Gerechtshof 's-Hertogenbosch 07-05-2019, ECLI:NL:GHSHE:2019:1693

Het hof stelt bij de beoordeling voorop dat het hier gaat om een volmacht die [erflaatster/wilsonbekwame] op 8 februari 2010 ten overstaan van een notaris aan [geintimeerden c.s.] heeft verstrekt. Als gevolg van deze volmacht waren [geintimeerden c.s.] gemachtigd om al datgene te doen wat zij in het kader van goed beheer raadzaam achtten in het belang van de volmachtgever. Zij waren niet bevoegd om daden van beschikking te verrichten, om schenkingen aan zichzelf te doen en om rechtshandelingen met zichzelf aan te gaan.

Volgens vaste rechtspraak kan een verplichting tot het doen van rekening en verantwoording worden aangenomen indien tussen partijen een rechtsverhouding bestaat of heeft bestaan krachtens welke de een jegens de ander (de rechthebbende) verplicht is om zich omtrent de behoorlijkheid van enig vermogensrechtelijk beleid te verantwoorden. Een zodanige verhouding kan voortvloeien uit de wet, een rechtshandeling of ongeschreven recht (vgl. onder meer HR 2 december 1994, ECLI:NL:HR:1994:ZC1561, NJ 1995/548 en HR 8 december 1995, ECLI:NL:HR:1995:ZC1911, NJ 1996/274). Aan het oordeel dat op grond van ongeschreven recht een verplichting bestaat om zich te verantwoorden over de behoorlijkheid van het over het vermogen van een ander gevoerd beheer, kan bijdragen dat sprake is van een rechtsverhouding die verwantschap vertoont met een of meer in de wet geregelde gevallen waarin een dergelijke verplichting is neergelegd, zoals gemeenschap, opdracht of zaakwaarneming. Voor het overige is het antwoord op de vraag of een zodanige verantwoording geboden is, sterk afhankelijk van de omstandigheden van het geval. Omstandigheden die in dit verband een rol kunnen spelen zijn onder meer: (i) de redenen waarom het beheer is gevoerd, (ii) de verhouding die bestond tussen degene die het beheer voerde en de rechthebbende, (iii) hetgeen in de relatie tussen partijen of in soortgelijke gevallen gebruikelijk is of was, (iv) de mate waarin degene die het beheer voerde, zelfstandig kon en mocht handelen, en (v) de mate waarin de rechthebbende in staat is geweest de handelingen van degene die het beheer voerde te overzien en voor zijn belangen op te komen. (ECLI:NL:HR:2014:1089)

De eerste vier posten van de vordering, door het hof in het eerste tussenarrest weergegeven onder rechtsoverweging 3.2.7, betreffen pin/kasopnames die zijn verricht door [geintimeerden c.s.] waardoor zij de beschikking kregen over contant geld.

Het hof zal eerst de omvang van de nog te verantwoorden bedragen vaststellen.

Onder de noemer “kluisschade 20 februari 2012” is een bedrag vermeld van € 137.500,--. Dit bedrag is onderbouwd met een overzicht dat de notaris bij brief van 18 februari 2014 aan [appellanten c.s.] heeft gezonden (zie productie 5 dagvaarding eerste aanleg). Het overzicht toont de opnames in de periode van 30 augustus 2011 tot en met 30 december 2012. Wanneer enkel de periode tot 20 februari 2012 wordt genomen, is er in totaal aan contanten opgenomen een bedrag van € 136.500,--, te vermeerderen met een bedrag van € 20.000,--. De opname van dit laatste bedrag is verantwoord in die zin dat dit bedrag aan [appellanten c.s.] geschonken is.

Vervolgens heeft het hof in het overzicht de pinopnames opgenomen over de periode 7 juni 2010 tot en met 10 november 2010 en van 3 maart 2011 tot en met 20 augustus 2011. Deze opnames zijn door [geintimeerden c.s.] betwist; zij stellen dat het hier gaat om een bedrag van, in totaal, 17.990,--. Het hof stelt aan de hand van de overgelegde producties 19 en 20, ter gelegenheid van het pleidooi door [appellanten c.s.] in het geding gebracht, vast dat het door [appellant 1] genoemde bedrag, namelijk € 20.690,--, juist is. De betwisting wordt als niet onderbouwd verworpen.

De vierde post, bestaande uit 14 pinopnames uit de periode 24 april 2012 tot en met 30 december 2012 en 22 maart 2012, voor een totaalbedrag van € 5.000,--, is in omvang niet betwist.

Het hof concludeert dat [geintimeerden c.s.] vanaf 7 juni 2010 contant geld van de rekeningen van [erflaatster/wilsonbekwame] hebben opgenomen ter hoogte van € 182.190,--, waarvan - zo staat tussen partijen vast - een bedrag van € 20.000,-- verantwoord is. Het gaat dan nog om een bedrag van € 162.190,--, contant opgenomen in een periode van anderhalf jaar, namelijk van 7 juni 2010 tot en met 30 december 2012.

