Rechtbank Gelderland 25-08-2021, ECLI:NL:RBGEL:2021:4554

Het verloop van de procedure blijkt uit:

• het tussenvonnis van 7 april 2021,

• productie 46 zijdens [gedn.conv./eis.reconv.] ,

• het proces-verbaal van mondelinge behandeling ter zitting van 22 juni 2021,

• de spreekaantekening van mr. Kool voorgedragen ter zitting.

Ten slotte is vonnis bepaald.

Op [datum] heeft de heer [erflater/vader] (hierna erflater of vader) een hersenbloeding gehad. Op 24 maart 1989 volgde een tweede hersenbloeding.

Erflater had ten behoeve van zijn zeven kinderen (eisers en gedaagden) voor ieder van hen een bankrekening doen openen/geopend (hierna de kindrekeningen). De kindrekeningen stonden op naam van ieder respectievelijk kind terwijl erflater gemachtigd was ten aanzien van deze bankrekeningen.

Blijkens een onderhandse volmacht gedateerd april 1989 heeft erflater zijn echtgenote, mevrouw [erflaatster/moeder] (hierna erflaatster of moeder) gevolmachtigd over, onder meer, zijn bankrekeningen.

Op [datum] is erflater te Luik (België) overleden met achterlating van erflaatster en eisers en gedaagden, zijnde zijn zeven kinderen.

Erflater heeft over zijn nalatenschap beschikt bij testament van 30 november 1992. Dit testament was een langstlevende testament inhoudende dat de weduwe van erflater het vruchtgebruik kreeg over de gehele nalatenschap onder de last dat tot erfgenamen benoemd waren de kinderen van erflater, ieder voor gelijke delen.

Eisers en gedaagden hebben de nalatenschap van erflater zuiver aanvaard. Bij akte van verdeling van 22 december 1999 (hierna de akte van verdeling) is de verdeling van de nalatenschap vastgesteld. In de akte van verdeling zijn geen tegoeden op buitenlandse rekeningen opgenomen en de schulden zijn op nihil gesteld. Partijen en hun moeder hebben verklaard dat de verdeling met de akte van verdeling tot volkomen genoegen van partijen tot stand is gebracht, dat ieder van hen het hem of haar toekomende heeft ontvangen en dat de deelgenoten elkander terzake de verdeling volledige kwijting verlenen.

Erflaatster heeft in oktober 2001 een hersenkneuzing gekregen nadat zij thuis van de trap van gevallen.

Op 8 oktober 2017 is erflaatster te Nijmegen overleden.

Op 19 november 2008 heeft erflaatster bij notariële akte een bijzondere volmacht (hierna de notariële volmacht) verstrekt aan de heer [betrokkene1] (hierna [betrokkene1] ); de ex-echtgenoot van [eis.conv./ged.reconv.1] . De notariële volmacht ziet onder meer op het beheer en de administratie van het vermogen van erflaatster.

[eis.conv./gedn.reconv.] hebben de nalatenschap van erflaatster zuiver aanvaard. [gedn.conv./eis.reconv.] hebben de nalatenschap aanvaard onder het voorrecht van boedelbeschrijving, zo blijkt uit een afschrift uit het boedelregister ten aanzien van erflaatster van 7 september 2020.

Bij het testament heeft erflaatster de heer [betrokkene1] (hierna [betrokkene1] ) tot executeur benoemd. De nalatenschap bleek voldoende toereikend om de schulden te betalen, zodat de nalatenschap niet vereffend behoeft te worden volgens de wet.

Op 22 februari 2019 hebben partijen een familievergadering gehouden (hierna de familievergadering) waar partijen benevens de executeur en [betrokkene1] aanwezig waren. [gedn.conv./eis.reconv.] hebben opnames van de vergadering gemaakt en transcripties hiervan overgelegd als producties in deze procedure. Ook de geluidsopnames zijn gedeponeerd.

[betrokkene1] heeft met ingang van 12 december 2019 mevrouw mr. [notaris] , notaris, in de plaats gesteld als executeur (hierna de executeur).

In antwoord op een brief van [ged.conv./eis.reconv.2] heeft de executeur op 22 juni 2020 de eindafrekening opgemaakt ten aanzien van de nalatenschap van erflaatster en een voorstel gedaan met betrekking tot de verdeling. [eis.conv./gedn.reconv.] hebben dit voorstel voor akkoord ondertekend. [gedn.conv./eis.reconv.] niet. Met het opmaken van het verdelingsvoorstel is de executele geëindigd.

De in r.o. 2.17 genoemde eindafrekening betreft alleen nog liquide middelen en bestaat – samengevat - uit het volgende:

[eis.conv./gedn.reconv.] leggen aan hun vordering ten grondslag dat de erfdelen van de kinderen zijn berekend door de notaris. De notaris heeft – ook na ruim onderzoek – geconcludeerd dat de vorderingen die [ged.conv./eis.reconv.2] dan wel [gedn.conv./eis.reconv.] zeggen te hebben op de nalatenschap niet bestaan. Evenmin is aanleiding om te speuren naar vermogen dat er niet is. [eis.conv./gedn.reconv.] stellen dat de nalatenschap thans alleen nog bestaat uit een saldo op de derdengeldenrekening bij de notaris. Dit kan verdeeld worden zoals door de notaris voorgesteld en uiteengezet in randnummers 2.1 tot en met 2.6 van de dagvaarding.

