Gerechtshof Amsterdam 16-07-2019, ECLI:NL:GHAMS:2019:2705

Vraag 1. In het eerdere advies aan de rechtbank (hof: het IJI advies van 22 oktober 2014) hebben wij vermeld dat wij in de geraadpleegde documentatie geen aanwijzing hebben gevonden dat de waardering in goud alleen in geval van een talaq plaatsvindt, en niet bij de tafriq.

(…)

Opnieuw hebben wij geen aanwijzingen gevonden voor beantwoording van de vraag of naar Iraaks recht (Islamitisch recht) de man zowel bij een talaq als bij een tafriq echtscheiding in beginsel gehouden is de uitgestelde bruidsgave te voldoen gewaardeerd in goud. Anders gezegd, in de door ons bestudeerde documentatie wordt bij de beschrijving van de verschillende vormen van huwelijksontbinding geen onderscheid gemaakt waar het de uitgestelde bruidsgave betreft.

(…)

Wij hebben de kwestie besproken met een Nederlandse deskundige in het islamitische familierecht

(…)

De bruidsgave is een essentieel element van de huwelijksvoltrekking en is daarmee een reële verplichting, die vaak in geld en goederen wordt uitgedrukt. Zoals het genoemde decreet [vertaald uit het Arabisch: besluit nummer 127 van de Revolutionaire Commandoraad, hierna: het decreet] laat zien, is de restant-betaling van de bruidsgave, voor zover in geld bepaald, geen nominale schuld. Er is dan ook geen enkele reden onderscheid te maken tussen een huwelijksontbinding door verstoting of door gerechtelijke scheiding.

(…)

De door ons geraadpleegde deskundige heeft voorts opgemerkt dat de voetnoot bij artikel 19 van de Iraakse WPS [Wet op het Personeel Statuut, toevoeging hof] ook in zijn Arabische tekst onvoldoende duidelijk is om te mogen concluderen dat het decreet een verschil tussen talaq en tafriq maakt. De authentieke tekst van het decreet is niet beoordeeld.

(…)

Het decreet drukt uit dat de bruidsgave, voor zover die in geld is uitgedrukt, berekend moet worden naar de historische waarde ervan, dus naar de waarde in goud ten tijde van de huwelijkssluiting, en niet naar de nominale waarde ten tijde van de huwelijksontbinding. Een berekening naar de goudswaarde alleen bij een talaq en niet bij een tafriq is niet begrijpelijk.

Bovendien moet worden bedacht dat de tafriq-procedure zowel door de vrouw als door de man kan worden ingesteld. Zou de goudswaarde alleen bij een talaq en niet bij een tafriq gelden, dan zou de man daarmee eenzijdig en naar willekeur de hoogte van het restant kunnen bepalen. Dat is zeer onwaarschijnlijk.

Wat de Engelse vertaling betreft kan volgens de door ons geraadpleegde deskundige niet worden afgegaan op het gebruik van het woord divorce. Het woord wordt in verschillende betekenissen gebruikt.”

Vraag 2.: “In de eerste plaats wijzen wij erop dat het nog maar zeer de vraag is of een niet-ingeschreven Nederlandse echtscheidingsbeslissing in Irak wordt erkend. Het lijkt ons zeer onwaarschijnlijk, te meer dat er geen sprake is van een huwelijksontbinding waaraan de betaling van het restant van de bruidsgave gekoppeld is. Het is dan ook weinig aannemelijk dat een niet-ingeschreven Nederlandse echtscheidingsbeslissing tot gevolg heeft dat naar Marokkaans [het hof neemt aan dat is bedoeld: Iraaks] recht een verjaring van het recht de betaling van het restant van de bruidsgave in werking heeft gesteld.”

Vraag 3.: “Wij hebben niet kunnen nagaan of er sprake is van een wetswijziging in Irak met een dergelijke inhoud. De door ons geraadpleegde deskundige is hier eveneens niet mee bekend.”

