Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden 14-05-2019, ECLI:NL:GHARL:2019:4307

Het hof verwijst naar zijn tussenbeschikking van 6 december 2018. Naast het beroepschrift, heeft het hof kennisgenomen van de volgende stukken:

- een journaalbericht van mr. Van Maarle van 22 november 2018 met productie(s);

- een journaalbericht van mr. Wigman van 23 november 2018 met productie(s);

- een journaalbericht van mr. Wigman van 26 november 2018 met productie(s);

- een brief van de raad voor de kinderbescherming (verder te noemen: de raad) van 5 december 2018.

- het verweerschrift van de moeder met productie(s);

- het rapport van de raad voor de kinderbescherming (verder te noemen: de raad) van 1 maart 2019.

Door het hof is ontvangen:

- een journaalbericht van mr. Devis van 11 april 2019 met productie(s);

- een journaalbericht van mr. Wigman van 12 april 2019 met productie(s).

De mondelinge behandeling heeft op 15 april 2019 plaatsgevonden. De ouders zijn in persoon verschenen, bijgestaan door hun advocaten. Namens de raad is, in het kader van zijn adviserende taak, de heer [C] verschenen. Mr. Wigman heeft bij journaalbericht van 12 april 2019 en ter zitting nader toegelicht bezwaar gemaakt tegen overlegging van het journaalbericht van mr. Devis van 11 april 2019, omdat niet valt in te zien waarom die stukken niet eerder konden worden ingediend en hij niet in de gelegenheid is geweest die stukken met de vader te bespreken, waardoor de vader in zijn procespositie wordt geschaad. Het hof heeft daarop beslist dat op dat journaalbericht met productie(s) geen acht wordt geslagen, omdat deze zonder noodzaak vlak voorafgaand aan de mondelinge behandeling zijn overgelegd.

De vader en de moeder hebben van eind 2005 tot eind 2009 een relatie gehad. Uit die relatie is [in] 2008 [de minderjarige] (verder te noemen: [de minderjarige] ) geboren. De moeder oefent het gezag uit over [de minderjarige] . De vader heeft [de minderjarige] erkend.

Nadat de relatie van de ouders was geëindigd, hebben zij een omgangsregeling afgesproken, inhoudende dat de vader elke zaterdag een aantal uren bij de moeder thuis omgang had met [de minderjarige] . De ouders hebben deze regeling tot begin 2014 uitgevoerd. De vader heeft zich bij verzoekschrift van 14 maart 2014 tot de rechtbank gewend (onder meer) met het verzoek om een omgangsregeling vast te stellen van één weekend per veertien dagen. In 2014 heeft er, op grond van een tussenbeschikking van de rechtbank, zes keer begeleide omgang plaatsgevonden bij het omgangscentrum van [D] . Bij vonnis van 9 december 2015 is aan de vader een contactverbod (met de moeder en [de minderjarige] ) en een gebiedsverbod opgelegd. Bij beschikking van 13 januari 2016 heeft de rechtbank het verzoek van de vader tot vaststelling van een omgangsregeling afgewezen.

Bij vonnis van 18 augustus 2016 is de vader vanwege belaging van de moeder en [de minderjarige] veroordeeld tot onder meer een taakstraf van 180 uren en een voorwaardelijke gevangenisstraf voor de duur van twee maanden, met een proeftijd van twee jaar, met als bijzondere voorwaarden dat de vader zich onder behandeling laat stellen bij Verslavingszorg Noord Nederland, dat de vader geen berichten over de moeder en [de minderjarige] zal plaatsen op sociale media, dat de vader geen contact met hen opneemt en geen alcohol nuttigt. Tevens is de vader verplicht mee te werken aan toezicht door de reclassering gedurende de proeftijd.

De vader heeft de rechtbank op 22 februari 2018 verzocht een omgangsregeling vast te stellen tussen hem en [de minderjarige] , zodanig dat [de minderjarige] één zaterdag of zondag per veertien dagen van 11.00 uur tot 17.00 uur bij de vader verblijft, alsmede extra dagen tijdens schoolvakanties, dan wel een zodanige omgangsregeling vast te stellen als de rechtbank juist acht. Ook heeft hij de rechtbank verzocht een informatieregeling vast te stellen. Bij (de bestreden) beschikking van 1 augustus 2018 heeft de rechtbank bepaald, uitvoerbaar bij voorraad, dat de moeder de vader vier keer per jaar schriftelijk op de hoogte dient te stellen omtrent gewichtige aangelegenheden met betrekking tot de persoon en het vermogen van [de minderjarige] . Het verzoek van de vader tot het vaststellen van een omgangsregeling is afgewezen.

