Gerechtshof 's-Hertogenbosch 29-10-2019, ECLI:NL:GHSHE:2019:3968

Aan deze vordering heeft de vrouw kort samengevat, het volgende ten grondslag gelegd.

Zij betaalt sinds 13 september 2016 de helft van de aan de woning verbonden eigenaarslasten met een totale hoogte van bijna € 500,-- per maand. Eerst wilde de man de woning “overnemen”, vervolgens heeft hij aangegeven dat de woning moet worden verkocht. De man werkt de verkoop echter tegen (hij heeft de woning tegen een niet marktconforme prijs aangeboden, door zijn handelen is een potentiële koper afgehaakt, hij heeft diverse bezichtigingen geannuleerd en aangegeven de woning niet te willen verkopen) en hij overlegt niet met de vrouw of de verkoop dan wel “overname” van de woning.

Zij heeft een spoedeisend belang dat de woning, na twee jaar, op korte termijn zal worden verkocht zodat zij niet meer hoeft bij te dragen in de kosten hiervan. Zij wil dat beide partijen zonder schuld uit de verkoop van de woning komen; in de reeds aanhangige verdelingsprocedure kunnen alle gemaakte en te maken verkoopkosten worden meegenomen. Zij heeft geen vertrouwen meer in de mondelinge toezeggingen van de man – hij komt deze niet na – en wil daarom de verkoop zelf bewerkstelligen. Bovendien zegt de man zijn aandeel in de aan de woning verbonden lasten niet meer te willen betalen. De woning kan niet langer onverdeeld blijven.

“Naar het oordeel van de voorzieningenrechter heeft de vrouw onvoldoende gewichtige redenen gesteld die een machtiging tot te gelden maken rechtvaardigen en slechts als randvoorwaarde gesteld dat een verkoopprijs gehanteerd dient te worden waarbij na aflossing van de hypothecaire geldlening, rekening houdende met de waarde van de daaraan gekoppelde verzekeringen en aftrek van alle verkoopkosten, partijen geen restschuld overhouden: dit is onvoldoende. Onder meer is niet gebleken van een reëel executiegevaar waardoor de medewerking van de man niet kan worden afgewacht. Wel heeft de vrouw, gelet op het voortduren van de door haar te betalen helft van de eigenaarslasten, voldoende onderbouwd dat zij belang heeft bij zeer spoedige verkoop van die woning. Uit de onvoldoende weersproken stellingen van de vrouw volgt naar het oordeel van de voorzieningenrechter voldoende dat de man tot op heden onvoldoende medewerking heeft verleend aan de verkoop van de woning. Zo heeft de man, zonder daar zelf belang bij te hebben, aan een eerdere koper zodanige voorwaarden gesteld, dat hierdoor de verkoop niet is doorgegaan. De enkele toezegging van de man de vrouw een verkoopvolmacht te zullen geven kan niet tot een ander oordeel leiden. De vrouw heeft in dat licht voldoende onderbouwd gesteld dat het overleg met de man moeizaam verloopt, er moeilijk afspraken kunnen worden gemaakt en als deze afspraken wel worden gemaakt dat de man daar in een later stadium op terugkomt.”

Aan de veroordeling onder 4 heeft de voorzieningenrechter een dwangsom verbonden van € 500,-- voor iedere keer de man weigert zijn medewerking te verlenen aan de verkoop van de woning. De dwangsom is gemaximeerd tot een bedrag van € 12.500,--. De proceskosten zijn gecompenseerd, in die zin dat iedere partij de eigen kosten draagt.

De vrouw heeft hiertoe drie grieven aangevoerd. De grieven gaan over:

Spoedeisend belang

In haar eerste grief betoogt de vrouw allereerst dat de voorzieningenrechter ten onrechte heeft geoordeeld dat zij onvoldoende gewichtige redenen heeft die een machtiging tot het te gelde maken van de woning rechtvaardigen. Zij voert hiertoe het volgende aan.

