Rechtbank Rotterdam 13-01-2022, ECLI:NL:RBROT:2022:193

Het verzoek van de man strekt tot gegrondverklaring van de ontkenning van het vaderschap van de minderjarige.

De man legt aan zijn verzoek ten grondslag dat de vrouw zonder zijn instemming in Nigeria zwanger is geraakt door middel van kunstmatige inseminatie met het zaad van een anonieme zaaddonor.

Op grond van artikel 1:200 lid 1 sub a en b in verbinding met artikel 1:200 lid 5 BW kan gegrondverklaring van de ontkenning van het door het huwelijk of geregistreerd partnerschap ontstane vaderschap worden verzocht door de vader, op de grond dat de man niet de biologische vader van het kind is.

Op grond van artikel 1:200 lid 3 BW kan de man het vaderschap niet ontkennen, indien hij heeft ingestemd met een daad die de verwekking van het kind tot gevolg kan hebben gehad.

De rechtbank is van oordeel dat voldoende is komen vast te staan dat de man niet de biologische vader van de minderjarige is en overweegt hiertoe het volgende.

Vast staat dat de vrouw in Nigeria zwanger is geraakt door middel van kunstmatige inseminatie met het zaad van een anonieme zaaddonor.

De vrouw verzoekt op grond van artikel 1:26 BW voor recht te verklaren dat het op [datum huwelijk 2] in Nigeria tussen partijen gesloten huwelijk naar Nigeriaans recht rechtsgeldig is en in Nederland als zodanig moet worden erkend.

Zij stelt hiertoe dat tussen partijen op [datum huwelijk 2] in Ujoelen Ekpoma, Edo State (Nigeria) een huwelijk is gesloten op grond van gewoonterecht en traditie, welk huwelijk in Nigeria als rechtsgeldig wordt beschouwd. Daarmee is het in Nederland gesloten huwelijk nietig, aldus de vrouw.

De rechtbank overweegt het volgende. In Nigeria kunnen twee vormen van huwelijk worden onderscheiden, te weten 1) huwelijken (zowel burgerlijk als kerkelijk) op grond van de Marriage Act 1914 en 2) huwelijken op grond van gewoonterecht en traditie (hierna te noemen: traditioneel huwelijk). Bij een huwelijk op grond van de Marriage Act gaat de registrar als zijnde de aangewezen bevoegde instantie na het uitspreken van de huwelijksbelofte over tot het maken van twee exemplaren van een huwelijksakte, waarbij een exemplaar wordt afgegeven aan de echtelieden en het andere exemplaar administratief wordt verwerkt. Een traditioneel huwelijk kan bij betwisting worden bewezen door middel van een rechterlijke vaststelling.

De rechtbank overweegt dat op de partij die een huwelijksverklaring overlegt, de bewijslast rust dat de desbetreffende verklaring is afgegeven door een autoriteit die daartoe bevoegd is als bedoeld in artikel 10:31 lid 4 BW. De rechtbank is van oordeel dat de vrouw in het licht van de gemotiveerde betwisting van de man onvoldoende heeft onderbouwd dat de door haar overgelegde documenten kunnen leiden tot de conclusie dat sprake is van een geldige huwelijksverklaring die is afgegeven door een autoriteit die daartoe bevoegd is in de zin van artikel 10:31 lid 4 BW. De overlegde huwelijksakte is niet afgegeven door de registrar in Nigeria op grond van de Marriage Act 1914 en gesteld noch gebleken is dat een rechter - al dan niet op grond van de door de vrouw in deze procedure overgelegde documenten, waaronder de huwelijksakte, het bestaan van een Nigeriaans traditioneel huwelijk tussen partijen in rechte heeft vastgesteld.

Dit betekent dat op grond van artikel 10:31 lid 4 BW niet kan worden aangenomen dat het huwelijk vermoed wordt rechtsgeldig te zijn. De rechtbank zal daarom beoordelen of op de voet van artikel 10:31 lid 1 BW een rechtsgeldig huwelijk is gesloten.

Zoals hiervoor overwogen, kan in Nigeria een rechtsgeldig huwelijk worden gesloten naar gewoonterecht en traditie.