Tussen partijen is in geschil de (invulling van) het recht op omgang van de vader met [de minderjarige] . Bij de bestreden beschikking is het verzoek van de vader tot vaststelling daartoe afgewezen.

De vader is met één grief in hoger beroep gekomen van de beschikking van 1 augustus 2018. Deze grief ziet op de omgangsregeling. De vader verzoekt het hof - zo leest het hof - de bestreden beschikking in zoverre te vernietigen en opnieuw rechtdoende zijn inleidend verzoek tot vaststelling van een omgangsregeling alsnog toe te wijzen, althans een omgangsregeling vast te stellen die het hof in goede justitie juist acht.

De moeder voert verweer en verzoekt het hof de vader niet-ontvankelijk te verklaren in het door hem ingestelde hoger beroep, althans zijn verzoek in hoger beroep af te wijzen en de bestreden beschikking (zo leest het hof:), voor zover aan het oordeel van het hof onderworpen, te bekrachtigen.

Nu er meer dan een jaar is verstreken nadat de hiervoor onder 2.2 vermelde beschikking van 13 januari 2016 (waarbij het verzoek van de vader tot vaststelling van een omgangsregeling is afgewezen) in kracht van gewijsde is gegaan, is de vader ontvankelijk in zijn verzoek, los van de vraag of er sprake is van een wijziging van omstandigheden, en kan de beslissing waarbij de omgang is ontzegd of het verzoek tot vaststelling van een omgangsregeling is afgewezen, gewijzigd worden.

Indien de rechter de gronden welke de met het gezag belaste ouder aanvoert om geen medewerking te verlenen aan de totstandkoming of de uitvoering van een omgangsregeling ongenoegzaam acht, dient hij op korte termijn alle in het gegeven geval gepaste maatregelen te nemen om de met het gezag belaste ouder ertoe te bewegen daaraan alsnog medewerking te verlenen. Deze gehoudenheid berust op de uit artikel 8 EVRM voortvloeiende verplichting van de nationale autoriteiten, onder wie de rechter, zich zoveel mogelijk in te spannen om het recht op ‘family life’ tussen ouders en hun kinderen mogelijk te maken (vgl. EHRM 17 april 2012, zaak 805/09). Van de rechter kan temeer een actieve opstelling worden verlangd naarmate voor de weigering van de met het gezag belaste ouder minder - of zelfs geen - goede en voldoende aannemelijk gemaakte gronden worden aangevoerd (HR 17 januari 2014, ECLI:NL:HR:2014:91).

Ter zitting heeft het hof met de ouders de mogelijkheid van forensische mediation besproken. De vader was hiertoe bereid, ook wanneer het hof de strenge voorwaarde hieraan zou verbinden dat hij in de tussenliggende tijd op geen enkele manier contact mag zoeken met de moeder en/of [de minderjarige] , ook niet via derden. De moeder heeft aangegeven het nu niet aan te kunnen om met de vader deel te nemen aan een traject van forensische mediation omdat dit bij haar te veel spanningen en stress veroorzaakt. Haar mentale gesteldheid is op dit moment nog onvoldoende hersteld van de recente gebeurtenissen die tussen haar en de vader zijn voorgevallen. Het hof heeft, zoals hierna ook zal blijken, geen reden om daaraan te twijfelen en acht het in het belang van [de minderjarige] dat er nu duidelijkheid komt over de omgangsregeling. Het hof zal daarom nu een eindbeslissing geven.

De raad heeft in zijn rapport van 1 maart 2019 geadviseerd het verzoek van de vader tot vaststelling van een omgangsregeling af te wijzen. De raad acht omgang op dit moment te vroeg komen en niet in het belang van [de minderjarige] . De raad heeft hierbij onder meer het volgende meegewogen. Vanaf 2014 tot heden is er een vicieuze cirkel ontstaan waarin de ouders elkaar helemaal zijn kwijt geraakt. Bij de vader was in die periode sprake van een wisselende, onvoorspelbare houding en gebrek aan zelfinzicht en reflectievermogen. De vader heeft na zijn veroordeling voor belaging hulp gezocht en duidelijke vooruitgang geboekt, maar er zijn nog hiaten betreffende zelfreflectie en dan vooral betreffende de interactie met [de minderjarige] en de moeder. Wanneer de vader niet kan zien wat zijn gedrag bij [de minderjarige] en de moeder oproept, is er bij (begeleide) omgang een herhaling van zetten te verwachten in die zin dat de vader dingen doet (bijvoorbeeld onaangekondigd contact zoeken en aan de deur komen), die bij de moeder en [de minderjarige] spanningen op gaan roepen en stress gaan veroorzaken. Daarnaast is de moeder ervan overtuigd dat omgang niet in het belang van [de minderjarige] is, omdat de broodnodige rust door de omgang opnieuw ernstig zal worden verstoord. [de minderjarige] is zelf ook duidelijk dat ze de vader echt niet wil zien. Volgens de raad zal onder deze omstandigheden omgang opnieuw mislukken, wat wederom een enorm verlies aan veiligheid voor [de minderjarige] zou betekenen.

