Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden 04-11-2021, ECLI:NL:GHARL:2021:10347

Tot de bestreden beschikking oefenden de ouders op grond van artikel 1:252 lid 1 van het Burgerlijk Wetboek (BW) gezamenlijk het gezag uit over de drie meisjes. Ingevolge artikel 1:253v BW in combinatie met artikel 1:253n BW kan de rechter op verzoek van de niet met elkaar gehuwde ouders of van een van hen het gezamenlijk gezag beëindigen als nadien de omstandigheden zijn gewijzigd of bij het nemen van de beslissing op grond waarvan het gezamenlijk gezag is ontstaan van onjuiste of onvolledige gegevens is uitgegaan. De rechter kan dan bepalen dat het gezag over een kind aan één van hen toekomt indien:

a. er een onaanvaardbaar risico is dat het kind klem of verloren zou raken tussen de ouders en niet te verwachten is dat hierin binnen afzienbare tijd voldoende verbetering zou komen, of
b. wijziging van het gezag anderszins in het belang van het kind noodzakelijk is.

Ten aanzien van [de minderjarige4] geldt dat ingevolge artikel 1:253c lid 1 BW de tot het gezag bevoegde ouder van het kind, die nimmer het gezag gezamenlijk met de moeder uit wie het kind is geboren heeft uitgeoefend, de rechtbank kan verzoeken de ouders met het gezamenlijk gezag dan wel hem alleen met het gezag over het kind te belasten. Het tweede lid van dit artikel bepaalt dat indien het verzoek ertoe strekt de ouders met het gezamenlijk gezag te belasten en de andere ouder met gezamenlijk gezag niet instemt, het verzoek slechts wordt afgewezen indien:

a. er een onaanvaardbaar risico is dat het kind klem of verloren zou raken tussen de ouders en niet te verwachten is dat hierin binnen afzienbare tijd voldoende verbetering zou komen of
b. afwijzing anderszins in het belang van het kind noodzakelijk is.

Wat vindt het hof in deze zaak van belang om rekening mee te houden?

Uit het rapport van [naam2] uit 2019 (dat door de vader in eerste aanleg is overgelegd) blijkt dat de verhouding tussen de ouders scheef is en dat sprake is van een ongelijke machtsverhouding tussen deze ouders. De vader is sterk dominant en de moeder was daar gedurende hun relatie niet tegen opgewassen. Zo durfde zij bijvoorbeeld de vader de toegang tot haar woning niet te ontzeggen. Hij kwam daar zeker vijf dagen per week, terwijl zij dit niet wilde. De moeder voelde en voelt zich nog steeds gecontroleerd door de vader en zijn netwerk. Zij ervaart hierdoor spanning. Zij is ook mishandeld door een bekende van de vader. De moeder ondergaat EMDR-therapie voor de verwerking van de opgelopen trauma’s.

Op de zitting bij het hof is gebleken dat de vader dit niet zo ziet. Hij is van mening dat de moeder sterk overdrijft en heeft gehandeld uit jaloezie, waardoor hij (op een valse aangifte) ten onrechte is veroordeeld. Hij ontkent de feiten waarvoor hij is veroordeeld en vindt dat de moeder hem excuses is verschuldigd voor wat ze hem heeft aangedaan. De vader kan zich niet voorstellen dat de moeder door zijn toedoen traumabehandeling heeft moeten ondergaan. Volgens de vader moet de oorzaak van de trauma’s van de moeder in een verder verleden van de moeder liggen. Verder betreurt de vader dat de moeder zich gecontroleerd voelt door zijn netwerk en is mishandeld, maar hij stelt dat dat buiten hem om gaat.

Het hof ziet in de stukken het beeld van een dominante vader in een ongelijkwaardige relatie met de moeder (die startte toen de moeder 12 jaar oud was en de vader 19 jaar oud). Dit beeld wordt bevestigd in het rapport van [naam2] . Tijdens de mondelinge behandeling heeft het hof de vader ook gezien als een man die de neiging heeft de regie te willen houden en daarbij over grenzen gaat.

