Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden 25-06-2019, ECLI:NL:GHARL:2019:5221

Partijen hebben ingestemd met het voorstel van het hof om vanwege proceseconomische redenen de stukken in de procedures met nummers 200.247.350/01 en 03 samen te voegen.

Het verloop van de procedure in zowel 200.247.350/01 als 200.247.350/03 blijkt uit:

Het hof heeft ook nog een journaalbericht van mr. De Jager van 2 april 2019 met producties ontvangen. Artikel 1.4.4 van het Procesreglement verzoekschriftprocedures familiezaken gerechtshoven luidt: “Een belanghebbende legt de stukken waarop hij zich wenst te beroepen, zo spoedig mogelijk over. Uiterlijk op de tiende kalenderdag voorafgaand aan de mondelinge behandeling kunnen nog stukken worden overgelegd, mits in vijfvoud en met toezending in kopie aan iedere overige belanghebbende. Op stukken die nadien worden overgelegd en op stukken waarvan tijdens de mondelinge behandeling is gebleken dat zij niet door iedere overige belanghebbende zijn ontvangen en tegen overlegging waarvan bezwaar is gemaakt, wordt geen acht geslagen, tenzij het hof anders beslist. Omvangrijke stukken die zonder noodzaak op of vlak voor de tiende kalenderdag voorafgaande aan de mondelinge behandeling worden overgelegd, kunnen als in strijd met de goede procesorde buiten beschouwing worden gelaten.”

Mr. Van Dal heeft namens de man bezwaar gemaakt tegen de late indiening van het journaalbericht met producties. Omdat deze stukken ver nadat de tiende kalenderdag was verstreken, zijn ingediend en niet snel en eenvoudig te doorgronden zijn laat het hof deze stukken wegens strijd met de goede procesorde, buiten beschouwing.

voorlopige voorzieningen

bodemprocedure

bodemprocedure 200.247.350/01

echtscheidingsconvenant

Primair heeft de man gesteld dat hij met de vrouw afspraken heeft gemaakt in het door hen beiden voor akkoord getekende echtscheidingsconvenant van 1 juni 2017. Aanvankelijk heeft in eerste aanleg de voormalige advocaat van de man slechts opgemerkt dat het toetsen van het convenant waarschijnlijk niet tot een positief oordeel zal leiden. Mr. Van Dal heeft zich vervolgens voor de man gesteld en een beroep op de rechtsgeldigheid van de afspraken in het voor akkoord getekende echtscheidingsconvenant gedaan. De man heeft daarbij onder meer het volgende aangevoerd. Partijen hadden reeds in april 2017 een convenant opgesteld en het convenant van 1 juni 2017 is een verdere uitwerking en verbetering van de eerste versie. Hieruit volgt dat de vrouw de tijd en de ruimte heeft gehad om over de afspraken in het convenant na te denken.

In zijn verzoekschrift in de procedure (wijziging) voorlopige voorzieningen, ingekomen op 18 december 2018, heeft de man nogmaals benadrukt dat hij met de vrouw in dit convenant is overeengekomen dat partijen hebben afgesproken dat zij eerst proberen gezamenlijk de situatie te regelen en pas in het geval dat niet lukt, treedt het convenant van 1 juni 2016 na zes maanden in werking. In artikel 2 (in combinatie met punt 5 van de overwegingen) van dit convenant is opgenomen dat de partneralimentatie wordt vastgesteld op nihil. Volgens de man is van een juist gezinsinkomen van € 2.000,- uitgegaan, nu uit de jaarrekeningen van [G] BV (verder ook: Beheer BV) over de jaren 2013 tot en met 2016 blijkt dat de inkomsten uit de panden in het buitenland per saldo nihil waren. Ook uit de inhoud van het door de vrouw handgeschreven blaadje dat achter het convenant zit volgt dat sprake was van een overeenstemming waarover alleen nog dooronderhandeld moest worden. De waarde van de panden die daarop wordt vermeld blijkt niet aanmerkelijk af te wijken van de taxaties die inmiddels zijn verricht. De waardes waar de vrouw later in de echtscheidingsprocedure van wil uitgaan zijn veel te hoog en zitten er 1,3 miljoen euro naast, aldus de man.

