Gerechtshof 's-Hertogenbosch 07-07-2020, ECLI:NL:GHSHE:2020:2034

Het gegeven dat [appellant] onder beschermingsbewind is gesteld, maakt niet dat hij onbekwaam is om rechtshandelingen te verrichten of in rechte op te treden. Slechts ten aanzien van de onder bewind staande goederen is hij op grond van artikel 1:438 BW beperkt in zijn beheers- en beschikkingsbevoegdheid. Het beheer over zijn vermogen komt toe aan de bewindvoerder en slechts met medewerking van de bewindvoerder kan hij over zijn vermogen beschikken. Bij de vervulling van deze taken vertegenwoordigt de bewindvoerder hem zo nodig in rechte, zo volgt uit artikel 1:441 lid 1 BW, eerste zin.

Het debat in deze zaak gaat erom of de bewindvoerder zich behoorlijk van zijn taak heeft gekweten. [appellant] is van mening dat de bewindvoerder zijn vermogen niet goed heeft beheerd door geen bezwaar te maken. Er is dus sprake van een geschil tussen de zogenoemde rechthebbende ( [appellant] ) en zijn bewindvoerder. In het kader van de totstandkoming van de regeling rond het beschermingsbewind is de vraag aan de orde geweest of daarvoor in de regeling een afzonderlijke voorziening moest worden opgenomen. Toen is er bewust voor gekozen hiervoor geen afzonderlijke geschillenregeling op te nemen (MvA Kamerstukken II, 15350, p. 2 e.v.). De rechthebbende kan wel vragen om vervanging van de bewindvoerder.

Dat betekent niet dat er geen rechtsingang is voor [appellant] . Hij is immers niet handelingsonbekwaam en artikel 1:444 BW bepaalt uitdrukkelijk dat de bewindvoerder jegens de rechthebbende aansprakelijk is indien hij in de zorg van een goed bewindvoerder tekort schiet. Op grond van artikel 1:362 BW (dat volgens artikel 1:445 lid 4 BW van overeenkomstige toepassing is bij bewind) kan de rechter ambtshalve de schade vaststellen, die de rechthebbende 'door slecht bewind' van de bewindvoerder heeft geleden en de bewindvoerder tot vergoeding daarvan veroordelen (zie eerder dit hof 19 juni 2014, ECLI:NL:GHSHE:2014: 2381, rov. 3.7.3). Omdat de rechter ambtshalve zowel de schade kan vaststellen als de bewindvoerder tot vergoeding ervan kan veroordelen, kan de rechthebbende dit te allen tijde ook zelf (dus zonder medewerking van de bewindvoerder tegen wie hij zich richt) aan de rechter vragen. Dit kan door zich (meer informeel) via een klachtenprocedure tot de kantonrechter te wenden (zie bijvoorbeeld rechtbank Noord-Holland 21 september 2016, ECLI:NL: RBNHO:2016:7599, rov. 4.1 onder verwijzing naar de Aanbevelingen Meerderjarigenbewind), maar ook via de formele weg van een dagvaarding in eigen naam, zoals hier in eerste aanleg ook zonder bezwaar van BIB (die toen nog de bewindvoerder was) is gebeurd. Daarbij betrekt het hof voorts dat feitelijk ook niet goed voorstelbaar is dat de bewindvoerder tegen zichzelf gaat procederen.

Wanneer de bewindvoerder is vervangen en de nieuwe bewindvoerder met de rechthebbende het standpunt deelt dat er een vordering is op de voormalige bewindvoerder, kan de nieuwe bewindvoerder zich als formele procespartij stellen in de procedure.

Het standpunt van BIB dat de beschermingsbewindvoerder al meteen bij appeldagvaarding had moeten optreden en dat dit gebrek slechts binnen twee weken door middel van een herstelexploot had kunnen worden hersteld, is onjuist. In de rechtspraak (zie HR 7 maart 2014, ECLI:NL:HR:2014:525) is aanvaard dat de beschermingsbewindvoerder op relatief informele wijze in de procedure kan verschijnen. Naar het oordeel van het hof is de vermelding in de memorie van grieven dat de procedure in hoger beroep namens [appellant] wordt gevoerd door [Bewindvoering] Bewindvoering voldoende.

Door BIB is niet aangevoerd dat hij door het herstel onredelijk in zijn verdediging wordt geschaad. Van strijd met een goede procesorde is geen sprake.

Het hof verwerpt derhalve het standpunt van BIB dat [appellant] niet-ontvankelijk moet worden verklaard in hoger beroep.