[geintimeerden c.s.] geven voor de opnames de navolgende verantwoording. Zij stellen over het voorafgaande aan 20 februari 2012 opgenomen geld dat zij met dit geld betalingen hebben gedaan waaronder de aanschaf van materialen. Zij hebben daarvan geen bonnen meer en bovendien werden substantiële bedragen contant betaald aan andere helpers van [erflaatster/wilsonbekwame] . Deze helpers verleenden lang vóór 5 juni 2010 hun diensten aan [erflaatster/wilsonbekwame] en bleven dat doen, ook nadat [erflaatster/wilsonbekwame] was opgenomen. [geintimeerden c.s.] stellen dat de tuin en de omliggende weides in opdracht van [erflaatster/wilsonbekwame] onderhouden moesten worden en dat er kosten zijn gemaakt ter verzorging van de 10 of 11 geiten van [erflaatster/wilsonbekwame] .

Daarnaast bleef mevrouw [appellante 2] gedurende 14 maanden het huis onderhouden tegen betaling van € 50,-- per week.

[appellanten c.s.] betwistten voormelde stellingen. Mevrouw [appellante 2] heeft na de opname van [erflaatster/wilsonbekwame] nog 3 weken gewerkt; daarna hoefde zij niet meer te komen. Verdere uitgaves zijn er niet gedaan. [erflaatster/wilsonbekwame] had een kat maar geen geiten, aldus [appellanten c.s.]

stellen zich op het standpunt dat [geintimeerden c.s.] niet de vereiste rekening en verantwoording hebben afgelegd.

Het hof oordeelt als volgt over de vier eerste posten.

Ten aanzien van een opgenomen bedrag van € 120.000,-- heeft het hof al een oordeel gegeven. Ten aanzien van de overige opgenomen contante bedragen geldt het volgende.

[geintimeerden c.s.] hebben [appellanten c.s.] laten tekenen voor de ontvangst van € 20.000,--.

Voorts hebben [geintimeerden c.s.] aangegeven dat zij, na de verkoop van de woning, van [erflaatster/wilsonbekwame] een nabetaling hebben ontvangen van € 15.000,--. Dit had te maken met het verrichten van allerlei diensten aan [erflaatster/wilsonbekwame] . Ter onderbouwing hebben [geintimeerden c.s.] een ondertekende verklaring van [erflaatster/wilsonbekwame] van 24 augustus 2011 overgelegd. Op dat moment zat [erflaatster/wilsonbekwame] al enige maanden in een gesloten afdeling van het verpleegtehuis en was zij wilsonbekwaam, reden waarom het hof deze verklaring passeert.

[appellanten c.s.] erkennen dat [geintimeerden c.s.] in het belang van [erflaatster/wilsonbekwame] tuinonderhoud heeft verricht en ervoor heeft zorggedragen dat het verkochte huis leeg en ontruimd kon worden overgedragen. [appellanten c.s.] betwisten wel de hoogte van de gevorderde bedragen en de omvang van de gestelde uren.

Vast staat dat [geintimeerden c.s.] werkzaamheden hebben verricht, zoals erkend door [appellanten c.s.] Het hof schat de gemaakte kosten, inclusief de drie maal € 50,-- die [appellanten c.s.] heeft ontvangen voor haar werk, op een bedrag van € 5.000,--.

[geintimeerden c.s.] hebben ten overstaan van de notaris op 28 april 2014 verklaard dat zij geldopnames van € 1.000,-- en minder hebben gedaan in opdracht van [erflaatster/wilsonbekwame] en dat zij deze bedragen ook aan haar hebben verstrekt ten behoeve van taxi- en andere vervoerskosten, kleding, schoeisel, boodschappen etc. [appellanten c.s.] betwisten deze lezing, aangevende dat [erflaatster/wilsonbekwame] , op een zeer korte periode na, in het ziekenhuis en vervolgens in het verpleegtehuis verbleef en daar niet in staat was uitgaves zoals aangegeven te doen.

Het hof verwerpt de verantwoording. Gegeven de situatie waarin [erflaatster/wilsonbekwame] zich bevond, is niet aannemelijk dat aan haar dergelijke grote bedragen aan contant geld ter beschikking werden gesteld die zij dan zou hebben uitgegeven. Het ter beschikking stellen van grote bedragen contant geld zonder een duidelijke bestemming voor deze gelden, zou ook in strijd zijn met het voeren van een goed beheer over het vermogen van [erflaatster/wilsonbekwame] . Het hof betrekt bij dit oordeel dat er vele pinopnames zijn geweest van enkele honderden euro’s die niet in de vordering zijn betrokken maar die evenzeer aan [erflaatster/wilsonbekwame] te goede moeten zijn gekomen.