De vrouw betwist de door de man gestelde afspraken. Het ‘convenant’ is uitgegaan van onjuiste gegevens en grotendeels niet ingevuld. De hoogte van het gezinsinkomen en de hoogte van de behoefte van de man en de vrouw die op de eerste pagina van het stuk worden genoemd zijn onjuist. Partijen genoten niet alleen het inkomen van de vrouw van circa € 2.000,- netto maar hadden ook huurinkomsten uit het oude pand aan de [a-straat 2] te [B] en de panden die zij bezaten in het buitenland. Het gezinsinkomen bedroeg tenminste € 7.000,- netto per maand. De man blijft in gebreke met het overleggen van de juiste stukken om inzage te krijgen in zijn financiële situatie. De afspraken zijn gemaakt met grove miskenning van de wettelijke maatstaven, nu de behoefte en de draagkracht van partijen niet juist zijn berekend. Zij heeft dit stuk slechts ‘voor gezien’ getekend.

De vrouw kon met de afspraken niet instemmen omdat veel informatie nog ontbrak. Tot het najaar 2018 heeft de man geen beroep gedaan op de in het convenant vermelde afspraken, zoals blijkt uit de stukken in eerste aanleg. De punten zijn zonder een professionele derde door partijen op papier gezet en de rechter in eerste aanleg heeft zich hierover nog niet uitgelaten. Indien het hof dit stuk als een convenant kwalificeert ten aanzien van de partner- en kinderalimentatie dan wordt zij in haar rechten geschaad.

Het hof stelt vast dat op het voorblad van het echtscheidingsconvenant van 1 juni 2017, dat de man en de vrouw beiden hebben ondertekend (naar waarheid ingevuld en ondertekend; voor accoord en te hebben gelezen;) wordt vermeld dat de vrouw en de man op die dag het echtscheidingsconvenant voor akkoord hebben getekend en gaan onderzoeken of het mogelijk is om de vrouw en de kinderen toch te laten blijven wonen in het nieuwe huis aan de [a-straat 1] te [B] . Indien dat financieel niet lukt in de praktijk, dan treedt het getekende echtscheidingsconvenant van 1 juni 2017 in ieder geval binnen zes maanden na heden in werking. De man en de vrouw hebben het echtscheidingsconvenant op iedere pagina geparafeerd.

De man heeft een kopie van dit echtscheidingsconvenant reeds als productie 1 bij zijn verweerschrift in eerste aanleg in het geding gebracht en hij heeft hierop ook al een beroep gedaan, zodat de stelling van de vrouw dat de man pas in het najaar 2018 een beroep op het convenant heeft gedaan, in ieder geval onjuist is.

Het feit dat, zoals de vrouw stelt, partijen het gezinsinkomen en de behoefte van partijen bijvoorbeeld niet juist zouden hebben benoemd (in het kader van de alimentatie) acht het hof van onvoldoende gewicht om de rechtsgeldigheid van de gemaakte afspraken aan te tasten. In dat verband is van belang dat partijen immers hadden afgesproken geen alimentatie van elkaar te willen, de vrouw niet van de man en de man - die toen ook al geen inkomen uit arbeid had - niet van de vrouw, welke afspraak samenhing met de gelijktijdig gemaakte afspraak over de verdeling van met name de onroerende zaken tussen partijen. In hoeverre de (eventuele foutief benoemde) hoogte van het gezinsinkomen en van de behoefte op die afspraken van invloed zou kunnen zijn geweest, is door de vrouw niet nader toegelicht en zonder een dergelijke toelichting niet duidelijk. Het feit dat het convenant, zoals de vrouw stelt, deels niet is ingevuld, acht het hof evenmin van belang voor het antwoord op de vraag of tussen partijen daarin uiteindelijk op 1 juni 2017 rechtsgeldige afspraken hebben gemaakt over de financiële gevolgen van hun echtscheiding. Partijen hebben kennelijk gebruik gemaakt van een model-convenant. Het is in een dergelijk geval niet onlogisch dat niet alle onderdelen van het model worden benut terwijl de vrouw niet heeft aangegeven welke niet-ingevulde delen van het convenant naar haar mening van zodanig belang waren dat (ook) daarom het convenant, voor wat betreft de tussen hen gemaakte afspraken, onvolledig en daarom niet rechtsgeldig zou zijn.