Het rapport van het IJI kan niet worden gevolgd. Het rapport kenmerkt zich door aannames en vaagheden. Het is niet bekend welke documentatie het IJI heeft gebruikt. De in het rapport genoemde deskundige is anoniem. Het IJI beschikte niet over de authentieke tekst van het decreet waarop de vrouw haar verzoek gegrond heeft. Het IJI heeft de gestelde vragen derhalve niet kunnen beantwoorden. Het advies van het IJI is ook inhoudelijk onjuist. Het IJI weet niet hoe het zit, kent de tekst van het decreet ook niet, maar gaat vervolgens gissen naar wat dan wel de waarschijnlijke uitkomst zal zijn. In tegenstelling tot wat het IJI meent, maakt het decreet onderscheid tussen de talaq en de tafriq. Het IJI heeft een conclusie getrokken op basis van wat het begrijpelijk vindt, maar niet op basis van het Iraakse recht. Het decreet is bedoeld om misbruik van het recht op verstoting (talaq) tegen te gaan, juist omdat de vrouw in die situatie (nagenoeg) rechteloos is.

De man verwijst onder meer naar een door hem in het geding gebrachte vertaling van de originele tekst van het decreet door een beëdigd vertaalster, te weten mevrouw I.A. Goldsman, ingeschreven bij de rechtbank Amsterdam en bij het Bureau Beëdigde Tolken en Vertalers.

De man verwijst tot slot naar een verklaring van 31 januari 2017 van dr. S.F. Milani van de Al Khoei Foundation in Londen, Engeland, waarin onder meer staat vermeld:

“Subject: Legal Clarification

De vrouw heeft in haar hiervoor onder 1.5. genoemde brief – kort samengevat - het volgende naar voren gebracht. Het IJI is terecht tot de conclusie gekomen dat in het Iraakse recht geen aanwijzingen te vinden zijn die erop duiden dat alleen in het geval van een talaq en niet in het geval van een tafriq de uitgestelde bruidsgave in goud berekend dient te worden. Een bruidsgave heeft naast immateriële functies ook materiële functies. Deze bestaan onder meer uit het verzekeren van financiële zelfstandigheid aan de vrouw. De bruidsgave is in het leven geroepen om de vrouw ná de echtscheiding een financiële buffer te bieden en om vóór de echtscheiding de man te weerhouden van ongewenst gedrag (het plegen van overspel). Het is in strijd met de ratio van de bruidsgave om enkel de nominale vergoeding toe te kennen. De overeengekomen bruidsgave van 20.000 dinar komt in dat geval neer op een bedrag van slechts € 14,92. Ten tijde van het sluiten van het huwelijk vertegenwoordigde de overeengekomen uitgestelde bruidsgave een waarde van ruim vier kilogram goud. Op dit moment komt dat overeen met een waarde van € 160.000,-.

De vrouw heeft de verklaring van dr. S.F. Milani betwist. Het is onwaarschijnlijk dat voetnoot 9 bij artikel 19 van de Iraakse WPS onderscheid maakt tussen talaq en tafriq. Zou dit anders zijn, dan zou dit tot willekeurige situaties leiden waarbij de man zou kunnen kiezen voor een tafriq echtscheiding om zo aan een vergoeding in goud te ontkomen, aldus de vrouw.

Het hof overweegt als volgt. De vrouw heeft haar onderhavige verzoek gebaseerd op het decreet.

De man heeft bij zijn hiervoor onder 1.4. genoemde brief als productie 7 van dat decreet een beëdigde vertaling van I.A. Goldsman, beëdigd vertaler Arabisch, uit het Iraaks naar het Nederlands in het geding gebracht. In die vertaling staat onder meer het volgende vermeld.

“Titel van de wetgeving: De volledige betaling van een uitgestelde bruidsgave, die op moment van de huwelijkssluiting vastgesteld is in goud, aan een vrouw (…)

Nummer van de wetgeving: 127

Jaar van de wetgeving: 1999

Datum van de wetgeving: 24.07.1999 00:00:00

Op basis van de bepalingen van paragraaf a) van het tweeënveertigste artikel van de grondwet, heeft de Revolutionaire Commandoraad het volgende besloten:

Ten eerste - Een vrouw ontvangt haar volledige uitgestelde bruidsgave, die op moment van de huwelijkssluiting vastgesteld is in goud, in het geval van een Talaq. (…)”

De vrouw heeft deze vertaling niet betwist.