De conclusie is dat [geintimeerden c.s.] van het contant opgenomen bedrag van € 182.190,-- slechts € 25.000,-- kan verantwoorden. [geintimeerden c.s.] dienen dan ook € 157.190,-- op de boedelrekening terug te storten.

De volgende post ziet op de uitvaartkosten van de heer [betrokkene] . Het bedrag ter hoogte van € 2.416,-- is op 27 december 2011 van de rekening van [erflaatster/wilsonbekwame] op de rekening van [geintimeerden c.s.] gestort. Bij de notaris hebben [geintimeerden c.s.] verklaard dat zij de kosten eerder hebben voorgeschoten. Zij hebben een offerte overgelegd van de uitvaartzorg van 26 december 2011. Bij memorie na tussenarrest van 14 augustus 2018 leggen [geintimeerden c.s.] een kopie over van de factuur van 23 januari 2012 sluitend op een bedrag van € 2.410,-- met daarop de vermelding dat de factuur per kas is betaald op 26 januari 2012.

[appellanten c.s.] hebben dit bij antwoordmemorie opgemerkt en geconcludeerd dat de verklaring van [geintimeerden c.s.] bij de notaris dus niet kan kloppen. Zij hebben de verantwoording van [geintimeerden c.s.] die erop neerkomt dat [erflaatster/wilsonbekwame] , op dat moment wilsonbekwaam, zich zou hebben gerealiseerd dat de heer [betrokkene] was overleden en zou hebben opgedragen aan [geintimeerden c.s.] om de kosten van de uitvaart te dragen, betwist.

Het hof stelt vast dat zowel de offerte als de factuur niet is gericht aan [erflaatster/wilsonbekwame] maar aan [geïntimeerde 1] . Voorts staat vast dat [erflaatster/wilsonbekwame] op dat moment reeds geruime tijd in een gesloten afdeling van het verpleeghuis verbleef. Uit het deskundigenrapport blijkt dat [erflaatster/wilsonbekwame] in oktober 2010 reeds in triplo gedesoriënteerd was met als conclusie van het toen uitgevoerde neuropsychologisch onderzoek een ernstig dementieel beeld vasculair bepaald. Onder deze omstandigheden is de enkele verantwoording inhoudende dat [erflaatster/wilsonbekwame] deze uitgave wilde doen, onvoldoende. Het verhoudt zich ook niet met de stelling van [geintimeerden c.s.] dat een eerder gedane schenking van [erflaatster/wilsonbekwame] aan de heer [betrokkene] door hem is geweigerd en terug is betaald. Het hof verwerpt de gegeven verantwoording.

Op 28 december 2011 hebben [geintimeerden c.s.] aan hun twee kinderen ieder
€ 1.500,-- overgemaakt ten titel van “eenmalige schenking [betrokkene] ”. Zij verklaren ten overstaan van de notaris hierover dat het de heer [betrokkene] was die kort voor zijn overlijden deze bedragen aan de kinderen wilde schenken. Toen hij kort daarop overleed, heeft [erflaatster/wilsonbekwame] deze schenkingen alsnog gedaan.

[appellanten c.s.] betwisten dit relaas en de uitlatingen die de heer [betrokkene] en [erflaatster/wilsonbekwame] zouden hebben gedaan. Bovendien, zo stellen zij, was [erflaatster/wilsonbekwame] wilsonbekwaam zodat de schenkingen ook niet uit haar naam konden worden gedaan.

Het hof stelt vast dat de overboekingen naar de rekening van de beide kinderen van [geintimeerden c.s.] in dezelfde periode heeft plaatsgevonden als de betaling van de uitvaart van de heer [betrokkene] . Ook hiervoor geldt dus dat [erflaatster/wilsonbekwame] wilsonbekwaam was en al ruim anderhalf jaar op de gesloten afdeling van het verzorgingstehuis verbleef. [geintimeerden c.s.] hebben niet duidelijk gemaakt waarom [betrokkene] deze schenkingen wilde doen en waarom hij dit dan niet zelf meteen, toen hij dat voornemen zou hebben opgevat, heeft gedaan. Dat [erflaatster/wilsonbekwame] deze schenkingen zou willen overnemen, kunnen [geintimeerden c.s.] niet onderbouwen. Het hof verwerpt deze verantwoording.

Bij de verkoop van het huis van [erflaatster/wilsonbekwame] is ook het in het huis aanwezige koper verkocht voor een bedrag van € 5.800,--. Dit koper is, voorafgaande aan de levering, uit het huis gestolen, reden waarom op de koopsom dit bedrag in mindering is gebracht. Dit blijkt uit de notariële afrekening die in het geding is gebracht. [geintimeerden c.s.] hebben de schade bij de verzekeraar gemeld waarna zij op 27 juli 2011 van de verzekeraar het bericht kregen dat er geen dekking was omdat niet tijdig is doorgegeven dat de woning leegstond.