Het feit dat er nadien tussen partijen weer conflicten zijn ontstaan die kennelijk de aanleiding hebben gevormd voor het starten van meerdere juridische procedures laat naar het oordeel van het hof onverlet dat op 1 juni 2017 een rechtsgeldig echtscheidingsconvenant tot stand is gekomen. De stelling van de vrouw dat ze het convenant slechts voor ‘gezien’ heeft ondertekend, blijkt geenszins uit het convenant en is door de man gemotiveerd betwist. Ook de stelling van de vrouw (althans, het hof neemt aan dat de vrouw dat bedoelt), dat het convenant nog niet volledig dan wel definitief was, is, gelet op de gemotiveerde betwisting daarvan door de man, onvoldoende door haar onderbouwd.

Voor de rechtsgeldigheid van de tussen partijen gemaakte financiële afspraken (de partneralimentatie en de vermogensrechtelijke afwikkeling van hun huwelijk) acht het hof van doorslaggevend belang het antwoord op de vraag of partijen op 1 juni 2017 middels dit convenant inhoudelijk volledige overeenstemming hebben bereikt over de financiële gevolgen van hun echtscheiding. Voor het hof staat op grond van de toelichting en de stukken van de man en de vrouw voldoende vast dat zij, na een ruime periode van enkele maanden onderhandelen, definitieve overeenstemming hebben bereikt over zowel de partneralimentatie als de vermogensrechtelijke afwikkeling van hun huwelijk. Keuzes zijn welbewust door de man en de vrouw overwogen en gemaakt, zoals ook blijkt uit de handgeschreven notities die als laatste pagina zijn aangehecht. Deze uiteindelijke keuzes zijn vervolgens voldoende duidelijk en eenduidig op schrift gesteld in het betreffende convenant , dat vervolgens door beide partijen is geparafeerd en ondertekend. Nu het hof niet is gebleken van redenen waarom het convenant van 1 juni 2017 niet rechtsgeldig zou zijn, gaat het hof van die rechtsgeldigheid uit.

Aan die conclusie doet niet af het feit dat de rechter in eerste aanleg over die rechtsgeldigheid nog geen oordeel had gegeven zodat de vrouw nu, althans zo begrijpt het hof haar stelling, een inhoudelijk oordeel van een instantie ten aanzien van dit punt mist.

Het hoger beroep dient er immers mede toe om (dit soort) fouten te herstellen en de vrouw wordt hiermee niet ontoelaatbaar in haar (processuele) rechten geschaad, nog afgezien van het feit dat, zelfs indien dat wel het geval zou zijn, dit niet de rechtsgeldigheid van het convenant zou raken.

Tenslotte wijst het hof er op dat aan de rechtsgeldigheid van de door partijen gemaakte afspraken over de partneralimentatie en de vermogensrechtelijke afwikkeling van hun huwelijk evenmin af doet het feit dat de afspraken uit het convenant betreffende de verdeling van de kosten van [verweerder] niet volledig duidelijk zijn. Die afspraken acht het hof van onvoldoende belang om de rechtsgeldigheid van de overige afspraken over de partneralimentatie en de vermogensrechtelijke afwikkeling van het huwelijk van partijen aan te tasten.

Concluderend is het hof dan ook van oordeel, voor zover hier van belang, dat op grond van de in het convenant genoemde afspraak, de definitieve partneralimentatie voor de vrouw en de partneralimentatie voor de man op nihil dient te worden gesteld.

grove miskenning wettelijke maatstaven

kinderalimentatie

ingangsdatum kinderalimentatie [verweerder]

Allereerst beoordeelt het hof de stelling van de man met betrekking tot de door de rechtbank gehanteerde ingangsdatum voor de kinderalimentatie, zijnde 1 juli 2017, in de beschikking voorlopige voorzieningen en de bestreden beschikking. De man is van mening dat als ingangsdatum voor een eventuele bijdrage 1 augustus 2017 heeft te gelden, omdat het verzoekschrift van de vrouw in de bodemprocedure op 1 augustus 2017 is ingekomen ter griffie van de rechtbank.

