Rechtbank Overijssel 18-09-2019, ECLI:NL:RBOVE:2019:3323

Het verloop van de procedure blijkt uit:

• het tussenvonnis van 3 juli 2019

• de conclusie van antwoord in reconventie

• de akten producties 3 – 13 van de man

• het proces-verbaal van comparitie, met schriftelijke pleitaantekeningen van beide partijen, van 5 september 2019.

Ten slotte is vonnis bepaald.

Partijen zijn sinds 10 juni 2009 ex-echtgenoten en waren tot die datum in gemeenschap van goederen gehuwd.

Staande huwelijk verkregen partijen, tegen betaling van de koopsom aan de ouders van de man, ieder voor de onverdeelde helft de eigendom van het ouderlijk huis van de man, sloopten dit en financierden met een hypothecaire (SNS) geldlening de (nieuw)bouw van de voormalig echtelijke woning op het betreffende perceel. Een deel van de woning verhuurden partijen sedert 2004 aan de ouders van de man. De ouders zijn thans (ver) in de zeventig en bewonen tot op heden het door hen gehuurde gedeelte van de woning voornoemd. Blijkens productie 13 van de man bedraagt de huursom EUR 500 per maand.

Bij de echtscheiding bleek de man niet in staat tot betaling aan de vrouw van de helft van de overwaarde van de woning. (Mede) vanwege de inwoning van de ouders van de man, zijn partijen in 2009 na voorafgaande besprekingen met de notaris (brief van 22 april 2009 van notaris Koene, productie 2 van de vrouw) een notarieel verleden echtscheidingsconvenant overeengekomen. Daarbij werd (onder meer) de eigendom van de gedeeltelijk verhuurde woning toegedeeld aan de man. De betalingsverplichting van de man aan de vrouw van de helft van de overwaarde van de woning werd - in beginsel voor de duur van 10 jaar - opgeschort, zonder rentevergoeding voor de vrouw (vgl. pagina 7 onderaan van het convenant onderaan). Voorts bevat het convenant de gebruikelijke bedingen, waaronder finale kwijting.

De waarde van de aan de man toegedeelde woning is in Artikel 7 lid 2 van het convenant, in 2009:

De vrouw stelt daartoe dat genoemd artikellid van het convenant thans toepasselijk is qua waarderingsmethodiek van de woning, mede tegen de achtergrond van de inhoud van bovengenoemde brief van de bij het totstandkomen van het convenant betrokken notaris. Deze brief maakt duidelijk, aldus de vrouw, dat partijen als bedoeling/oogmerk hadden in 2009 qua verdeling van de woning op dat moment, een fiscaal zo gunstig mogelijke oplossing:

Voorts stelt de vrouw dat de huurwaardevermindering in artikel 7 lid 2 van het convenant in 2009 abusievelijk - want ten onrechte - is berekend over het door de ouders van de man bewoonde verhuurde gedeelte van de woning in plaats van over het door de man bewoonde gedeelte.

Artikel 7 lid 5 van het convenant sluit uit dat partijen beschikken over privé-vermogen dan wel verknocht vermogen van een of beide partijen dat buiten de gemeenschap valt.

Het verweer van de man houdt in - kort gezegd - dat hij heeft gedwaald naar aanleiding van een door de vrouw geredigeerd verdelingsconcept. Ook thans is hij niet in staat de helft van de overwaarde van de woning, indien deze wordt getaxeerd in vrij opleverbare staat, volledig te financieren. Op de vast te stellen (vrije verkoop)waarde per 1 april 2019 van de woning strekt, aldus de man, een niet in tijd gelimiteerde 40%-huurreductie in mindering, zoals reeds het geval was toen partijen de woning in 2009 verdeelden, althans zo heeft de man de bedoeling van het convenant begrepen en mogen begrijpen. Daarom moet nog immer worden uitgegaan van de (gedeeltelijk) verhuurde staat van de woning met een totaalwaarde ad EUR 375.000 en niet van een onverhuurde staat van de woning met een totaalwaarde ad EUR 457.500 (productie 4 van de man). Artikel 7 lid 4 ziet op schenking van de woning respectievelijk op een eventueel eerdere vervreemding - waarvan nimmer sprake is geweest - en is (dus) niet van toepassing. Uitleg van de leden 2 en 3 houdt dezelfde berekeningsmethodiek in voor 2009 als voor 2019. Lid 3 verwijst abusievelijk naar lid 4 in plaats van naar lid 2. (Nood)gedwongen verkoop van de woning, was en is nimmer de bedoeling van partijen geweest respectievelijk is naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar. Geen uitvoerbaarheid bij voorraad. De vrouw dient haar uitleg van het convenant te bewijzen. Kosten rechtens. Vorderingen in conventie en in reconventie, zie randnummers 44 en verder.