Sinds de echtscheiding in 2016 bestaat tussen partijen een geschil over de afwikkeling van de ontbonden huwelijksgemeenschap. De rechtbank Zeeland-West-Brabant heeft in haar beschikking van 11 oktober 2016 (zaaknummer C/02/312280 FA RK 16-1247) overwogen dat partijen de woning – in verband met verkoop – zullen laten taxeren door een in gezamenlijk overleg in te schakelen makelaar. De man heeft zich echter zonder overleg tot de makelaar gewend. De makelaar heeft de indicatieve waarde van de woning vastgesteld op € 179.000,-- maar de woning is eind april 2017 door de man, zonder overleg met de vrouw, via de makelaar in de verkoop gezet met een vraagprijs van € 193.000,--. Gedurende een jaar ontving zij van de man noch de makelaar enige informatie. De makelaar gaf aan alleen te communiceren met de man. Door tussenkomst van de advocaten van partijen is de man verzocht de makelaar toestemming te geven de vrouw bij het verkooptraject te betrekken en de vraagprijs te verlagen naar een marktconforme prijs. Vanaf dat moment kon zij beschikken over informatie omtrent het verkooptraject. In de tussenliggende periode schommelde de vraagprijs. Overleg met de man is niet mogelijk en hij was niet bereid mee te werken aan de door haar voorgestelde taxatie in juni/juli 2018. Hij heeft de verkoop van de woning in oktober 2018 tegengewerkt en niet kan worden verwacht dat hij in de toekomst wel zijn medewerking zal verlenen aan die verkoop. De woning staat al twee jaar te koop en moet zo spoedig mogelijk worden verkocht. De afwijzing van de vorderingen sub 1 en 3 strookt niet met de toewijzing van de vordering sub 4.

De voorzieningenrechter heeft ook ten onrechte geoordeeld dat de door de vrouw gestelde randvoorwaarde onvoldoende is voor toepassing van art. 3:174 BW. Het stellen van een dergelijke randvoorwaarde (een bodemprijs) is niet noodzakelijk om haar te machtigen tot het te gelde maken van de woning (zie Hof Arnhem-Leeuwarden 7 mei 2013, ECLI:NL:GHARL:2013:CA0285). Het is niet in haar belang om een restschuld te accepteren.

Ten slotte heeft de voorzieningenrechter ten onrechte geoordeeld dat niet gebleken is van een reëel executiegevaar. De man heeft ter zitting verklaard dat hij het betalen van (zijn aandeel in) de eigenaarslasten laat afhangen van het vonnis van de voorzieningenrechter. Dit bevestigt dat de man enkel doet waar hij zin in heeft en niet met de vrouw overlegt en niet aan haar belangen denkt. Indien de man daadwerkelijk niet meer de eigenaarslasten voldoet, heeft dat grote negatieve gevolgen voor de vrouw.

3.5.3.1. Op de voet van het in hoger beroep van overeenkomstige toepassing zijnde artikel 139 Rv dient het hof de vorderingen van de vrouw jegens de man (de niet verschenen geïntimeerde), tegen wie in hoger beroep verstek is verleend, toe te wijzen, tenzij deze hem (ambtshalve) onrechtmatig of ongegrond voorkomen (zie HR 11 juni 2010 LJN BL8504).

Het hof zal thans, met inachtneming van het voorgaande, de grieven beoordelen.

3.5.3.2. Op grond van artikel 3:174 lid 1 BW kan de rechter die ter zake van een vordering tot verdeling van een gemeenschappelijk goed bevoegd zou zijn of voor wie een zodanige vordering reeds aanhangig is, een deelgenoot op diens verzoek machtigen tot het te gelde maken van dat goed ten behoeve van de voldoening van een voor rekening van de gemeenschap komende schuld of om andere gewichtige redenen.

De krachtens art. 3:174 lid 1 BW door de rechter verleende machtiging maakt de deelgenoot bevoegd tot het verrichten van handelingen, waartoe hij anders uitsluitend tezamen met de deelgenoten bevoegd is. Door de verleende machtiging wordt de deelgenoot, de vrouw, zelfstandig bevoegd jegens derden.