De vrouw heeft hiertegen verweer gevoerd en stelt dat [verweerder] in juli 2017 al behoefte had aan een bijdrage van de man.

Artikel 1:402 BW laat de rechter grote vrijheid bij het vaststellen van de ingangsdatum van de definitieve alimentatieverplichting. Drie data liggen als ingangsdatum het meest voor de hand: de datum waarop de omstandigheden zijn ingetreden die voor de onderhoudsverplichting bepalend zijn, de datum van het inleidend processtuk en de datum waarop de rechter beslist.

De rechter die beslist op een verzoek tot wijziging van een eerder vastgestelde bijdrage in het levensonderhoud, zal in het algemeen behoedzaam gebruik moeten maken van zijn bevoegdheid de wijziging te laten ingaan op een vóór zijn uitspraak gelegen datum, met name indien dit ingrijpende gevolgen kan hebben voor de onderhoudsgerechtigde in verband met een daardoor in het leven geroepen verplichting tot terugbetaling van hetgeen in de daaraan voorafgaande periode in feite is betaald of verhaald. Deze behoedzaamheid geldt ook voor de rechter in hoger beroep die met ingang van een vóór zijn uitspraak gelegen datum een zodanige wijziging brengt in de door de rechter in eerste aanleg vastgestelde of gewijzigde bijdrage dat zij kan leiden tot de hiervoor bedoelde ingrijpende gevolgen. Deze behoedzaamheid brengt mee dat de rechter naar aanleiding van hetgeen partijen hebben aangevoerd, zal moeten beoordelen of, en in hoeverre, in redelijkheid van de onderhoudsgerechtigde terugbetaling kan worden verlangd van hetgeen in overeenstemming met diens behoefte aan levensonderhoud reeds is uitgegeven, en dat de rechter, indien dit naar zijn oordeel het geval is, van zijn beoordeling rekenschap zal moeten geven in de motivering.

In het vorenstaande ligt besloten dat de rechter die een onderhoudsverplichting verlaagt met ingang van een vóór zijn uitspraak gelegen datum, steeds aan de hand van hetgeen ten processe is gebleken, zal moeten beoordelen in hoeverre een daaruit voortvloeiende terugbetalingsverplichting in redelijkheid kan worden aanvaard. Hij is derhalve bij die beoordeling niet afhankelijk van een door de onderhoudsgerechtigde gevoerd, op die terugbetaling betrekking hebbend verweer.

Tijdens de mondelinge behandeling bij het hof op 4 april 2019 heeft de man verklaard dat hij tot nu toe nog niets heeft betaald in het kader van de kinderalimentatie en de partneralimentatie, omdat hij daartoe niet in staat is geweest. De vrouw heeft dat bevestigd. Een wijziging van de ingangsdatum als door de man verzocht zal daarom geen terugbetalingsverplichting voor de vrouw tot gevolg hebben. Nu het verzoekschrift van de vrouw in de bodemprocedure op 1 augustus 2017 is ingekomen ter griffier van de rechtbank, is het hof van oordeel dat deze datum in redelijkheid als ingangsdatum voor een eventuele kinderalimentatie moet worden gehanteerd, zowel voor wat betreft de definitieve bijdrage als de voorlopige voorziening. Eerst met ingang van die datum heeft man rekening kunnen en moeten houden met een gerechtelijke vaststelling van een alimentatiebijdrage voor [verweerder] .

hoogte kinderalimentatie [verweerder]

[verweerder] valt vanaf 8 december 2017 onder de reikwijdte van de Wet Studiefinanciering (WSF). Voor de bepaling van de behoefte van [verweerder] zoekt het hof aansluiting bij de zogenoemde WFS-norm. Omdat [verweerder] pas vanaf 8 december 2017 aanspraak kan maken op de WSF acht het hof het redelijk uit te gaan van WSF-norm vanaf 1 januari 2018. Deze bedroeg voor een student die een HBO-opleiding volgt in totaal € 1.037,63 per maand. Dit maandbedrag is opgebouwd uit de aanvullende beurs van maximaal € 389,16, een lening van € 481,30 en het collegegeldkrediet van € 167,17.