[gedn.conv./eis.reconv.] voeren ten verwere aan dat de voorgestelde verdeling onjuist is. Er dient eerst opheldering te komen van [eis.conv./ged.reconv.3] , [eis.conv./ged.reconv.2] , [eis.conv./ged.reconv.1] en [eis.conv./ged.reconv.4] over het door hen gevoerde beheer over het vermogen van erflaters in specifieke periodes. Er is namelijk geld uit de boedel verdwenen en dit dient verklaard te worden. Voor zover dit niet verklaard kan worden formuleert [gedn.conv./eis.reconv.] de vorderingen in reconventie IV en V. Bovendien dient een schenking aan [ged.conv./eis.reconv.2] nog aan hem betaald te worden, daar is nu geen rekening mee gehouden en is het testament van erflaatster nietig voor wat betreft de legaten aan de kleinkinderen. [gedn.conv./eis.reconv.] concluderen tot afwijzing van de vorderingen in conventie met veroordeling van [eis.conv./gedn.reconv.] in de proceskosten in conventie.

[gedn.conv./eis.reconv.] vorderen in reconventie dat de rechtbank bij vonnis uitvoerbaar bij voorraad:

[gedn.conv./eis.reconv.] leggen aan hun vorderingen ten grondslag dat de schenking nooit aan [ged.conv./eis.reconv.2] is uitbetaald en de vordering niet verjaard is. De schenking moet daarom mét rente worden betaald. Ter zitting hebben [gedn.conv./eis.reconv.] toegelicht dat de onder I ingestelde vordering jegens de nalatenschap van erflater is ingesteld en niet tegen [eis.conv./gedn.reconv.] in persoon. Ten aanzien van het overige stellen [gedn.conv./eis.reconv.] dat [eis.conv./gedn.reconv.] althans [eis.conv./ged.reconv.3] , [eis.conv./ged.reconv.1] , [eis.conv./ged.reconv.2] en [eis.conv./ged.reconv.4] beheer hebben gevoerd over het vermogen van vader en moeder en dat zij ter zake rekening en verantwoording dienen af te leggen. Er zijn bij beide ouders geldsommen verdwenen. [gedn.conv./eis.reconv.] willen duidelijkheid over wat er met het geld gebeurd is. Indien er niet te verklaren onttrekkingen zijn dan dienen deze in mindering te komen op de erfdelen van genoemde partijen. Het testament van erflaatster is ten aanzien van de legaten aan de kleinkinderen nietig. Erflaatster was niet in staat haar wil voldoende te bepalen te dien aanzien.

[eis.conv./gedn.reconv.] voeren verweer. Zij voeren aan dat de vordering uit hoofde van de schenking verjaard is. Bovendien is er nooit bedoeld om daadwerkelijk te schenken. Vader deed dit omwille van fiscale voordelen. [eis.conv./ged.reconv.5] heeft haar papieren schenking ook nooit ontvangen. Dat was nooit de bedoeling. Erflaatster heeft de schenkingen daarom ook niet als schuld opgevoerd in de akte van verdeling. Indien niet verjaard zijn de gevolgen van een geslaagd beroep van [ged.conv./eis.reconv.2] op uitbetaling van de schenking naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar. [ged.conv./eis.reconv.2] is dan immers alleen verrijkt ten koste van de anderen terwijl dit niet de bedoeling was van erflater of erflaatster. [eis.conv./gedn.reconv.] voeren voorts aan dat zij geen beheer hebben gevoerd en dat er derhalve ook geen verplichting bestaat om rekening en verantwoording af te leggen. [eis.conv./gedn.reconv.] concluderen in reconventie tot afwijzing van de vordering in reconventie met veroordeling van [gedn.conv./eis.reconv.] in de proceskosten in reconventie te vermeerderen met wettelijke rente en de nakosten.

De rechtbank merkt op dat [gedn.conv./eis.reconv.] op meerdere plaatsen in de conclusie van antwoord in conventie / eis in reconventie heeft gesteld dat gelden die op enig moment tijdens het leven van vader of moeder op een (beleggings)rekening stonden steeds tot de boedel behoren. De rechtbank deelt deze opvatting niet. De omvang en samenstelling van de nalatenschap (door [gedn.conv./eis.reconv.] kennelijk aangeduid als boedel) wordt bepaald op de sterfdatum van erflater/erflaatster. Tussentijdse vermogensmutaties zijn daarbij in beginsel niet van belang, tenzij onrechtmatige onttrekkingen of ander bijzondere situaties. Bij leven zijn de beschikkingsbevoegde en handelingsbekwame eigenaren van de saldi immers steeds gerechtigd daarover te beschikken hoe hen goeddunkt zonder dat hier, na overlijden, een verplichting ontstaat voor overige erfgenamen om hierover verantwoording af te leggen. Dit is anders indien er beheer over het vermogen is gevoerd door anderen dan erflaters. De rechtbank zal zowel ten aanzien van de gevorderde rekening en verantwoording over het gevoerde beheer over het vermogen van erflater als dat van erflaatster ingaan op het gestelde beheer.