Op grond van de SDU landeninformatie en de literatuur: ‘General principles of Nigerian customary law’ van dr. L.O. Nwauzi, pagina’s 77-90 en ‘Family law in Nigeria: Third edition’ van prof. E.I. Nwogugu, pagina’s 65-66, waarin wordt verwezen naar diverse Nigeriaanse vonnissen, kan een traditioneel huwelijk evenwel niet rechtsgeldig worden gesloten tussen een Nigeriaan en een niet-Nigeriaan die niet zijn gewone verblijfplaats heeft in Nigeria. In de onderhavige kwestie staat vast dat de man uitsluitend de Nederlandse nationaliteit heeft en dat hij zijn gewone verblijfplaats in Nederland had ten tijde van de door de vrouw gestelde huwelijksvoltrekking in Nigeria. Tussen partijen kon dus naar Nigeriaans recht geen rechtsgeldig traditioneel huwelijk worden gesloten. De rechtbank passeert daarbij het verweer van de vrouw dat geen huwelijksakte zou zijn afgegeven als een huwelijk tussen een Nigeriaan en niet-Nigeriaan die niet woonachtig is in Nigeria, niet mogelijk zou zijn. Hiervoor is al overwogen dat - bij betwisting - een traditioneel huwelijk enkel rechtsgeldig kan worden bewezen door middel van een rechterlijke vaststelling, en dus niet door het overleggen van een huwelijksakte afkomstig van lokale autoriteiten.

Het ligt ook niet voor de hand dat de rechter tot de vaststelling zou komen dat tussen partijen een rechtsgeldig traditioneel huwelijk is gesloten, nu de man niet in Nigeria woonde ten tijde van dit huwelijk. Daarnaast is voor het sluiten van een rechtsgeldig huwelijk naar gewoonterecht de instemming van zowel de aanstaande echtelieden als hun ouders vereist. De man heeft onweersproken gesteld dat zowel zijn instemming als de instemming van zijn ouders ontbrak om in Nigeria een traditioneel huwelijk aan te gaan met de vrouw.

Op grond van het voormelde is de rechtbank van oordeel dat op grond van artikel 10:31 lid 1 BW naar Nigeriaans recht geen rechtsgeldig huwelijk in Nigeria tot stand is gekomen. De rechtbank zal het verzoek van de vrouw dan ook afwijzen.

Omdat ten tijde van de indiening van het verzoekschrift de gewone verblijfplaats van partijen zich in Nederland bevond, komt de Nederlandse rechter op grond van

Artikel 3 lid 1 sub a van de EG-verordening nr. 2201/2003 van de Raad van 27 november 2003 betreffende de bevoegdheid en de erkenning en tenuitvoerlegging van beslissingen in huwelijkszaken en inzake de ouderlijke verantwoordelijkheid (hierna: Brussel II-bis) rechtsmacht toe om te oordelen over het verzoek tot echtscheiding.

Rechtsmacht en toepasselijk recht

Op grond van artikel 3 van het Haags Protocol 23 november 2007 worden onderhoudsverplichtingen tussen partijen beheerst door het recht van de staat waar de onderhoudsgerechtigde zijn gewone verblijfplaats heeft. De vrouw staat sinds 17 maart 2021 niet meer ingeschreven in de Basisregistratie Personen (hierna ook: BRP).

In de BRP van de vrouw is de vermelding ‘Emigratie’ geregistreerd. De vrouw heeft tijdens de mondelinge behandeling toegelicht dat zij na het feitelijk uiteengaan is teruggekeerd naar Nigeria. Op grond hiervan is in beginsel het Nigeriaanse recht van toepassing op het verzoek van de vrouw tot vaststelling van een uitkering tot haar levensonderhoud.

Artikel 5 van het Protocol bevat echter een bijzondere regel voor onderhoudsverplichtingen tussen (ex)echtgenoten. In dit artikel is bepaald dat in het geval een van de partijen zich daartegen verzet en het recht van een andere staat, in het bijzonder de staat van de laatste gemeenschappelijke gewone verblijfplaats, nauwer met het huwelijk is verbonden, artikel 3 van het Protocol niet van toepassing is. In dat geval is het recht van die andere staat van toepassing.

