Gerechtshof Den Haag 26-03-2019, ECLI:NL:GHDHA:2019:842

GERECHTSHOF DEN HAAG

Afdeling Civiel recht

Arrest van 26 maart 2019

Het verloop van het geding

De beoordeling van het hoger beroep

Het bestreden vonnis

Vordering appellante

3. Appellante vordert dat het dit hof moge behagen te vernietigen het tussen partijen in eerste aanleg gewezen vonnis van 1 maart 2017, van de rechtbank Rotterdam, en opnieuw rechtdoende bij arrest, uitvoerbaar bij voorraad:

Kern van het appel

Verjaring ja of neen?

5. Appellante is van mening dat de vordering tegen geïntimeerde niet is verjaard. Door appellante is onder meer het navolgende naar voren gebracht. De verplichting tot inschrijving vervalt niet met de dag van verlijden van de akte, zodat de vordering niet is verjaard. Elke dag waarop geïntimeerde verzuimt om de huwelijkse voorwaarden ter inschrijving aan te bieden en te controleren of de inschrijving daadwerkelijk plaatsvindt, dus of het huwelijksgoederenregister hiervan melding maakt, schiet hij als notaris opnieuw tekort in de nakoming van de met appellante gesloten overeenkomst, dan wel schendt geïntimeerde de zorgverplichting die op hem rust uit hoofde van de rechtsverhouding tussen hem en appellante. Hierbij kan een parallel worden getrokken met de gevallen van hinder en oneerlijke mededinging. Vast staat dat met het beëindigen van het huwelijk door scheiding er geen mogelijkheid meer bestond voor geïntimeerde om de tekortkoming te herstellen. Voor hetgeen appellante voorts nog heeft gesteld verwijst het hof naar r.o. 4.

6. Geïntimeerde heeft tegen deze stelling van appellante verweer gevoerd. Geïntimeerde heeft het volgende aangevoerd. Allereerst is in casu de vermeende schade het gevolg van één en dezelfde oorzaak (het niet inschrijven van de akte van huwelijkse voorwaarden), terwijl het in gevallen van hinder en oneerlijke mededinging gaat om een groot aantal herhaalde en voortgezette handelingen, die ieder op zichzelf als een onrechtmatige daad hebben te gelden. De vergelijking hinder en mededinging valt niet te maken. Appellante miskent hier dat het in casu gaat om de lange verjaringstermijn waarvoor geldt dat het moment van de schadeveroorzakende gebeurtenis relevant is. De lange verjaringstermijn is aangevangen in 1992, dat is het moment waarop het schadeveroorzakende feit heeft plaatsgevonden: het nalaten de akte van huwelijkse voorwaarden in te schrijven. Voor hetgeen geïntimeerde voorts nog heeft gesteld verwijst het hof naar r.o. 4.

7. Het hof overweegt als volgt. De dienstverlening van geïntimeerde voor appellante en de heer [naam ex-echtgenoot] heeft plaatsgevonden op 29 april 1992, namelijk bij het passeren van de akte van huwelijkse voorwaarden. Het betreft een mogelijk nalaten van geïntimeerde ter gelegenheid van het passeren van de akte van huwelijkse voorwaarden. De prestatie van geïntimeerde hield eveneens in, dat de akte van huwelijkse voorwaarden werd ingeschreven in het huwelijksgoederenregister. Naar het oordeel van het hof is het de verantwoordelijkheid van een notaris/ geïntimeerde om te controleren dat die inschrijving ook daadwerkelijk wordt uitgevoerd. Dat geïntimeerde niet zelf heeft gecontroleerd dat de akte was ingeschreven, maar deze taak aan een medewerker van zijn kantoor heeft overgelaten, komt voor zijn rekening en risico. Vanwege het feit dat een akte van huwelijkse voorwaarden eerst derdenwerking krijgt 14 dagen nadat deze is ingeschreven, dient de notaris/geïntimeerde er voor zorg te dragen dat de akte van huwelijkse voorwaarden met de meeste spoed wordt ingeschreven in het huwelijksgoederenregister. Voorts dient hij te controleren of de inschrijving ook daadwerkelijk heeft plaatsgevonden. Het is het tijdstip van het passeren van de akte van huwelijkse voorwaarden – te vermeerderen met een termijn van zes weken – om te bepalen of geïntimeerde te kort is geschoten in zijn dienstverlening. Naar het oordeel van het hof is de verjaringstermijn met betrekking tot gebreken in de dienstverlening gaan lopen zes weken na datum van 29 april 1992. De grief van appellante treft dus geen doel.