Het hof is, evenals de raad en de rechtbank, van oordeel dat het verzoek van de vader tot vaststelling van een omgangsregeling moet worden afgewezen en overweegt hiertoe als volgt.

Bij beschikking van 13 januari 2016 heeft de rechtbank het verzoek van de vader tot vaststelling van een omgangsregeling afgewezen en daarbij onder meer het volgende overwogen: "De ouders zijn met hulp van instanties in de gelegenheid gesteld om met elkaar in gesprek te komen over omgang en begeleide omgang op te starten. In plaats van dat de ouders dichter bij elkaar zijn gekomen, zijn de problemen en de dynamiek tussen de ouders juist steeds groter geworden. Deze spiraal moet doorbroken worden en de rechtbank zag daarvoor maar één oplossing, namelijk dat er op dat moment niet meer wordt toegewerkt naar (begeleide) omgang. De rust die hierdoor ontstaat, is niet alleen in het belang van [de minderjarige] , maar ook in het belang van de ouders: de vader kan aan zichzelf werken en de moeder kan herstellen van haar burn-out, wat ook in het belang van [de minderjarige] is."

Gelet op hetgeen de moeder de afgelopen jaren door het gedrag van de vader heeft meegemaakt, heeft zij nog altijd onvoldoende rust gehad om haar draagkracht en draaglast weer in balans te krijgen. Voor het hof is duidelijk geworden dat het gedrag van de vader een grote impact heeft op de moeder en dat zij aan haar grenzen van haar draagkracht zit, hetgeen gelet op hetgeen gebeurd is ook begrijpelijk is. Dit terwijl [de minderjarige] afhankelijk is van de moeder als verzorgende ouder en zij bij de raad heeft aangegeven dat zij bang is dat ze haar moeder kwijtraakt. De beperkte draagkracht van de moeder tezamen met de hiaten in het inzicht en de zelfreflectie van de vader laat het daarom niet toe dat ze de komende tijd geconfronteerd wordt met de vader. Het hof acht het van groot belang dat de moeder en [de minderjarige] nu eerst voldoende tijd en rust krijgen om te herstellen van hetgeen zij de afgelopen jaren hebben meegemaakt en de daarvoor ingezette (trauma)therapieën met positief resultaat kunnen afronden.

Voor zover de moeder gesteld heeft dat wanneer [de minderjarige] aangeeft omgang met de vader te willen, zij dit niet zal tegenhouden, wijst het hof de moeder erop dat zij als verzorgende ouder hierin een actieve rol heeft en niet dient te wachten totdat [de minderjarige] omgang wil. De raad heeft hierover ter zitting verklaard, en het hof deelt deze visie, dat het te laat is als je als ouder wacht met meewerken aan omgang totdat je kind vraagt of hij/zij omgang mag hebben met de andere ouder. Hierop wachten of wachten totdat [de minderjarige] meerderjarig is lost het probleem van een gezonde identiteitsontwikkeling niet op en is daardoor niet in het belang van [de minderjarige] . De ontwikkeling van een kind gaat door en de ouder heeft de plicht om - los van zijn/haar eigen situatie - de ontwikkeling van het kind te volgen. Het hof gaat er dan ook vanuit dat de moeder zich zal inspannen om ervoor te zorgen dat - in het belang van [de minderjarige] - haar draagkracht en draaglast zo spoedig mogelijk weer in balans is. Het hof wijst de vader in dat verband erop dat deze balans sneller bereikt wordt wanneer hij de moeder en [de minderjarige] hiervoor de volledige ruimte geeft, wat betekent dat hij (direct of indirect) op geen enkele manier contact moet zoeken met [de minderjarige] en de moeder.

Gezien het bovenstaande is het hof van oordeel dat onder de huidige omstandigheden sprake is van de ontzeggingsgronden onder a, b en d van artikel 1:377a lid 3 BW.