[gedn.conv./eis.reconv.] hebben gesteld dat [eis.conv./ged.reconv.3] , [eis.conv./ged.reconv.2] , [eis.conv./ged.reconv.1] en [eis.conv./ged.reconv.4] beheer hebben gevoerd over het vermogen van vader in de periode 1989 tot 1998. Hiertoe hebben [gedn.conv./eis.reconv.] gesteld dat [eis.conv./ged.reconv.3] een volmacht kreeg over erflaters’ rekeningen nadat erflater de eerste hersenbloeding kreeg in 1989. Dit is door [eis.conv./ged.reconv.3] betwist. Bovendien is de schriftelijke volmacht van erflater aan erflaatster uit april 1989 die voorziet in de machtiging van erflaatster en niet van [eis.conv./ged.reconv.3] . De stelling dat de volmacht aan [eis.conv./ged.reconv.3] bij de volmacht van april 1989 is ingetrokken, zoals gesteld door [gedn.conv./eis.reconv.] volgt niet uit de volmacht van april 1989. Evenmin blijkt van een volmacht aan [eis.conv./ged.reconv.3] uit de pleitnota van 29 mei 1989. Hierin wordt slechts erflaatster genoemd. Ook vloeit uit de overige feiten niet voort dat [eis.conv./ged.reconv.3] een volmacht had. [eis.conv./ged.reconv.3] heeft bevestigd dat hij erflater vergezelde bij bezoeken aan de bank waar erflater geld opnam. Mogelijk van de kindrekeningen. Ook vergezelde [eis.conv./ged.reconv.3] erflater naar de bank in België of Duitsland waar erflater het geld stortte. Dit volgt ook uit de opnames van het familiegesprek. Hieruit is niet af te leiden dat [eis.conv./ged.reconv.3] een algehele of algemene volmacht had om alle rekeningen van erflater te beheren. Ten aanzien van de kindrekeningen geldt dat erflater gevolmachtigd was en ieder van de kinderen afzonderlijk de houder van hun eigen rekening, zodat geen sprake is dat [eis.conv./ged.reconv.3] , [eis.conv./ged.reconv.2] , [eis.conv./ged.reconv.1] , of [eis.conv./ged.reconv.4] op enig moment gevolmachtigde of ondergevolmachtigde is geweest. Bewijs hiervan ontbreekt. Onbetwist is dat de kindrekeningen eind 1998 nagenoeg leeg waren. Het geld is dan opgenomen door óf de rekeninghouders óf erflater op basis van een volmacht. Over deze opnames hoeven [eis.conv./ged.reconv.3] , [eis.conv./ged.reconv.2] , [eis.conv./ged.reconv.1] of [eis.conv./ged.reconv.4] geen rekening en verantwoording af te leggen. De kindrekeningen vallen bovendien niet in het vermogen van erflater, zodat rekening en verantwoording zoals gevorderd uit die hoofde niet toegewezen kan worden.

Anders is dat ten aanzien van de beleggingsrekening van erflater bij de bank in België (hierna de Belgische bankrekening). Onbetwist is dat [eis.conv./ged.reconv.3] en [eis.conv./ged.reconv.1] een volmacht hadden over deze Belgische bankrekening. Zij hebben beiden aangegeven deze volmacht nimmer gebruikt te hebben omdat hij bedoeld was voor noodgevallen. Een dergelijk noodgeval deed zich voor op de dag dat erflater overleed. Toen is evenmin toegang tot de rekening verstrekt omdat erflater reeds was overleden ten tijde dat [eis.conv./ged.reconv.3] en [eis.conv./ged.reconv.1] bij de bank waren. Van beheer is hiermee niet gebleken daarnaast is er niets onderbouwd aanvullend gesteld waaruit een rechtsverhouding blijkt krachtens welke de één jegens de ander (de erflater) verplicht was om zich omtrent de behoorlijkheid van enig vermogensrechtelijk beleid te verantwoorden.

[gedn.conv./eis.reconv.] hebben voorts een aantal handelingen op de (beleggings)rekeningen van vader geduid die nadere toelichting behoeven. De mutaties zijn toegelicht maar wie ze heeft verricht en waar dat uit moet blijken is niet toegelicht. Gegeven de data van deze handelingen is de rechtbank met [eis.conv./gedn.reconv.] van oordeel dat deze handelingen ofwel door erflater zijn verricht of door erflaatster als gevolmachtigde en leidt dit niet tot enige verantwoordingsplicht van [eis.conv./ged.reconv.3] , [eis.conv./ged.reconv.1] , [eis.conv./ged.reconv.2] of [eis.conv./ged.reconv.4] . Overigens geldt ook hier dat – ondanks dat de totale bedragen optellen tot aanzienlijke bedragen – erflaters konden beschikken over hun geld zoals zij wilden en dat tussentijdse saldi vóór overlijden niet één op één tot de nalatenschap behoren. Daarbij dient eveneens te worden bedacht dat saldi op beleggingsrekeningen kunnen fluctueren.