Volgens het IJI en de door het IJI geraadpleegde deskundige, die kennelijk de Engelse vertaling van het decreet tot voorwerp van onderzoek hebben gehad, wordt het woord divorce in verschillende betekenissen gebruikt, en kan het woord divorce in het decreet worden gelezen zowel als tafriq als talaq. Dit is verder niet onderbouwd. Het hof volgt dit uitgangspunt dan ook niet. Daartoe overweegt het hof in de eerste plaats dat de advocaat van de man de vertaalster van het decreet heeft verzocht om, indien zij de Arabische woorden talaq en tafriq zou aantreffen in de tekst, deze niet te vertalen om discussie over de vertaling te voorkomen, hetgeen tot bovengenoemde vertaling heeft geleid. Daarbij neemt het hof voorts in aanmerking dat naar Iraaks recht onderscheid wordt gemaakt tussen verschillende vormen van echtscheiding – de talaq (verstoting), geregeld in artikel 34 tot en met 38 WPS, de tafriq (gerechtelijke scheiding), geregeld in artikel 39 tot en met 45 WPS, en de khul (huwelijks ontbinding in onderling overleg), geregeld in artikel 46 WPS -, waarbij blijkt dat deze niet alle dezelfde (rechts-)gevolgen hebben. In dat verband verwijst het hof onder andere naar artikel 41 lid 4 B en C WPS waarin een aantal gevolgen van separation voor de bruidsgave zijn bepaald. In dit licht bezien is niet zonder meer aannemelijk dat bij de uitleg van het decreet, waarin zoals gezegd duidelijk “…in het geval van een Talaq” staat vermeld, geen onderscheid dient te worden gemaakt als het om de uitgestelde bruidsgave in goud gaat.

De vrouw stelt zich op het standpunt dat het doel van de bruidsgave is om de vrouw te verzekeren van voldoende financiën na de echtscheiding en om de man ervan te weerhouden overspel te plegen. Zij heeft verwezen naar wetenschappelijke bronnen (waaronder: “Understanding and Use of Islamic Family Rules in German Courts. The Exemple of the Mahr” door de auteur N. Yassari (2013) en “Multicultureel familierecht in Nederland: ja?, en hoe?” door de auteur F.J.A. van der Velden (2004)), die over het Islamitisch recht uitleg geven, doch niet naar bronnen die voldoende concreet houvast bieden voor een uitleg van het decreet zoals de vrouw die voorstaat. Datzelfde geldt voor het artikel “Inleiding tot de Rechten van Moslimvrouwen” van A.Y. Hilbri waarnaar de vrouw verwijst. Het artikel gaat in op de uitgestelde ‘mahr’ bij echtscheiding/ontbinding van het huwelijk, maar geeft geen inzicht in de vraag of bij de rechtgevolgen daarvan naar Iraaks recht onderscheid moet worden gemaakt tussen talaq en tafriq en evenmin in de wijze van berekenen van de bruidsgave in geval van een tafriq.

Ten slotte overweegt het hof dat aannemelijk is, zoals de man heeft betoogd, dat het decreet is bedoeld om te voorkomen dat een man lichtvaardig gebruik maakt van zijn recht op een talaq, waarvoor geen gronden vereist zijn, terwijl dit voor tafriq wel het geval is. Ook dit vormt een aanwijzing dat de regeling in het decreet niet ziet op een tafriq.

Concluderend: er zijn onvoldoende aanknopingspunten voor de opvatting dat naar Iraaks recht de man ook bij een tafriq echtscheiding in beginsel gehouden is de uitgestelde bruidsgave te voldoen, gewaardeerd in goud.

Dat de vrouw gezien de op basis van de nominale waarde betaalde bruidsgave niet in staat is om in haar levensonderhoud te voorzien, leidt niet tot een ander oordeel. In dit geding is niet aan de orde de vraag of, en zo ja, op welke wijze de man in de kosten van het levensonderhoud van de vrouw dient te voorzien.