Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden 30-06-2020, ECLI:NL:GHARL:2020:5396

Het verloop van de procedure blijkt uit:

- het beroepschrift met productie(s), ingekomen op 23 juli 2019;

- het verweerschrift met productie(s);

- een journaalbericht van mr. Bijlsma van 6 maart 2020 met productie(s);

- een journaalbericht van mr. De Boer van 13 maart 2020 met productie(s);

- een journaalbericht van mr. De Boer van 3 april 2020;

- een journaalbericht van mr. Bijlsma van 6 april 2020;

- een journaalbericht van mr. De Boer van 8 mei 2020 met productie(s);

- een journaalbericht van mr. Bijlsma van 11 mei 2020 met productie(s).

De op 27 maart 2020 geplande mondelinge behandeling heeft in verband met het (beleid ten aanzien van het) coronavirus geen doorgang gevonden. Partijen hebben ermee ingestemd dat de zaak op de stukken wordt afgedaan.

Partijen zijn [in] 1987 met elkaar gehuwd. Bij beschikking van de rechtbank Overijssel, zittingsplaats Zwolle, van 8 juli 2016 is tussen partijen de echtscheiding uitgesproken. Op 18 juli 2016 is de echtscheidingsbeschikking ingeschreven in de daartoe bestemde registers van de burgerlijke stand.

Voorafgaand aan de echtscheiding hebben partijen met behulp van een mediator een echtscheidingsconvenant opgesteld, waarin de gevolgen van de voorgenomen echtscheiding zijn geregeld. Dit convenant is op 10 mei 2016 ondertekend, en maakt deel uit van de echtscheidingsbeschikking.

In artikel 2 van het convenant staan afspraken van partijen over de partneralimentatie.

Op 21 december 2017 heeft de man een e-mail gestuurd aan de vrouw met de mededeling dat hij per 22 december 2017 duurzaam gaat samenwonen en op 11 januari 2018 een geregistreerd partnerschap zal aangaan. Daarbij verwijzend naar artikel 2.2 van het echtscheidingsconvenant schrijft de man dat dit inhoudt dat de partneralimentatie stopt per 1 januari 2018 en dat de laatste betaling zal plaatsvinden op 31 december 2017.

Op 27 december 2017 heeft de mediator die partijen bij de echtscheiding heeft begeleid een e-mail gestuurd aan de man. Deze e-mail bevat de navolgende tekst:

De man heeft verweer gevoerd en een voorwaardelijk tegenverzoek gedaan voor het geval de rechter oordeelt dat de man nog wel gehouden is aan de vrouw een onderhoudsbijdrage te voldoen. De man verzoekt de beschikking van 8 juli 2016 te wijzigen en te bepalen dat de man met ingang van 4 maart 2018, dan wel met ingang van datum van indiening van het voorwaardelijk verzoek, dan wel met ingang van een door de rechtbank te bepalen datum, aan de vrouw een onderhoudsbijdrage dient te voldoen ter hoogte van bruto € 166,- per maand.

Bij de bestreden beschikking heeft de rechtbank de verzoeken van de vrouw afgewezen.

De vrouw is met twee grieven in hoger beroep gekomen van de bestreden beschikking. Deze grieven beogen het geschil in hoger beroep in volle omvang aan de orde te stellen. De vrouw verzoekt de beschikking te vernietigen en opnieuw rechtdoende haar inleidende verzoek alsnog toe te wijzen en de man te veroordelen in de kosten van het geding.

De man voert verweer en verzoekt de vrouw niet-ontvankelijk te verklaren in haar beroep, dan wel dit beroep af te wijzen als zijnde niet gegrond dan wel als zijnde niet juist.

Partijen zijn verdeeld over de vraag of de tekst van artikel 2.2 van hun convenant juist is, althans of de man hierop mocht vertrouwen. De man heeft aangevoerd dat hij er steeds van uit is gegaan dat de letterlijke tekst van artikel 2.2 van het convenant de juiste was, en dat hij het ook logisch vond dat zijn onderhoudsplicht zou eindigen wanneer hij een nieuwe partner zou krijgen. Zowel de vrouw alsook de mediator hebben daarentegen aangegeven dat het gaat om een kennelijke schrijffout, te weten het abusievelijk vermelden van het woord “man” waar het woord “vrouw” had moeten staan. Dat dit een kennelijke fout is blijkt volgens hen ook uit de verwijzing naar artikel 1:160 BW in de tekst van artikel 2.2.

Volgens vaste jurisprudentie dient de uitleg van een convenant niet plaats te vinden op grond van uitsluitend de taalkundige betekenis van de bewoordingen waarin het convenant is gesteld (alhoewel die taalkundige betekenis wel van groot belang is), maar komt het aan op de zin die partijen in de gegeven omstandigheden aan het convenant redelijkerwijs mochten toekennen en op hetgeen zij te dien aanzien over en weer redelijkerwijs van elkaar mochten verwachten. Daarbij zijn de omstandigheden van het concrete geval, gewaardeerd naar hetgeen de maatstaven van redelijkheid en billijkheid meebrengen, van beslissende betekenis.