[gedn.conv./eis.reconv.] hebben verder een berekening gemaakt van wat erflater mogelijk had kunnen sparen in de periode 1989 tot zijn overlijden en vastgesteld dat in de akte van verdeling geen spaargelden van belang zijn opgenomen. Hieraan hebben [gedn.conv./eis.reconv.] de stelling verbonden dat deze “gemiste spaargelden” dan zijn onttrokken door [eis.conv./gedn.reconv.] Nu door [eis.conv./ged.reconv.3] , [eis.conv./ged.reconv.2] , [eis.conv./ged.reconv.1] en [eis.conv./ged.reconv.4] geen beheer is gevoerd kan niet worden geoordeeld dat zij over de al dan niet bestaande opbouw van spaargeld van vader verantwoording moeten afleggen. Evenmin kan zonder enige onderbouwing, die ontbreekt, worden geoordeeld dat spaargeld dat vader mogelijk niet heeft opgebouwd door [eis.conv./ged.reconv.3] , [eis.conv./ged.reconv.2] , [eis.conv./ged.reconv.1] en [eis.conv./ged.reconv.4] aan vaders’ vermogen is onttrokken. Er is dus al met al geen grondslag om te oordelen dat [eis.conv./ged.reconv.3] , [eis.conv./ged.reconv.2] , [eis.conv./ged.reconv.1] en [eis.conv./ged.reconv.4] beheer hebben gevoerd over het vermogen van erflater.

Bij het bovenstaande komt nog dat de rechtbank van oordeel is dat het verjaringsverweer van [eis.conv./gedn.reconv.] slaagt. De rechtbank deelt de opvatting van [gedn.conv./eis.reconv.] dat sprake is van een verjaringstermijn van 20 jaar voor het afleggen van rekening en verantwoording niet. Zeker in een geval als het onderhavige waarbij de rechtszekerheid na een overlijden gediend is met een stabiele situatie dient uitgegaan te worden van een verjaringstermijn van vijf jaren. Bovendien is de mogelijkheid tot het afleggen van gedegen rekening en verantwoording aanzienlijk bemoeilijkt na verloop van haast 20 jaren omdat documentatie verloren kan zijn gegaan of niet meer op te vragen is. De rechtszekerheid vordert derhalve toepassing van de korte verjaringstermijn van vijf jaar zoals opgenomen in artikel 3:307 BW. Dit oordeel baseert de rechtbank ook op de specifieke verjaringstermijn zoals opgenomen in artikel 1:377 ten aanzien van gevoerd voogdijbewind welke termijn op grond van artikel 4:151 en 4:161 lid 4 BW eveneens van toepassing is op door een executeur en door een bewindvoerder gevoerd beheer in een nalatenschap. Indien al enige verplichting tot het afleggen van rekening en verantwoording heeft bestaan is deze in ieder geval verjaard vijf jaren na de sterfdatum van erflater. Dat [gedn.conv./eis.reconv.] mogelijk pas in 2018 of 2019 het bestaan van de kindrekeningen hebben ontdekt, doet daar niet aan af. Kennelijk leggen [gedn.conv./eis.reconv.] artikel 3:310 BW aan deze stelling ten grondslag. Dit artikel ziet op verjaring van schadevorderingen die in onderhavige zaak niet zijn ingesteld.

[gedn.conv./eis.reconv.] hebben ten aanzien van het beheer dat [eis.conv./ged.reconv.3] , [eis.conv./ged.reconv.2] , [eis.conv./ged.reconv.1] en [eis.conv./ged.reconv.4] over het vermogen van moeder zouden hebben gevoerd het volgende gesteld. [eis.conv./ged.reconv.3] heeft moeder geholpen met de afwikkeling van de nalatenschap van vader en is haar administratie gaan doen vanaf 1998 tot en met 2006/2007. Na de hersenkneuzing van moeder zijn grote bedragen contant opgenomen. Dit betreft de periode 2002 tot en met 2011. De opnames passen niet in het bestedingspatroon van moeder. Uit de bankafschriften die [gedn.conv./eis.reconv.] bij de executeur hebben ingezien hebben zij afgeleid dat moeder in 2001 in totaal 11.430 gulden gebruikte aan contanten en pinbetalingen. Na 2001 werd dit veel hoger. Ook werd geld overgemaakt aan [eis.conv./ged.reconv.2] (5.000 gulden op 16 november 2001) en stegen de uitgaven aan benzine en boodschappen. Dit is een merkwaardig beeld voor een oudere vrouw die steeds minder onderneemt. De verwachting zou zijn dat de uitgaven juist afnamen maar ze namen juist toe, aldus [gedn.conv./eis.reconv.] [eis.conv./ged.reconv.2] en [eis.conv./ged.reconv.1] zijn moeders administratie gaan doen vanaf medio augustus 2007 tot 19 november 2008. [eis.conv./ged.reconv.2] was verantwoordelijk voor de ING betaalrekeningen en de daaraan gekoppelde spaarrekeningen. Zij was hierover gemachtigd, aldus [gedn.conv./eis.reconv.] en had een bankpas en had toegang tot internetbankieren, hetgeen moeder niet kon. [eis.conv./ged.reconv.1] heeft voor moeder een bankrekening geopend in Sittard, een praktijkpand verkocht en gezorgd voor het nieuwe testament. Sinds 19 november 2008 was [betrokkene1] gevolmachtigde van moeder op basis van de notariële volmacht. [eis.conv./ged.reconv.2] vervulde dezelfde rol naast [betrokkene1] , aldus [gedn.conv./eis.reconv.] Dit blijkt uit de uitgevoerde overboekingen met internetbankieren. Bovendien heeft [eis.conv./ged.reconv.2] tijdens de familievergadering aangegeven voor “mama te hebben beheerd”. Ten aanzien van de pinopnames wijzen [gedn.conv./eis.reconv.] erop dat het mogelijk is dat moeder [eis.conv./gedn.reconv.] schenkingen heeft gedaan waarbij [gedn.conv./eis.reconv.] die niet hebben ontvangen. Als dat zo is, willen [gedn.conv./eis.reconv.] dit weten en stellen zij dat soepeler met hun wensen ten aanzien van de nalatenschap omgegaan kan worden door [eis.conv./gedn.reconv.] Uit de aantekeningen van [eis.conv./ged.reconv.3] en [eis.conv./ged.reconv.2] op de bankafschriften van moeder volgt dat zij de hoge pinopnames moeten hebben gezien en zij hebben hierover niets gezegd tegen de overige kinderen. Moeder was vergeetachtig en kon niet meer zelfstandig handelen. Er is zelfs gedacht om bewind aan te vragen vanwege die situatie. Gezien hun rol in het geheel zijn [eis.conv./ged.reconv.2] , [eis.conv./ged.reconv.1] en [eis.conv./ged.reconv.3] verantwoordelijk voor de rekeningen van moeder en moeten zij hierover rekening en verantwoording afleggen. [eis.conv./ged.reconv.4] had de sleutel van de kluis van moeder en zal opheldering moeten geven over wat zich in die kluis bevond, aldus nog steeds [gedn.conv./eis.reconv.]