De WSF-norm maakt geen verschil tussen thuis- en uitwonende studenten. Ervan uitgaande dat een thuiswonende student bespaart op zijn woonlast, kan de behoefte worden verlaagd. Het hof acht het - gelet op de hoogte van de gemiddelde kamerhuur in 2018 - redelijk daarvoor een bedrag van € 420,- per maand in aanmerking te nemen.

Daarnaast wordt een jongmeerderjarige ook geacht zijn premie ziektekostenverzekering zelf te voldoen. In verband daarmee is de te ontvangen zorgtoeslag eveneens aan te merken als behoefteverlagend. Het hof houdt het er op basis van de tarieven 2018 voor dat [verweerder] aanspraak had op een zorgtoeslag van € 99,- per maand. Aldus gerekend had [verweerder] in 2017 behoefte aan een bedrag van afgerond € 519,- per maand naar het oordeel van hof.

De man heeft aangevoerd dat [verweerder] voldoende financiële middelen heeft om zelf in zijn behoefte te voorzien. De Expertgroep Alimentatienormen geeft als richtlijn dat alleen structurele eigen inkomsten van een jongmeerderjarige als behoefteverlagend kunnen worden aangemerkt. Het hof is van oordeel dat niet is gebleken dat [verweerder] dermate hoge structurele inkomsten heeft dat deze als behoefteverlagend moeten worden aangemerkt. Dat [verweerder] mogelijk een afgebakende periode aanspraak heeft kunnen maken op een stagevergoeding en dat hij blijkens de jaaropgave 2018 € 2.643,- bruto per jaar heeft verworven is in dat kader niet voldoende relevant.

De man heeft verder gesteld dat [verweerder] de beschikking heeft gekregen over een bedrag van € 17.000,-, dat de man en de vrouw voor zijn studie hadden gespaard. Dit bedrag neemt het hof echter niet in aanmerking als behoefteverlagend omdat een deel van voormelde totale behoefte van [verweerder] bestaat uit een lening en collegegeldkrediet die later terugbetaald moeten worden. Het is aan [verweerder] om te bepalen of hij gebruik maakt van deze lening en krediet en deze later terug te betalen van het bedrag dat zijn ouders voor hem hebben gespaard of dat hij geen aanspraak maakt op deze gelden maar hiervoor direct het gespaarde bedrag aanwendt.

beslissingen bodemprocedure 200.247.350/01

Het hof zal de bestreden beschikking voor wat betreft de partneralimentatie eveneens vernietigen en het verzoek van de man om de partneralimentatie ten behoeve van de vrouw vanaf de dag dat de beschikking is ingeschreven in de registers van de burgerlijke stand (9 november 2018) op nihil te stellen, toewijzen, omdat dit verzoek in overeenstemming is met de afspraken in het door partijen op 1 juni 2017 ondertekende convenant.

Het verzoek van de man om partneralimentatie voor hem vast te stellen ten laste van de vrouw zal het hof - eveneens gelet op de inhoud van het door partijen op 1 juni 2017 ondertekende echtscheidingsconvenant - afwijzen.

beslissingen voorlopige voorzieningen 200.247.350/03

Voor wat betreft de definitieve partneralimentatie heeft het hof beslist dat op grond van het tussen partijen gesloten convenant van 1 juni 2017 de partneralimentatie voor de vrouw op nihil zal worden bepaald en het verzoek van de man daartoe zal worden afgewezen.

Op grond van de beschikking voorlopige voorzieningen van 28 november 2017, hersteld bij beschikking van 18 januari 2018, is door de rechtbank een voorlopige alimentatie ten behoeve van de vrouw, ten laste van de man, bepaald van € 1933,- per maand, ingaande 1 juli 2017. Vast staat dat bij die beschikking is gerekend op basis van een veronderstelde draagkracht aan de zijde van de man op grond van met name inkomsten uit verhuur van buitenlands onroerend goed en dat de tussen partijen gemaakte afspraken in het convenant van 1 juni 2017 over de definitieve alimentatie in die procedure geen rol hebben gespeeld.