Partijen hebben tijdens de mondelinge behandeling beiden bezwaar gemaakt tegen de toepassing van het Nigeriaanse recht op de partnerbijdrage. Vervolgens dient de rechtbank te beoordelen of een andere staat nauwer met het huwelijk is verbonden. De rechtbank is van oordeel dat dat het geval is. Partijen hebben tijdens het huwelijk altijd in Nederland samengewoond en in Nederland is ook hun laatste gemeenschappelijke gewone verblijfplaats gelegen. De rechtbank zal dan ook Nederlands recht toepassen op het verzoek van de vrouw tot vaststelling van een partnerbijdrage.

Verbreken lotsverbondenheid

De rechtbank overweegt als volgt.

Omdat de vrouw haar verzoek op 4 december 2019 heeft ingediend, past de rechtbank artikel 1:157 lid 1 BW (oud) toe op haar verzoek. Op grond daarvan kan de rechtbank een uitkering tot levensonderhoud toekennen. Bij die toekenning van partneralimentatie moet rekening worden gehouden met alle omstandigheden van het geval, waaronder ook niet-financiële factoren. Hierbij kan onderscheid worden gemaakt tussen objectieve en subjectieve niet-financiële factoren. Bij subjectieve niet-financiële factoren kan het gaan om wangedrag van de onderhoudsgerechtigde. Als de gedraging van de onderhoudsgerechtigde dermate grievend is ten opzichte van de onderhoudsplichtige kan dat ertoe leiden dat in redelijkheid niet of niet ten volle van de onderhoudsplichtige kan worden gevergd om in het levensonderhoud van de onderhoudsgerechtigde te voorzien. Niet het mogelijke wangedrag op zichzelf, maar het bij dergelijk gedrag vorderen van financiële steun kan in dat geval een zo kwetsende bejegening van de aangesprokene opleveren dat van deze laatste betaling van onderhoud moreel niet of niet ten volle kan worden verlangd.

Bij de beoordeling of een zodanige situatie zich in een concreet geval voordoet, moet terughoudendheid worden betracht, mede gelet op het onherroepelijke karakter van zo'n beëindiging dan wel matiging.

De man heeft onweersproken gesteld dat de vrouw ervan op de hoogte was dat de man een sterke kinderwens had en een genetisch eigen kind samen met de vrouw wilde. Toen de vrouw niet op natuurlijke wijze zwanger raakte, hebben partijen gekozen voor een vruchtbaarheidsbehandeling. Daarbij is steeds gebruik gemaakt van het zaad van de man. De man heeft onweersproken gesteld dat partijen nimmer hebben besproken om in dit vruchtbaarheidstraject het zaad van een anonieme donor te gebruiken. Bovendien had de man duidelijk gemaakt dat hij in verband met de door de behandeling ontstane gezondheidsproblemen van de vrouw wilde stoppen met de vruchtbaarheidsbehandeling. Dit wordt bevestigd in het bericht van de vrouw aan de man uit 2019, waarin zij een overzicht geeft van het verloop van hun relatie, geschreven vanuit haar beleving, en waarin zij onder meer schrijft: ‘(…)I lost my left vision just because I wanted to give you children, after the failed insemination attempts, you told me you didn't want kids (…). You also said I couldn't get pregnant for you because of my health condition (…). On the 4th of August 2017, I showed you my sister’s baby she had that day, I said we should try IVF instead of insemination, you said no, that we should have sex, I was in the Netherlands, we traveled to Germany for Vacation, I was on my period, after that we made love, I returned to Nigeria in September and my period came again. I had no option than to try my luck elsewhere as it appeared you had made up your mind on not wanting to be a Father (…)’.

Toen de vrouw na de ivf-behandeling in Nigeria in verwachting was geraakt, heeft zij de man gebeld met de mededeling dat zij zwanger was. Volgens de man liet de vrouw hem daarbij in de waan dat hij de biologische vader was en dat zij in mei 2018 uitgerekend zou zijn. De man was zeer verheugd over de zwangerschap en zijn aanstaande vaderschap. Hij heeft gesteld dat hij dit diverse keren heeft geuit naar de vrouw, waarbij de vrouw hem nimmer heeft verteld dat hij niet de biologische vader was van het (ongeboren) kind. De man is hier per toeval achter gekomen toen de vrouw in april 2018 in Nederland werd opgenomen in het ziekenhuis en de man kennis nam van het medische dossier van de vrouw uit Nigeria. De ontdekking was emotioneel een enorme klap voor hem. De vertrouwensbreuk die het handelen van de vrouw opleverde, is voor de man de reden geweest om het huwelijk met de vrouw te willen beëindigen, aldus de man.