[eis.conv./gedn.reconv.] hebben betwist dat zij beheer hebben gevoerd. Zowel vader als moeder hebben steeds zelfstandig gehandeld met uitzondering van moeder in de periode na de notariële volmacht. Daarbij heeft moeder overigens altijd zelf de relevante keuzes gemaakt en documenten ondertekend. Er was geen volmacht aan [eis.conv./ged.reconv.3] en voor zover die er zou zijn, was [eis.conv./ged.reconv.3] rekening en verantwoording verschuldigd aan moeder indien hij de volmacht zou gebruiken. Dit geldt ook voor zover er sprake zou zijn van beheer door enige andere gedaagde in reconventie. Er is destijds naar genoegen rekening en verantwoording afgelegd aan moeder. [eis.conv./ged.reconv.1] is behulpzaam geweest bij de verkoop van het praktijkpand dat is geen beheer. [eis.conv./ged.reconv.1] is niet betrokken geweest bij de levering van het pand; dat is bij volmacht van moeder gedaan door een notarisklerk. Het testament van moeder is niet in opdracht van [eis.conv./ged.reconv.1] gemaakt. Er was geen beheer maar slechts ondersteuning. Vanaf 2013 is [eis.conv./ged.reconv.2] het beheer gaan voeren over de ING betaalrekening. Van verdwenen geld zijn [eis.conv./gedn.reconv.] niet op de hoogte. Moeder had zelf het beheer over het vermogen tot 2013 en het geld is simpelweg opgesoupeerd door moeder. Zij kon immers zelf doen en laten met haar geld wat zij wilde, aldus [eis.conv./gedn.reconv.] Overigens geldt ook ten aanzien van deze vordering dat zij verjaard is, aldus [eis.conv./gedn.reconv.] Ten aanzien van het beheer gevoerd op basis van de notariële volmacht merken [eis.conv./gedn.reconv.] op dat het beheer is gecontroleerd en akkoord bevonden over de periode 2010 – 2017. De eis in reconventie wordt aldus begrepen dat deze periode niet in het gevorderde zit.

Voor zover er al een verplichting tot het afleggen van rekening en verantwoording bestaat, is deze verjaard (zie ook r.o. 5.7). De vordering zal derhalve worden afgewezen nu meer dan vijf jaren zijn verstreken tussen de vordering en de periode waarop de rekening en verantwoording ziet (2002 – 2011).

Indien en voor zover [gedn.conv./eis.reconv.] hebben betoogd dat [eis.conv./ged.reconv.3] rekening en verantwoording verschuldigd is uit hoofde van het beheer van de nalatenschap van vader omdat tussen hen nog steeds een deelgenootschap bestaat, wordt dit gepasseerd. [gedn.conv./eis.reconv.] miskennen hierbij dat de nalatenschap van vader bij de akte van verdeling bij wijze van overeenkomst tussen partijen en moeder is verdeeld. Na deze verdeling hield het deelgenootschap op te bestaan. Bovendien geldt ook ten aanzien van deze rekening en verantwoording dat de vordering daartoe is verjaard.

Voor zover nog rekening en verantwoording gevorderd is van [eis.conv./ged.reconv.3] over de verdeling van de contante gelden van de Belgische bankrekening geldt het volgende: ook deze vordering is verjaard omdat vast staat dat de laatste uitdeling plaatsvond in 2009 of 2010. Bovendien had erflaatster de rekening en verantwoording kunnen vorderen. Zij gaf immers de opdracht aan [eis.conv./ged.reconv.3] om de gelden bij zijn broers en zusters te brengen. Niet gesteld of gebleken is dat erflaatster dit heeft nagelaten omdat zij hiertoe niet in staat was of werd belet dit te doen. Er dient derhalve vanuit gegaan te worden dat erflaatster rekening en verantwoording heeft gevraagd aan [eis.conv./ged.reconv.3] dan wel dat [eis.conv./ged.reconv.3] zijn opdracht naar genoegen van erflaatster heeft vervuld. Hoe erflaatster de gelden verdeelde was aan haar; daarover is geen van de erfgenamen verantwoording verschuldigd aan de ander. Moeder verdeelde een bedrag over haar kinderen in de verhouding die haar goeddunkte.