Allereerst gaat het in deze zaak concreet erom of in de gegeven situatie van een bewindvoerder mag worden verwacht dat bezwaar werd gemaakt tegen de beëindiging van de bijstandsuitkering. Daarbij zijn naar het oordeel van het hof de volgende feiten van belang. Vanaf begin april 2016 was duidelijk dat er bij de Gemeente als uitkeringsinstantie vragen waren over het feit dat [appellant] een auto op zijn naam had staan. Daarover heeft de Gemeente een vijftal brieven aan hem geschreven en hem gevraagd om inlichtingen. Die brieven heeft BIB volgens eigen zeggen aan [appellant] doorgestuurd. Het verloop van de correspondentie was zo dat [appellant] in het geheel niet reageerde. Als bewindvoerder had BIB daaruit moeten begrijpen dat er mogelijk iets met hem aan de hand was en daarop actief moeten reageren. Inmiddels is duidelijk geworden dat [appellant] in die periode last had van psychoses door drugsgebruik en dat hij toen contacten meed. Inhoudelijk ging het er in de zaak met de Gemeente kennelijk om of de auto die [appellant] op zijn naam had staan, wellicht een waarde had die hoger was dan de voor hem in 2016 geldende vermogensgrens van € 5.920,00. Het is in de bijstand op zichzelf immers niet verboden een auto te hebben, maar met de waarde van de auto wordt in bepaalde gevallen rekening gehouden bij de bepaling van het vrij te laten vermogen. Doordat [appellant] maar telkens niet reageerde op de vragen van de Gemeente, voldeed hij niet aan zijn wettelijke informatieplicht en kwam zijn recht op uitkering in gevaar. De brief van de Gemeente van 6 juli 2016 was op dat punt duidelijk; de uitkering werd toen ook al met terugwerkende kracht geschorst. BIB heeft vervolgens weliswaar de moeite genomen een iets uitgebreidere brief aan [appellant] te sturen, maar ook die ging weer naar het adres waarvandaan tot dan toe nog geen enkele reactie van [appellant] was ontvangen. Een eigen onderzoek naar wat er met hem aan de hand was, is niet ingesteld. Verder zijn er door BIB rechtstreeks aan de Gemeente wat stukken gestuurd, maar kennelijk was dat niet voldoende. Want toen vervolgens [appellant] weer niet reageerde op de uitnodiging van de Gemeente, werd de uitkering beëindigd. Dit terwijl op dat moment kennelijk niet meer aan de hand was dan dat de Gemeente vragen had over de exacte waarde van een Seat Cordoba met kenteken [kenteken] en zich een beeld wilde vormen over de vraag in hoeverre dat van invloed was op het vrij te laten vermogen. Dat de grens van het vrij te laten vermogen werd overschreden, is gezien het merk en type auto en de vermoedelijke ouderdom zoals blijkend uit het kenteken, bepaald onwaarschijnlijk, zodat het ervoor kan worden gehouden dat [appellant] materieel een recht op uitkering had. Dit alles had BIB ook kunnen begrijpen. Tegen die achtergrond valt haar tegen te werpen dat zij niet de moeite heeft genomen om bezwaar te maken tegen de beëindiging van de uitkering. Zelfs zonder te weten wat er exact met [appellant] aan de hand was, moet voor haar duidelijk zijn geweest dat hij zich ook richting Gemeente incommunicado hield. Voorzienbaar was dat het beëindigen van de uitkering grote gevolgen voor hem zou hebben. Daardoor droogde immers zijn enige bron van inkomsten op en was te voorzien dat er schulden zouden ontstaan, waardoor bijvoorbeeld ook zijn woonsituatie in gevaar zou kunnen komen. Dit raakt de kern van het beschermingsbewindvoerderschap: juist omdat de rechthebbende door zijn geestelijke toestand niet in staat is ten volle zijn vermogensrechtelijke belangen waar te nemen, is dit immers ingesteld. Van een bewindvoerder mag in die situatie worden verwacht dat tenminste de bezwaartermijn wordt veilig gesteld, zo nodig door op nader aan te voeren gronden bezwaar te maken. Als die termijn is verstreken, is de beëindiging van de uitkering immers onherroepelijk. Van een verschoonbare termijnoverschrijding als bedoeld in artikel 6:11 Awb is volgens vaste jurisprudentie niet snel sprake. Juist in een geval als dit, waarin een belanghebbende wegens ziekte niet in staat is zijn belangen goed waar te nemen, wordt verwacht dat een door de belanghebbende in te schakelen derde diens belangen waarneemt (vgl. bijv. ABRvS 20 januari 2010, ECLI:NL:RVS:2010:BK9906). Van een bewindvoerder mag dan ook worden verwacht dat hij in een situatie als hier aan de orde – waarin voorzienbaar is dat er voor de rechthebbende grote problemen zullen ontstaan omdat de primaire inkomstenbron wegvalt - uit eigen beweging stappen onderneemt om de belangen van de rechthebbende veilig te stellen en niet wacht op een instructie van de rechthebbende, zeker niet als daar al maanden geen daadwerkelijk contact mee is geweest. In beginsel kon worden volstaan met een pro forma bezwaar, maar ook een inhoudelijk bezwaar was mogelijk geweest. Duidelijk was immers dat de Gemeente geïnformeerd wilde worden over de waarde van de auto. Daar waar merk, type en kenteken bekend waren, mag het toch niet al te moeilijk zijn geweest om in bezwaar gemotiveerd uiteen te zetten dat de waarde van dit vehikel onder de norm voor het vrij te laten vermogen bleef.

Tot slot is door BIB betoogd dat [appellant] ook zelf bezwaar had kunnen maken en dat er dus sprake is van eigen schuld. Dit verweer stuit af op het gegeven dat juist de bewindvoerder is aangesteld om ervoor te zorgen dat dit tijdig gebeurt omdat de rechthebbende geacht moet worden daar niet toe in staat te zijn.