Nu in de onderhavige beschikking het hof positief heeft geoordeeld over de rechtsgeldigheid van dit convenant ten aanzien van de partneralimentatie, is het hof van oordeel dat ook de door de man verzochte wijziging van de voorlopige partneralimentatie, zijnde een nihilstelling per 1 juli 2017, in redelijkheid mede in het licht van dat convenant dient te worden beoordeeld. In dat convenant is opgenomen dat partijen er, anders dan de rechtbank, van uit gingen dat de man geen inkomen had, noch regulier noch uit onroerend goed.

Het vorenstaande brengt naar het oordeel van het hof met zich mee dat in het kader van de beoordeling van de voorlopige voorzieningen, het ook in de rede lag - en ligt - om uit te gaan van hetgeen partijen waren overeengekomen en daaraan ten grondslag hadden gelegd, tenzij er op het moment van de indiening van het verzoek voorlopige voorzieningen sprake was van bijzondere omstandigheden om daarvan af te wijken. Naar het oordeel van het hof zijn dergelijke omstandigheden niet aangevoerd en is daarvan ook niet anderszins gebleken.

Het inkomen van de vrouw was - en is - niet negatief gewijzigd, ten opzichte van de situatie ten tijde van het sluiten van het convenant en met betrekking het inkomen van de man heeft de vrouw zich weliswaar nadien op het standpunt gesteld dat de man aanzienlijk inkomen uit onroerend goed had - en heeft - maar die stelling heeft zij onvoldoende onderbouwd in het licht van de inmiddels door de man overgelegde financiële stukken, zijnde inkomensverklaringen tot en met 2017over zijn reguliere inkomen en de door [H] accountants en [I] opgestelde financiële overzichten over met name de inkomsten uit verhuur van het buitenlands onroerend goed, die die stelling van de vrouw voldoende weerspreken.

Op grond van het hiervoor overwogene zal het hof ook de door de rechtbank bepaalde voorlopige alimentatie ten behoeve van de vrouw met ingang van 1 juli 2017 op nihil bepalen. Het hof betrekt hierbij ook nog het feit dat de man de door de rechtbank bepaalde voorlopige bijdrage ten behoeve van de vrouw tot nu toe niet heeft voldaan.

Tot slot heeft de man in het kader van de voorlopige voorzieningen ook nog verzocht primair te bepalen dat hij met ingang van drie dagen na deze beschikking zijn intrek kan nemen aan de [a-straat 1] of [a-straat 2] ’ te [B] , subsidiair te bepalen dat de vrouw met ingang van de datum van indiening van het verzoekschrift een gebruiksvergoeding voor de woning(en) aan de [a-straat 1] en [a-straat 2] ’ dient te voldoen tot een bedrag van € 899,40 per maand.

Het hof constateert dat de hiervoor genoemde woningen geen onderdeel uitmaken van het onderhavige hoger beroep. Nu van de verplichte samenhang tussen de in hoger beroep verzochte wijziging van de door de rechtbank bepaalde voorlopige voorziening en de hoofdzaak in hoger beroep, noodzakelijk om in het verzoek tot wijziging van de voorlopige voorziening te kunnen worden ontvangen, geen sprake is, zal de man alleen daarom al niet ontvankelijk worden verklaard in zijn verzoek in hoger beroep tot wijziging van het gebruik van een van beide woning.

Daarnaast is tijdens de mondelinge behandeling op 4 april 2019 gebleken dat de vrouw alleen eigenaar is van de beide woningen (en dat de oude woning bovendien inmiddels is gesloopt). Omdat er geen sprake is van woongenot dat de man mist, is er ook geen reden om de man te compenseren met een gebruiksvergoeding.

Het hof ziet hierin aanleiding de man ook in zijn wijzigingsverzoeken ten aanzien van de woning(en) aan de [a-straat 1] te [B] niet-ontvankelijk te verklaren.