Het oordeel over de rekening en verantwoording brengt met zich dat de vordering onder IV in reconventie geen beoordeling behoeft nu deze voorwaardelijk is geformuleerd en deze voorwaarde niet is voldaan.

Blijkens de schenkingsakte is de schuldig gebleven som onder meer opeisbaar bij overlijden van erflater en dus op 12 november 1998. Vast staat dat [ged.conv./eis.reconv.2] de schenking eerst heeft opgeëist na het overlijden van erflaatster in 2017. Dit geldt ook voor de rente die over de schenking berekend kan worden. [gedn.conv./eis.reconv.] hebben aangevoerd dat de schenkingsakte dateert van 1990 en dat daarom oud BW van toepassing is en met name artikel 2004 van het oude BW, zodat een verjaringstermijn van 30 jaar geldt. Met [eis.conv./gedn.reconv.] is de rechtbank van oordeel dat het oude BW niet van toepassing is. De schenking is immers opeisbaar geworden na overlijden van erflater in 1998 en daarmee na de inwerkingtreding van het nieuwe BW in 1992. Uitgangspunt van het nieuwe BW is dat het onmiddellijke werking heeft (artikel 68a Overgangswet nieuw Burgerlijk Wetboek) indien op dat tijdstip is voldaan aan de door de wet voor het intreden van een rechtsgevolg gestelde vereisten. Voor verjaring is opeisbaarheid een wettelijk vereiste. Dit is in 1998 ontstaan, zodat het nieuwe BW van toepassing is.

De rechtbank ziet geen aanleiding om te oordelen dat een beroep op verjaring naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar is, zoals door [gedn.conv./eis.reconv.] gesteld. [eis.conv./gedn.reconv.] hebben in dat kader aangevoerd dat de schenkingsakte tot stand is gekomen omdat erflater maximaal gebruik wilde maken van de fiscale mogelijkheden en vrijstellingen. Alle kinderen werden gelijk behandeld. Vader had de kindrekeningen in beheer en gebruikte deze ook voor fiscale doeleinden. Niemand heeft uiteindelijk profijt gehad van “zijn” kindrekening omdat vader die ook weer leeg heeft gehaald. [eis.conv./ged.reconv.5] en [ged.conv./eis.reconv.2] hebben een schenking ontvangen, waarschijnlijk omdat er te weinig contanten waren om te storten op de kindrekeningen. Op de andere kindrekeningen is namelijk een bedrag gestort ten tijde van de schenkingsakte. [ged.conv./eis.reconv.2] en [eis.conv./ged.reconv.5] hebben toen de schenking op papier gekregen. Uiteindelijk heeft niemand de schenkingen daadwerkelijk ontvangen. Dat geen der kinderen daadwerkelijk financieel voordeel zou genieten was ook de bedoeling en daarmee ook de reden dat moeder de schenkingsakte niet in de nalatenschap van vader heeft betrokken. Daarmee zouden [eis.conv./ged.reconv.5] en [ged.conv./eis.reconv.2] namelijk, in weerwil van de bedoeling, bevoordeeld worden boven de andere kinderen. Ook [eis.conv./ged.reconv.5] heeft deze nooit ontvangen en heeft daar geen beroep op gedaan omdat op die manier een ongelijkheid zou ontstaan. [gedn.conv./eis.reconv.] heeft gesteld dat [eis.conv./ged.reconv.5] zelf erkend heeft dat zij de schenking heeft ontvangen maar ter zitting is door de echtgenoot van [eis.conv./ged.reconv.5] toegelicht dat dit iets anders betrof. Erflater en erflaatster hebben een lening kwijtgescholden aan [eis.conv./ged.reconv.5] en haar echtgenoot en de andere kinderen gecompenseerd door voor deze zes een lijfrentepolis af te sluiten. Dat deze zijn afgesloten is ook door alle partijen bevestigd ter zitting. De rechtbank stelt vast dat [eis.conv./ged.reconv.5] “haar” schenking ook niet heeft ontvangen en dat dit mede de verder onbetwiste uitleg van [eis.conv./gedn.reconv.] onderbouwd.

Voor zover [gedn.conv./eis.reconv.] nog heeft willen stellen dat – indien de schenking uit hoofde van de schenkingsakte niet aan [ged.conv./eis.reconv.2] zou moeten worden uitbetaald – de aan [eis.conv./gedn.reconv.] gedane schenkingen door erflater en erflaatster zouden moeten worden ingebracht in de nalatenschap van erflater - heeft hij dit onvoldoende onderbouwd en bovendien geen rechtsgevolg aan verbonden. [eis.conv./gedn.reconv.] hebben de door [gedn.conv./eis.reconv.] opgevoerde schenkingen overigens betwist en [gedn.conv./eis.reconv.] hebben ze niet nader onderbouwd. Op grond van het oude erfrecht, zoals dit gold ten tijde van het overlijden van erflater, bestond een verplichting tot inbreng van giften. Deze vordering is verknocht aan de vordering tot verdeling en verjaart in beginsel niet, zoals [gedn.conv./eis.reconv.] met juistheid stellen. [eis.conv./gedn.reconv.] hebben onder meer gewezen op de verdeling van de nalatenschap van erflater middels de akte van verdeling. In dit geval stelt de rechtbank vast dat partijen in de verdelingsakte de nalatenschap van erflater hebben verdeeld. In de verdelingsakte zijn geen schenkingen genoemd. Partijen hebben elkaar kwijting verleend ten aanzien van de verdeling. Het had op de weg van [gedn.conv./eis.reconv.] gelegen om onderbouwd te stellen waarom deze kwijting niet zou gelden en er sprake zou moeten zijn van inbreng van alle schenkingen in de nalatenschap van vader als de schenking van [ged.conv./eis.reconv.2] thans niet wordt uitbetaald. Dit hebben [gedn.conv./eis.reconv.] nagelaten en dat komt voor hun risico.

