p. 44).

De huwelijksontbinding van eiser valt wel onder de werking van artikel 10:58 van het BW. Op grond van dat artikel vindt erkenning in Nederland van een in het buitenland tot stand gekomen huwelijksontbinding plaats, indien is voldaan aan alle drie de in dat artikel genoemde cumulatieve voorwaarden. De eerste voorwaarde (in dat artikel genoemd onder a.) houdt in dat een huwelijksontbinding door een eenzijdige verklaring van een der echtgenoten overeen moet stemmen met een nationaal recht van de echtgenoot die het huwelijk eenzijdig heeft ontbonden. In dit geval is het huwelijk eenzijdig ontbonden door eiser. Niet in geschil is dat eiser alleen de Nederlandse nationaliteit heeft en dat huwelijksontbinding door middel van een eenzijdige verklaring van een der echtgenoten naar Nederlands recht niet mogelijk is. Dit betekent, zoals verweerder terecht heeft gesteld, dat niet aan vorenbedoelde eerste cumulatieve voorwaarde is voldaan. Reeds hierom wordt eisers huwelijksontbinding niet met toepassing van artikel 10:58 van het BW in Nederland erkend. Of aan de overige cumulatieve voorwaarden is voldaan behoeft geen bespreking.

Al het voorgaande leidt tot de conclusie dat verweerder zich in het bestreden besluit terecht op het standpunt heeft gesteld dat de in Marokko tot stand gekomen huwelijksontbinding van eiser niet in Nederland wordt erkend. De door eiser aangevoerde beroepsgronden ter betwisting van dit standpunt van verweerder slagen dus niet.

7. Eiser heeft verder aangevoerd dat verweerder eraan voorbij is gegaan dat het gaat om een huwelijksontbinding voor consummatie van het huwelijk. Voor zover eiser hiermee betoogt dat het huwelijk nooit daadwerkelijk tot stand is gekomen dan wel dat er sprake is van een nietig huwelijk, volgt de rechtbank eiser hierin niet. Eiser heeft dit standpunt namelijk niet met verwijzing naar Marokkaans recht en met stukken onderbouwd en bovendien valt niet in te zien waarom de rechtbank in Oujda in dat geval toestemming zou geven voor het opmaken van een verstotingsakte ter ontbinding van het huwelijk.

8. Op grond van het vorenstaande concludeert de rechtbank dat verweerder terecht, met toepassing van artikel 2.10, tweede lid, van de Wet brp, heeft geweigerd de gegevens inzake de huwelijksontbinding van eiser te registreren in de brp.

9. Het beroep is ongegrond.

10. Voor een proceskostenveroordeling bestaat geen aanleiding.