Op de zitting heeft de moeder verklaard dat de kinderen niet direct iets hebben gemerkt van het huiselijk geweld, omdat zij dan in bed lagen, maar daarvan wel wakker zijn geworden. De moeder is nog steeds bang voor de vader en voor haar veiligheid. Zij wil ook dat de vader een locatieverbod krijgt als hij vrij komt, zodat hij niet in de buurt van haar woning kan komen. Zij heeft camera’s bij haar woning geplaatst vanwege die gevoelens van onveiligheid. De vader heeft dit niet weersproken en ook niet weersproken dat hulpverlening aan de oudste kinderen is verleend in de vorm van het traject “ [naam3] ”. Dit traject richt zich specifiek op kinderen die zijn blootgesteld aan huiselijk geweld.

Zowel de moeder als de kinderen hebben recht op veiligheid en rust, en recht op bescherming hiervan door de overheid en de rechter.

Internationaal recht over huiselijk geweld en familierecht

Op 1 maart 2016 is in Nederland in werking getreden het Verdrag van de Raad van Europa inzake het voorkomen en bestrijden van geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld (hierna: Verdrag van Istanbul). Dit is een mensenrechtenverdrag waarin aan de overheid verplichtingen worden opgelegd om geweld tegen vrouwen te voorkomen en te bestrijden, en wordt aandacht besteed aan de maatregelen die nodig zijn voor de opvang en bescherming van slachtoffers van geweld tegen vrouwen en van huiselijk geweld.

In de memorie van toelichting bij de goedkeuring van het Verdrag van Istanbul staat bij artikel 2 lid 2 dat het verdrag van toepassing is op alle slachtoffers van huiselijk geweld, dus ook mannen en kinderen. In dezelfde memorie van toelichting staat bij artikel 31 (over voogdij, omgangsregeling en veiligheid) dat ingevolge het eerste lid van artikel 31 Verdragspartijen wetgevende of andere maatregelen moeten nemen teneinde te waarborgen dat bij de vaststelling van de voogdij en omgangsregeling voor kinderen rekening wordt gehouden met gevallen van geweld die vallen onder de reikwijdte van het Verdrag. Het tweede lid van artikel 31 verplicht Verdragspartijen te waarborgen dat de uitvoering van een omgangsregeling of de voogdij niet ten koste gaat van de rechten en de veiligheid van het slachtoffer of de kinderen.

Wat is het oordeel van het hof ?

Het hof vindt dat de rechtbank op goede gronden de juiste beslissing heeft genomen door het gezamenlijk gezag over de drie meisjes te wijzigen in die zin dat de moeder voortaan alleen met het gezag over hen belast is en het verzoek tot gezamenlijk gezag over [de minderjarige4] af te wijzen. Het hof voegt hier nog het volgende aan toe.

Voor gezamenlijk gezag is vereist dat de ouders met elkaar overleggen over beslissingen met betrekking tot hun kinderen. In het licht van de ongelijkwaardige machtsverhouding tussen de ouders, die bovendien al zeer lange tijd bestaat, staat voor het hof vast dat de ouders daartoe blijvend niet in staat zijn. Van de moeder kan niet verlangd worden dat zij met de vader overlegt over de kinderen. Het hof weegt hierin mee dat de vader een ontkennende verdachte is en dat hij van de moeder verwacht dat zij hem spijt betuigt. De kinderen zijn blootgesteld aan huiselijk geweld en de moeder en de kinderen zijn kwetsbaar. Gelet op het voorgaande vindt het hof dat de uitoefening van gezamenlijk gezag door deze ouders in strijd is met de uitgangspunten van het Verdrag van Istanbul en dat er een onaanvaardbaar risico is dat de kinderen klem of verloren zullen raken tussen de ouders en dat niet te verwachten is dat hierin binnen afzienbare tijd voldoende verbetering zal komen.