[appellanten c.s.] verwijten [geintimeerden c.s.] dat zij de verzekeringsvoorwaarden niet tijdig hebben doorgenomen met als gevolg dat de schade niet gedekt was.

Naar het oordeel van het hof hebben [geintimeerden c.s.] wel verantwoord waarom op de koopsom een bedrag van € 5.800,-- in mindering is gebracht.

[appellanten c.s.] leggen aan dit deel van de vordering ten grondslag dat [geintimeerden c.s.] in het beheer van de woning toerekenbaar tekort geschoten. Zij hebben verzuimd de verzekeraar in te lichten over de leegstand van de woning. Dit hadden zij binnen twee maanden moeten doen, bij gebreke waarvan er geen dekking van de schade is. [geintimeerden c.s.] hebben dit betwist stellende dat de polissen niet bij hen waren maar bij [appellanten c.s.] Laatstgenoemden hebben dat bij pleidooi betwist, stellende dat [geintimeerden c.s.] gezien de geclaimde woningschade wisten wie de tussenpersoon was en aldaar de polissen hadden kunnen opvragen.

Het hof is van oordeel dat [appellanten c.s.] onvoldoende gesteld hebben om te concluderen dat [geintimeerden c.s.] jegens [erflaatster/wilsonbekwame] toerekenbaar tekort zijn geschoten in hun verplichting om de woning te beheren. Dat zij deze verplichting hadden, betwisten zij niet. Dat tot deze verplichting de taak behoorde om bij een tussenpersoon alle polissen en verzekeringsvoorwaarden op te vragen, is niet nader onderbouwd. Het hof wijst dit deel van de vordering af.

Ten aanzien van de twee posten die zijn weergegeven onder de noemer “ivm verkoopkosten huis” met een totaalbedrag van € 15.000,--, stellen [geintimeerden c.s.] dat deze opnames kunnen worden weggestreept tegen de betalingen die aan [appellanten c.s.] zijn gedaan.

[appellanten c.s.] stellen dat dit geen rekening en verantwoording is voor de opnames en dat van wegstrepen in deze fase van de procedure niet kan worden gesproken.

Naar het oordeel van het hof is in de stellingen van [geintimeerden c.s.] geen verantwoording te lezen.

Over de post “kosten verkoop huis” ter hoogte van € 1.388,53 stellen [geintimeerden c.s.] dat het hier ging om kosten die door [erflaatster/wilsonbekwame] zijn gemaakt en die aan hen terugbetaald moesten worden. [appellanten c.s.] verweren zich daartegen aangevende dat dit geen rekening en verantwoording behelst.

Het hof is van oordeel dat ook voor de opname van dit bedrag geen althans onvoldoende verantwoording is gegeven.

De post “overboekingen naar kinderen” omvat een bedrag van € 2.000,-- en is opgenomen op 1 november 2011. [geintimeerden c.s.] geven aan dat het de wens van [erflaatster/wilsonbekwame] was om hun twee kinderen ieder € 1.000,-- te schenken. Dochter [de dochter van geintimeerden c.s.] had problemen en [erflaatster/wilsonbekwame] zou hebben gezegd dat [geintimeerden c.s.] ieder maar € 1.000,-- moest geven. [geintimeerden c.s.] verwijzen naar hetgeen zij de notaris hebben medegedeeld in de verklaring inzake nalatenschap mw. [erflaatster/wilsonbekwame] .

[appellanten c.s.] betwisten deze stellingen; het zijn opnames van gelden uit het vermogen van [erflaatster/wilsonbekwame] en geen schenkingen van [erflaatster/wilsonbekwame] .

Het hof stelt vast dat in de eerder opgemaakte notariële verklaring [geintimeerden c.s.] verklaren dat het hier ging om een schenking aan [de dochter van geintimeerden c.s.] van € 2.000,--. Hun laatste stellingen stroken daar niet mee en kunnen dan ook niet worden gekwalificeerd als een voldoende verantwoording voor de opname.

[geintimeerden c.s.] zullen als de in het ongelijk gestelde partij worden veroordeeld in de kosten van beide instanties, inclusief de gevorderde beslagkosten en nakosten. De beslagkosten zien op het door [appellanten c.s.] overgelegde verzoekschrift en de exploten die als productie 18 bij memorie van grieven zijn overgelegd.

De door [appellant 1] voorgeschoten deskundigenkosten komen ten laste van [geintimeerden c.s.] ; de kosten bedragen € 4.985,20 inclusief btw.