Het hof is van oordeel dat de door de man bepleite taalkundige uitleg van het woord “man” in artikel 2.2 niet strookt met het doel en de strekking van artikel 1:160 BW zoals hierboven omschreven, en evenmin strookt met de rest van de tekst van artikel 2.2. In artikel 2.2 is immers bepaald dat de verplichting van de man om uit hoofde van echtscheiding levensonderhoud te verschaffen aan de vrouw op grond van artikel 1:160 BW definitief komt te vervallen wanneer de man duurzaam samenwoont met een nieuwe partner als waren zij gehuwden of geregistreerde partners. Indien de taalkundige uitleg van de man wordt gevolgd, valt niet te begrijpen waarom in artikel 2.2 een verwijzing naar artikel 1:160 BW is opgenomen. Op grond van dat artikel zou de verplichting van de man juist eindigen als de vrouw zou gaan samenwonen, en niet wanneer de man dit zou gaan doen. De objectieve uitleg zoals door de man bepleit, past daarom niet binnen de context van artikel 1:160 BW en evenmin binnen de context van artikel 2.2 van het convenant.

Het hof acht het verder ook niet aannemelijk dat het de uitdrukkelijke bedoeling van partijen is geweest om overeen te komen dat de onderhoudsverplichting zou komen te vervallen bij samenleving van de man, zoals de man lijkt te willen betogen. De vrouw én de mediator hebben beiden verklaard dat het de bedoeling van partijen was om vast te leggen dat de alimentatieverplichting overeenkomstig artikel 1:160 BW zou eindigen wanneer de vrouw zou gaan samenleven, en dat er abusievelijk ten onrechte ‘man’ is vermeld, waar ‘vrouw’ had moeten staan. Deze uitleg ligt voor de hand, niet alleen wegens de hiervoor vermelde strijdigheid met de bedoeling van artikel 1:160 BW en de innerlijke tegenstrijdig-heid binnen artikel 2.2 van het convenant, maar ook omdat artikel 2.2 is geplaatst tussen twee andere ‘standaardbepalingen’ betreffende alimentatie. Voorafgaand aan artikel 2.2 is opgenomen een standaardartikel betreffende het verhaalsrecht van de gemeente indien één van partijen een beroep zou moeten doen op bijstand, en na artikel 2.2 volgt een standaard- bepaling over het feit dat de wettelijke maximale duur van alimentatie twaalf jaren bedraagt.

Het hof is verder van oordeel dat de man in redelijkheid niet heeft mogen aannemen dat artikel 2.2 juist was geredigeerd. Het is een feit van algemene bekendheid dat een alimentatieverplichting eindigt als de alimentatiegerechtigde gaat samenwonen. In het convenant staat verder expliciet vermeld dat de alimentatieverplichting van de man jegens de vrouw twaalf jaren kan duren. De man had naar het oordeel van het hof kunnen en moeten begrijpen dat hij zich niet eenzijdig van een dergelijke duurverplichting kon bevrijden door zelf te gaan samenwonen.

Omdat het hof tot de conclusie komt dat artikel 2.2 aldus dient te worden gelezen dat partijen de regeling van artikel 1:160 BW hebben willen vastleggen, wat meebrengt dat de man nog wel gehouden is aan de vrouw een onderhoudsbijdrage te voldoen, komt het hof op grond van de devolutieve werking toe aan de bespreking van het voorwaardelijke zelfstandige verzoek van de man, zoals door hem in eerste aanleg gedaan.

De man stelt dat het niet-wijzigingsbeding uit artikel 2.4 van het convenant buiten beschouwing dient te worden gelaten, en bepleit een wijziging van zijn alimentatieverplichting op grond van gewijzigde omstandigheden zoals bedoeld in artikel 1:401 lid 1 BW, subsidiair op grond van een zo ingrijpende wijziging van omstandigheden dat de man naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid niet langer aan het beding mag worden gehouden zoals bedoeld in artikel 1:159 lid 3 BW.

In een geval als dit, waarin in weerwil van een beding zoals bedoeld in artikel 1:159 lid 1 BW wijziging van de overeengekomen partneralimentatie wordt verzocht, worden zware eisen gesteld aan de stelplicht van de partij die de wijziging verzoekt. De man heeft aangevoerd dat er aan zijn zijde sprake is van een inkomensachteruitgang als gevolg van zijn geregistreerde partnerschap en geboorte van een kind. In het licht van de zware stelplicht heeft de man naar het oordeel van het hof daarmee onvoldoende gesteld om te kunnen concluderen dat sprake is van een zo ingrijpende wijziging dat de man naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid niet langer mag worden gehouden aan het niet-wijzigingsbeding.
Daarnaast heeft de man niet aangetoond dat zijn huidige inkomen buiten zijn toedoen is verlaagd met ten minste 20% ten opzichte van € 37.541,-, zoals partijen in artikel 2.4 op voorhand als ingrijpende omstandigheid hebben aangemerkt. Andere omstandigheden als hiervoor bedoeld zijn niet gesteld. Het verzoek van de man is dan ook niet toewijsbaar.

Op grond van hetgeen hiervoor is overwogen, slagen de grieven van de vrouw. Het hof zal de bestreden beschikking, voor zover aan zijn oordeel onderworpen, vernietigen en beslissen als volgt. De verzochte verklaring voor recht dat voor de man nog immer de alimentatieverplichting jegens de vrouw geldt c.q. voortduurt zal wegens gebrek aan belang worden afgewezen, nu dit reeds voortvloeit uit de te geven beslissing. Ook de verzochte uitvoerbaar bij voorraad verklaring wordt afgewezen nu de aard van de te geven verklaring voor recht zich daartegen verzet.

Omdat partijen ex-echtelieden zijn en het een procedure over de partneralimentatie betreft zal het hof, zoals gebruikelijk, de proceskosten compenseren.