De vrouw ontkent dat zij de man lange(re) tijd in de waan heeft gelaten dat hij de verwekker van de minderjarige was. Volgens haar heeft ze in het telefoongesprek waarin ze de man vertelde dat ze zwanger was, ook gezegd dat de zwangerschap het resultaat was van een ivf-behandeling met anoniem donorzaad. Deze verklaring vindt de rechtbank niet geloofwaardig. De vrouw heeft dit pas tijdens de mondelinge behandeling en na lang doorvragen van de rechtbank voor het eerst verklaard. Die omstandigheid doet afbreuk aan de betrouwbaarheid van haar verklaring. Voorts staat een verklaring van die strekking ook niet vermeld in het hiervoor al genoemde bericht van de vrouw uit 2019. Dit had wel voor de hand gelegen. De man heeft bovendien onweersproken gesteld dat hij vanaf half april 2018, toen hij uit het medische dossier van de vrouw begreep dat hij niet de verwekker was van haar - toen nog ongeboren - kind, in de logeerkamer is gaan slapen. Dit sluit goed aan bij zijn versie van de gebeurtenissen en minder goed bij die van de vrouw. De rechtbank gaat daarom uit van de lezing van de man. Het verweer van de vrouw dat de man ervan op de hoogte was dat zij graag een kind wilde en dat zij het medische rapport - toen dat nodig was - niet voor hem verborgen heeft gehouden, treft geen doel.

Dit verandert immers niets aan het feit dat de vrouw de man maandenlang in de waan heeft gelaten dat hij de biologische vader was van haar nog ongeboren kind en dat enkel door toeval de waarheid in april 2018 aan het licht is gekomen.

“ Artikel 1
De echtgenoten wijzen het Nederlands recht aan als het recht dat op het vermogensregime van hun huwelijk van toepassing is.

Artikel 2

Tijdens de mondelinge behandeling heeft de vrouw toegelicht dat haar verzoek zo moet worden begrepen, en voor zover nodig heeft zij dat – met instemming van de man –

aangevuld, dat zij zich primair op het standpunt stelt dat de huwelijkse voorwaarden nietig zijn, omdat zij reeds in Nigeria met de man is gehuwd zonder het voorafgaand maken van huwelijkse voorwaarden, waarbij zij de rechtbank verzoekt de verdeling van de gemeenschap vast te stellen. Het verzoek om een notaris en onzijdig persoon te benoemen heeft zij ingetrokken.

Subsidiair verzoekt zij vernietiging van de huwelijkse voorwaarden, waarbij de gronden oplichting en misleiding moeten worden geschaard onder bedrog op grond van artikel 3:44 BW. Meer subsidiair verzoekt zij te bepalen dat aan artikel 1 van de huwelijkse voorwaarden geen gevolg wordt gegeven op grond van de redelijkheid en billijkheid en voor recht te verklaren dat sprake is van een gemeenschap van goederen en voorts de verdeling van de gemeenschap vast te stellen.

Rechtsmacht en toepasselijk recht

Nietigheid huwelijkse voorwaarden

Het primaire verzoek van de vrouw om de huwelijkse voorwaarden nietig te verklaren, omdat partijen al in Nigeria zijn gehuwd zonder het voorafgaand maken van huwelijkse voorwaarden, zal worden afgewezen.

Zoals hiervoor overwogen, is de rechtbank tot het oordeel gekomen dat tussen partijen geen rechtsgeldig huwelijk in Nigeria tot stand is gekomen. Dit brengt met zich dat naar het oordeel van de rechtbank sprake is van een rechtsgeldig gesloten huwelijk in Nederland, waarbij partijen voorafgaand aan het huwelijk huwelijkse voorwaarden zijn aangegaan.

Vernietiging huwelijkse voorwaarden

Dwaling

Voor een geslaagd beroep op 6:228 lid 1 sub a en sub b BW moet vast komen te staan dat de vrouw bij een juiste voorstelling van zaken de akte van huwelijksvoorwaarden niet had getekend en dat een inlichting van de man de onjuiste voorstelling van zaken heeft veroorzaakt dan wel dat de man zijn mededelingsplicht heeft geschonden.