3.5.3.3. Het hof stelt allereerst vast dat hij moet worden aangemerkt als de rechter die ter zake de vordering tot verdeling bevoegd zou zijn. Voorts stelt het hof vast dat ook in kort geding een machtiging tot het te gelde maken van een gemeenschappelijk goed kan worden verleend (HR 21 juni 2002, NJ 2002, 420).

3.5.3.4. Het door de rechter afgeven van de in art. 3:174 lid 1 BW bedoelde machtiging is een discretionaire bevoegdheid. Teneinde van die bevoegdheid gebruik te kunnen maken dient sprake te zijn van “de voldoening van een voor rekening van de gemeenschap komende schuld of (curs. hof) om andere gewichtige redenen”.

De vrouw betoogt met haar grief, samengevat, dat sprake is van gewichtige redenen die nopen tot toewijzing van haar vordering. De wens van de vrouw om de bedoelde machtiging te verkrijgen om een einde te maken aan de onverdeeldheid waarin partijen verkeren omdat, kort gezegd, de man hieraan zijn medewerking niet verleent, is echter geen gewichtige reden zoals bedoeld in art. 3:174 lid 1 BW. Uit de parlementaire geschiedenis van die wetsbepaling (MvA II, Parl. Gesch. 3, p. 596) volgt immers dat de noodzaak tot een behoorlijke verdeling te geraken niet als een gewichtige reden kan worden aangemerkt en dat voor die situatie art. 3:185 BW (het door de rechter laten vaststellen van de verdeling) van toepassing is. In zoverre falen de grieven 1 en 2 van de vrouw. Dit laatste geldt ook voor zover de vrouw zich op het standpunt zou stellen dat de hypotheekschuld een “een voor rekening van de gemeenschap komende schuld” zou zijn in de zin van art. 3:174 BW. Het is de vrouw, blijkens de toelichting van haar verzoek om de machtiging, te doen om het beëindigen van de onverdeeldheid (waarvoor art. 3:185 BW een remedie biedt) en niet om de het voldoen van die schuld. Dat de hypotheekschuld zelf aanleiding zou zijn voor de machtiging, bijvoorbeeld omdat deze thans of binnen afzienbare tijd moet worden afgelost of eventuele rentetermijnen niet betaald kunnen worden, is gesteld noch gebleken.

De vrouw heeft voorts een beroep gedaan op het bestaan van een reëel executiegevaar dat volgens haar ook een gewichtige reden vormt. Ter onderbouwing daarvan heeft zij gewezen op een e-mail van de man aan haar van 14 mei 2019 (“Ik heb inmiddels een volgend besluit genomen: betalingen voor de woning aan de bank, gemeente en waterschap zijn vanaf heden beëindigd”) en gesteld dat de man tijdens de mondelinge behandeling van het kort geding heeft aangegeven dat hij het betalen van de eigenaarslasten laat afhangen van het vonnis van de voorzieningenrechter.

Het hof stelt vast dat de vrouw enkel verwijst naar die e-mail (het proces-verbaal van de zitting heeft zij niet overgelegd zodat het hof niet kan vaststellen wat de man ter zitting heeft verklaard) maar dat stukken waaruit blijkt dat hij ook daadwerkelijk de betalingen voor de woning (overigens is ongewis over welke betalingen het gaat) heeft gestaakt, ontbreken. Voorts ontbreken stukken op grond waarvan kan worden vastgesteld dat sprake is van een – door nalaten van de man – ontstane achterstand in hypotheekbetalingen (het is het hof ook niet duidelijk of het gaat om een mogelijke achterstand in betalingen van hypotheekrente dan wel aflossingen) alsmede informatie op grond waarvan ook kan worden vastgesteld dat sprake is van een (dreigende) executieverkoop van de woning. Om te kunnen beoordelen of – kort gezegd – sprake is van een reëel executiegevaar zal derhalve nader onderzoek moeten plaatsvinden. Een kort geding leent zich niet voor een dergelijk feitenonderzoek.

De grieven 1 en 2 falen aldus.

Proceskosten (grief 3)