[gedn.conv./eis.reconv.] hebben voorts gesteld dat indien de vordering van [ged.conv./eis.reconv.2] op uitbetaling van de schenking verjaard is deze verrekend kan worden met hetgeen [ged.conv./eis.reconv.2] schuldig is aan de nalatenschap van erflaatster. Ieder van de kinderen heeft namelijk een schuld aan de boedel uit hoofde van de akte van verdeling. [gedn.conv./eis.reconv.] doet hierbij een beroep op artikel 6:131 BW. [eis.conv./gedn.reconv.] hebben aangevoerd dat een dergelijke bevoegdheid niet bestaat omdat de vordering van [ged.conv./eis.reconv.2] uit hoofde van de schenkingsakte reeds was verjaard toen de vordering van de boedel op [ged.conv./eis.reconv.2] uit hoofde van de akte van verdeling opeisbaar werd. Hier is door [gedn.conv./eis.reconv.] niet nader gereageerd. De rechtbank is van oordeel dat [gedn.conv./eis.reconv.] in dit geval geen beroep kunnen doen op artikel 6:131 BW. Zoals in het voorgaande is geoordeeld is de vordering van [ged.conv./eis.reconv.2] uit hoofde van de schenkingsakte verjaard in 2003. De vordering van erflaatster (en haar nalatenschap) op de kinderen (waaronder [ged.conv./eis.reconv.2] ) uit hoofde van de akte van verdeling is opeisbaar bij overlijden van erflaatster. Gesteld noch gebleken is dat voldaan is aan eerdere opeisbaarheid zoals voorgeschreven door artikel 2 van de geldlening in de akte van verdeling, zodat de rechtbank uitgaat van de juistheid van de stelling van [eis.conv./gedn.reconv.] ter zake. Dit betekent dat de vordering van [ged.conv./eis.reconv.2] reeds was verjaard op het moment dat de vordering van de boedel op [ged.conv./eis.reconv.2] opeisbaar werd. Dit staat toepassing van 6:131 BW in de weg omdat op geen enkel moment sprake is geweest van een situatie zoals bedoeld in artikel 6:127 BW en er daarom geen verrekeningsbevoegdheid heeft bestaan of bestaat. Het beroep op verrekening faalt.

[gedn.conv./eis.reconv.] hebben ook nog gereageerd op de door [eis.conv./gedn.reconv.] aangevoerde bij hen bij dagvaarding bekende verweren van [gedn.conv./eis.reconv.] dat sprake is van een natuurlijke verbintenis die resteert na verjaring van de schenking maar [gedn.conv./eis.reconv.] hebben deze stelling niet zelf ingenomen noch uitgewerkt, zodat de rechtbank hieraan voorbij gaat. Overigens geldt dat [gedn.conv./eis.reconv.] met juistheid stellen dat na verjaring een natuurlijke verbintenis resteert. Deze kán in de nalatenschap worden betrokken maar enige vordering daartoe is de schuldeiser ontzegd op basis van de wet, vorderingen tot nakoming zijn immers op natuurlijke verbintenissen niet van toepassing (artikel 6:4 BW) , zodat enige verplichting de natuurlijke verbintenis na te komen ontbreekt. Van enige dringende morele verplichting die uit de akte van schenking zou volgen is niets gesteld noch gebleken. Enig beroep op nakoming van een natuurlijke verbintenis is niet gedaan.