Op de stellingen van partijen wordt hierna, voor zover van belang, nader ingegaan.

Partijen zijn in 2009 een notarieel verleden verdelingsakte overeengekomen. De rechtbank passeert de uiteenlopende stellingen van de man dat hij voorafgaand en bij het sluiten van genoemde overeenkomst een en ander niet zou hebben begrepen en/of gedwaald. De akte is na voorbesprekingen, steeds door partijen gezamenlijk met de notaris, geredigeerd en niet binnen 3 jaar na datum totstandkomen hiervan heeft de man met een beroep op artikel 3:196 BW de vernietiging hiervan ingeroepen (bijvoorbeeld, omdat ondanks de Belehrungspflicht van de notaris de bedoelingen van partijen in de akte, althans in de zienswijze van de man, gebrekkig of onjuist zouden zijn geredigeerd). Wat daarvan zij, dit nalaten om binnen 3 jaar in actie te komen, komt voor rekening en risico van de man. Zijn rechtsvordering tot vernietiging is op grond van artikel 3:200 BW vervallen.

Evident is dat artikel 7 van het convenant niet helder is geredigeerd. Wat daarvan zij, de uitleg (ook) van een notariële akte - helder of minder helder geformuleerd - wordt conform de zogenoemde Haviltex-rechtspraak van de Hoge Raad bepaald door de rechter aan de hand van de bedoelingen van partijen bij het totstandkomen van de akte die zij over en weer redelijkerwijs als bedoelingen van elkaar hebben mogen begrijpen in het licht van de voorlichtende taak van de notaris, waarbij de taalkundige uitleg van de akte niet betekenisloos is.

De bedoeling van partijen ten tijde van het convenant is niet vast te stellen aan de hand van een schriftelijke uitleg/samenvatting van de bedoelingen van partijen en de strekking van het convenant, blijkens een in het convenant opgenomen of bij het opstellen van het convenant gevoegde toelichting van de notaris. Die toelichting ontbreekt namelijk. De bedoeling van partijen is evenwel met voldoende mate van waarschijnlijkheid te achterhalen aan de hand van de tekst van het convenant in samenhang met eerdergenoemde brief van de notaris.

Voorts komt betekenis toe aan hetgeen de notaris verder schrijft:

De rechtbank leidt hieruit af dat partijen, vanwege het niet kunnen uitkopen van de vrouw door de man, blijkbaar het oogmerk hadden te opteren voor een bewust zo laag mogelijke waardering van de woning in 2009 ter voorkoming van een ongewenste fiscale box 3-belasting voor de vrouw, omdat uiteindelijk de waardering in 2019 (toch) bepalend zou zijn. Er is voorts sprake van een ontwerp met 2 scenario’s ten aanzien van de waarde van de woning.

Uit de brief blijkt niet, en dat klemt, dat partijen het oogmerk hadden in 2019 dezelfde waarderingsmethodiek te zullen hanteren die zij in 2009 (om fiscale redenen) toepasten. Dat laatste brengt met zich dat belangrijke betekenis moet worden gehecht aan de tekst van het hiervoor gedeeltelijk geciteerde artikel 7, leden 2 - 4 waarin de bedoelingen van partijen zijn verwoord.

Indien vorengenoemde overwegingen al niet genoegzaam onderbouwen het standpunt van de vrouw dat de waarderingsmethodiek van artikel 7 lid 4 van toepassing is, pleit in het bijzonder de taalkundige uitleg van artikel 7, leden 3 en 4 voor de zienswijze van de vrouw hoe thans, na 1 april 2019, de verdeling van de woning financieel uitpakt.

Lid 2 spreekt van een aanvaarding van de in lid 2 berekende verdeling te zijnen bate of schade, behoudens het bepaalde in het volgende lid.

Lid 3 verwijst vervolgens niet naar de berekeningsmaatstaf in lid 2, maar expliciet naar de berekeningsmaatstaf in lid 4. Lid 3 zegt dat het in 2019 vast te stellen waardeverschil, in 2019 moet worden verrekend met de in 2009 plaatsgevonden waardevaststelling van lid 2: in positieve dan wel in negatieve zin, lees: in 2019 bijbetalen door de man of eventueel terugbetalen door de vrouw aan de man, indien de vrouw in 2009 teveel (als voorschot) heeft gekregen.