De stellingen van de vrouw zijn hiertoe ontoereikend. De vrouw stelt enkel dat dat zij destijds de strekking en inhoud van de huwelijkse voorwaarden niet heeft begrepen. Zij stelt niet dat de man haar op het punt van de koude uitsluiting onjuist heeft ingelicht.

Dit sluit ook aan bij de onweersproken stelling van de man dat hij de vrouw herhaaldelijk heeft medegedeeld dat hij alleen een huwelijk met haar wilde aangaan onder koude uitsluiting, zoals gebruikelijk is in zijn familie. Nadere feiten en omstandigheden waaruit zou kunnen worden afgeleid dat de man zijn inlichtingen- dan wel mededelingsplicht als bedoeld in voormeld artikel heeft geschonden, stelt de vrouw evenmin.

De rechtbank overweegt ten overvloede dat als de vrouw destijds de strekking en inhoud van de huwelijkse voorwaarden niet heeft begrepen, dit voor haar rekening en risico moet komen. Immers, niet is gebleken dat de vrouw niet betrokken is geweest bij de totstandkoming van de huwelijkse voorwaarden. De man heeft een e-mailbericht van 16 december 2014 van de notaris, gericht aan partijen, overgelegd. In dit bericht wordt, op verzoek van de man, een uitgebreide toelichting van circa zeven pagina’s in de Engelse taal gegeven op het Nederlandse huwelijksvermogensrecht en op de door de man gewenste uitsluiting van iedere gemeenschap met een uiteenzetting van de gevolgen daarvan.

Tijdens de mondelinge behandeling is gebleken dat de vrouw de Engelse taal goed beheerst. De rechtbank passeert de stelling van de vrouw dat zij deze e-mail niet heeft ontvangen, omdat niet is gebleken dat de notaris gebruik heeft gemaakt van een onjuist e-mailadres van de vrouw. In voormelde brief raadt de notaris de vrouw eveneens aan om informatie in te winnen bij een eigen advocaat. Vervolgens heeft de notaris op 18 december 2014 aan beide partijen de conceptakte huwelijkse voorwaarden toegezonden, welke eveneens in de Engelse taal is opgesteld. Op 19 december 2014 heeft een bespreking plaatsgevonden bij de notaris waarbij partijen allebei aanwezig waren. Daarna zijn partijen tot ondertekening van de huwelijkse voorwaarden overgegaan. De rechtbank gaat voorbij aan de stelling van de vrouw dat zij zich hiertoe gedwongen voelde en dacht dat dit een formaliteit was om te kunnen trouwen in Nederland. Zoals hiervoor overwogen, is de vrouw voorafgaand aan de ondertekening uitgebreid voorgelicht en heeft zij vooraf kennis kunnen nemen van de inhoud van huwelijkse voorwaarden. Bovendien had het op haar weg gelegen om zich bij onduidelijkheden nader te laten informeren door een ter zake kundige derde voordat ze de akte ondertekende. De keuze om dit niet te doen, valt onder haar eigen verantwoordelijkheid.

Bedrog en misbruik van omstandigheden

Van bedrog is sprake wanneer iemand een ander tot het verrichten van een bepaalde rechtshandeling beweegt door enige opzettelijk daartoe gedane onjuiste mededeling, door het opzettelijk daartoe verzwijgen van enig feit dat de verzwijger verplicht was mede te delen, of door een andere kunstgreep (artikel 3:44 lid 3 BW) .

Misbruik van omstandigheden is aanwezig, wanneer iemand die weet of moet begrijpen dat een ander door bijzondere omstandigheden, zoals noodtoestand, afhankelijkheid, lichtzinnigheid, abnormale geestestoestand of onervarenheid, bewogen wordt tot het verrichten van een rechtshandeling, het tot stand komen van die rechtshandeling bevordert, ofschoon hetgeen hij weet of moet begrijpen hem daarvan zou behoren te weerhouden (artikel 3:44 lid 4 BW) .

Huwelijkse voorwaarden onaanvaardbaar op grond van de redelijkheid en billijkheid