[gedn.conv./eis.reconv.] hebben gevorderd dat de rechtbank het testament van erflaatster nietig verklaart voor wat betreft de legaten aan de kleinkinderen omdat moeders geestvermogens blijvend althans tijdelijk gestoord waren bij het opmaken van het testament zodat een met de verklaring overeenstemmende wil wordt geacht te hebben ontbroken aangezien de stoornis een redelijke waardering van de belangen van erflaatster heeft belet. Tot uitgangspunt strekt dat indien is vast komen te staan dat een met de verklaring overeenstemmende wil van iemand wordt geacht te ontbreken omdat deze een geestelijke stoornis had zoals bedoeld in artikel 3:34 lid 1 BW, op grond van artikel 3:34 lid 2 BW het gevolg is dat de rechtshandeling vernietigbaar is, tenzij het om een eenzijdige rechtshandeling gaat die niet tot een of meer bepaalde personen gericht was; deze rechtshandeling wordt door het ontbreken van de wil nietig. Onder deze laatste regel valt bijvoorbeeld een testament (vgl. Hoge Raad, 13 februari 2015, ECLI:NL:HR:2015:311, NJ 2015/350). Gevolg van de door [gedn.conv./eis.reconv.] gestelde ontbrekende wil van erflaatster zou nietigheid van het volledige testament zijn. Het wilsgebrek brengt met zich dat aan partiële nietigheid (zoals voorzien in artikel 3:41 BW) niet wordt toegekomen. In de woorden van [eis.conv./gedn.reconv.] kan een testament niet “een beetje nietig zijn” als geoordeeld moet worden dat erflaatster niet voldoende in staat was haar wil te bepalen. Dat uitgangspunt is juist. [gedn.conv./eis.reconv.] hebben naar aanleiding van dit verweer hun eis in reconventie op dit punt ook niet vermeerderd of gewijzigd, in die zin dat de nietigheid van het testament zou worden uitgesproken. Dit brengt met zich dat de gevorderde partiële nietigheid niet aan de orde kan zijn wegens het ontbreken van enige wettelijke grondslag. De vordering ligt daarom reeds voor afwijzing gereed. Niet gesteld noch gebleken is dat er andere vernietigingsgronden zijn die ertoe leiden dat de bepalingen over de legaten aan de kleinkinderen geen toepassing zouden vinden. Dit leidt ertoe dat de vordering wordt afgewezen.

Overigens en ten overvloede zou de vordering ook afgewezen worden indien algehele nietigheid van het testament zou zijn gevorderd. Tussen partijen staat vast dat erflaatster in 2007 of 2008 de diagnose Alzheimer kreeg en dat zij voordien een hersenkneuzing heeft gehad. Betwist is echter de lezing van [gedn.conv./eis.reconv.] dat de Alzheimer ten tijde van het opmaken van het testament ver gevorderd was en dat dit moeder belette haar wil voldoende te bepalen. Dit is ook niet gebleken en [gedn.conv./eis.reconv.] hebben hier geen onderbouwing van overgelegd terwijl de stelplicht en de bewijslast ter zake op hen rust.. Er is geen verklaring van een arts of behandelaar waaruit blijkt dat moeder ten tijde van het verlijden van het testament haar wil niet meer kon bepalen. De diagnose Alzheimer betekent niet automatisch de diagnose “wilsonbekwaam”, zoals [gedn.conv./eis.reconv.] stelt. De handelingen die op of omstreeks het passeren van het testament door moeder zijn verricht spreken enige wilsonbekwaamheid ook tegen. Moeder heeft in 2008 volmacht gegeven aan [betrokkene1] en het praktijkgebouw verkocht. Daarbij komt dat erflaatster tot 2011 zelfstandig heeft gewoond en in dat jaar is verhuisd naar een beschermd wonen complex. [gedn.conv./eis.reconv.] hebben derhalve onvoldoende onderbouwd gesteld dat de stoornis de redelijke waardering van de belangen heeft belet. Dit komt voor hun risico.

Al het bovenstaande leidt tot het oordeel dat de vordering van [eis.conv./gedn.reconv.] zoals geformuleerd onder I toegewezen zal worden. De toe te wijzen veroordeling van [eis.conv./ged.reconv.1] tot overleggen van bescheiden staat hieraan niet in de weg.

[gedn.conv./eis.reconv.] zijn in conventie in het ongelijk gesteld. In reconventie zijn hun vorderingen nagenoeg allemaal afgewezen. Dit leidt ertoe dat de rechtbank [gedn.conv./eis.reconv.] zal veroordelen in de kosten van [eis.conv./gedn.reconv.] in conventie en in reconventie die zullen worden vastgesteld conform het daarvoor geldende liquidatietarief als volgt:

veroordeelt [eis.conv./ged.reconv.1] om aan [gedn.conv./eis.reconv.] binnen twee weken na dit vonnis de onder randnummer 34 van de conclusie van antwoord in reconventie genoemde documenten te verstrekken,

stelt de wijze van verdeling van de nalatenschap van mevrouw [erflaatster/moeder] , overleden op [datum] , vast zoals omschreven in randnummers 2.1 tot en met 2.6 van de dagvaarding,

veroordeelt [gedn.conv./eis.reconv.] hoofdelijk, des de een betalend de ander zal zijn bevrijd, in de kosten van de procedure in conventie en reconventie gemaakt aan de zijde van [eis.conv./gedn.reconv.] in deze beide instanties vastgesteld op een bedrag van € 1.820,29 totaal, te vermeerderen met de wettelijke rente als bedoeld in art. 6:119 BW over dit bedrag met ingang veertien dagen na dit vonnis tot de dag der algehele voldoening, alsmede in de na dit vonnis ontstane kosten, begroot op € 157,00 aan salaris advocaat, te vermeerderen, onder de voorwaarde dat [gedn.conv./eis.reconv.] niet binnen 14 dagen na aanschrijving aan het vonnis hebben voldaan en er vervolgens betekening van de uitspraak heeft plaatsgevonden, met een bedrag van € 82,00 aan salaris advocaat en de explootkosten van betekening van de uitspraak, en te vermeerderen met de wettelijke rente als bedoeld in art. 6:119 BW over de nakosten met ingang van veertien dagen na de betekening van dit vonnis tot aan de dag der algehele voldoening,

verklaart dit vonnis tot zover uitvoerbaar bij voorraad,

wijst af het meer of anders gevorderde.