Lid 3 zegt voorts dat, indien woningverkoop door de man binnen 10 jaar plaats vindt, de werkelijke vervreemdingswaarde/tegenprestatie tussen partijen moet worden verdeeld.

Lid 4 definieert/preciseert de waardevaststelling van lid 3, omdat het op zijn beurt expliciet verwijst naar lid 3 (en niet naar de berekeningsmaatstaf in lid 2). Lid 4 is idem geredigeerd als lid 3: na 10 jaar de alsdan te taxeren waarde tussen partijen bij helfte verdelen of bij woningverkoop door de man binnen 10 jaar na 2009, de werkelijk verkregen vervreemdingswaarde/tegenprestatie bij helfte verdelen/verrekenen, positief dan wel negatief.

Dat (ook) de tekst van lid 4 vragen oproept, en met name omdat onder lid 4 sub a. sprake is van schenking, doet hier niet aan af. De bedoeling van lid 4 is kennelijk (geweest) dat indien de man de woning aan een derde (binnen 10 jaar) schenkt of verkoopt, de getaxeerde waarde van de woning in vrij opleverbare staat als schenking respectievelijk de daadwerkelijk verkregen tegenprestatie bij verkoop, maatstaf is voor de verdeling bij helfte tussen partijen en, conform lid 3, voorts, dat die maatstaf in 2019 door ontwikkelingen op de woningmarkt sedert 2009 gunstig of ongunstig voor beide partijen kan uitpakken. Lid 4 verwijst, zoals reeds genoemd, naar lid 3 en niet - evenmin als lid 3 - naar de (fiscale) berekeningsmaatstaf in lid 2.

In het licht van deze formuleringen, in samenhang met eerdergenoemde brief van de notaris, moet bij de verdeling, conform het standpunt van de vrouw, van de vrije onderhandse verkoopwaarde ad EUR 457.500 worden uitgegaan.

De rechtbank voegt daar nog het volgende aan toe. Voor de uitleg van artikel 7, zoals de man die voorstaat, bestaan geen (taalkundige) aanknopingspunten. De door hem bepleite uitleg als bedoeling van partijen, vindt in de door hem overgelegde producties evenmin grondslag. Als meest plausibele uitleg voor de gang van zaken bij de echtscheiding en de totstandkoming van onderhavig convenant houdt de rechtbank het er voor dat de vrouw, kennelijk uit coulance jegens de man en met name jegens haar schoonouders die van oudsher op dit perceel woonden, dit woongenot in 2009 niet wilde beëindigen ondanks het uitkoopprobleem voor de man. Thans 10 jaar na dato heeft de vrouw aanspraak en recht op de helft van de overwaarde van de woning in onverhuurde, vrij opleverbare staat. Daar komt bij dat de ouders van de man geen ‘gewone’ huurders zijn, te minder omdat zij - aldus de verklaring van de man ter zitting - feitelijk veel minder huur betalen dan de contractueel overeengekomen EUR 500 per maand, en de man als enig eigenaar uiteindelijk over de waarde van de woning in onverhuurde staat zal beschikken (na vertrek of overlijden van zijn ouders).

De rechtbank volgt de berekening van de vrouw in de randnummers 20 en 21 van de conclusie van antwoord in reconventie. Onder afwijzing van alle vorderingen van de man, acht de rechtbank de vordering ad EUR 94.250 van de vrouw genoegzaam onderbouwd en zal zij deze toewijzen.

Gelet op de relatie tussen partijen als ex-echtgenoten zullen de proceskosten, zoals gebruikelijk in familiezaken, tussen hen worden gecompenseerd, in die zin dat iedere partij de eigen kosten draagt.

veroordeelt de man wegens overbedeling in het kader van de verdeling van de ontbonden huwelijksgoederengemeenschap tot betaling aan de vrouw van EUR 94.250,=, vermeerderd met de wettelijke rente als bedoeld in artikel 6:119 BW over dit bedrag met ingang van 14 dagen na betekening van dit vonnis tot de dag der voldoening,

verklaart dit vonnis tot zover uitvoerbaar bij voorraad,

compenseert de kosten van deze procedure tussen partijen, in die zin dat iedere partij de eigen kosten draagt,

wijst het meer of anders gevorderde af.