Erkenning van de vordering door de notaris

8. In randnummer 4.12 stelt appellante dat de vordering is gestuit door een erkenning. Op grond van artikel 3:318 BW is de vordering van appellante door de erkenning van de notaris gestuit per 20 mei 2014. In randnummer 4.15 stelt appellante dat de door geïntimeerde, althans de directeur van het notariskantoor namens geïntimeerde, ingenomen houding, althans zijn gedragingen nadat appellante kennis nam van de fout van geïntimeerde, naar de maatstaven van redelijkheid en billijkheid onverenigbaar zijn met het nadien inroepen van het verjaringsverweer. Geïntimeerde heeft zijn recht om een beroep te doen op een verjaringsverweer verwerkt.

9. Door geïntimeerde is verweer gevoerd onder aanvoering van onder meer het volgende. De directeur van het notariskantoor heeft niet het gerechtvaardigd vertrouwen gewekt dat hij bevoegd was enige aansprakelijkheid te erkennen. Bovendien is geïntimeerde als persoon gedagvaard en niet het notariskantoor. De directeur is geen vertegenwoordiger van geïntimeerde in persoon. Een derde moet bevoegd zijn namens de schuldenaar aansprakelijkheid te erkennen. De directeur was niet bevoegd om namens geïntimeerde de schade te erkennen. Een voltooide verjaring kan niet meer worden gestuit.

10. Het hof overweegt als volgt. Een voltooide verjaring kan niet meer worden gestuit. Uitgaande van de lange verjaringstermijn was de vordering van appellante al zes weken na 29 april 2012 voltooid. Appellante heeft alleen geïntimeerde in rechte betrokken en niet het voormalige notariskantoor. Tijdens het pleidooi heeft appellante zelf gesteld dat zij getracht heeft om geïntimeerde zelf te kunnen spreken maar dat dat niet is gelukt. Uit de wijze van procederen van appellante volgt dat alleen geïntimeerde in de wijze van dienstverlening te kort is geschoten en niet het notariskantoor. Het feit dat de kantoordirecteur de zaak bij de verzekeringsmaatschappij heeft aangemeld maakt hem niet bevoegd om schade namens geïntimeerde te erkennen. Dat de kantoordirecteur zich heeft ingespannen om zo snel mogelijk de feiten op een rij te zetten, is in het belang van appellante geweest, maar zulks brengt niet mee dat appellante er ook op mocht vertrouwen dat de kantoordirecteur bevoegd was om schade te erkennen. In schadekwesties is het gebruikelijk dat eerst de verzekeringsmaatschappij wordt geïnformeerd en daarna pas over de mogelijke aansprakelijkheid wordt gesproken. De melding van de zaak bij de verzekeringsmaatschappij kan dus niet aangemerkt worden als een daad van erkenning. Op basis van de door appellante gestelde feiten kan appellante niet het gerechtvaardigd vertrouwen hebben gehad dat de directeur van het notariskantoor bevoegd was om geïntimeerde te vertegenwoordigen. Gezien het feit dat de prestatie in 1992 door geïntimeerde was verricht had appellante expliciet bij geïntimeerde navraag dienen te doen met betrekking tot de vraag of hij zijn aansprakelijkheid jegens haar erkende met betrekking tot de dienstverlening die in 1992 had plaatsgevonden. De redelijkheid en billijkheid verzet zich er dus niet tegen dat geïntimeerde zich jegens appellante beroept op de voltooide verjaring.

Uitzonderlijke omstandigheden

11. In randnummer 4.18 stelt appellante dat een beroep op de verjaringstermijn van geïntimeerde naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar is, omdat wel degelijk sprake is van een bijzondere en onvoorzienbare situatie. In randnummer 4.22 en 4.23 geeft appellante een toelichting op de ernstige verwijten die geïntimeerde kan worden gemaakt. Van een notaris mag worden verwacht – mede bezien zijn bijzonder rechtspositie in het rechtsverkeer – dat hij nauwlettend had dienen toe te zien op de inschrijving. In de visie van appellante heeft geïntimeerde laakbaar gehandeld. Voorts stelt appellante in randnummer 4.24 dat geïntimeerde wist dat als de inschrijving niet uitgevoerd wordt er voor appellante ernstige schade kan ontstaan. In randnummer 4.27 stelt appellante dat geïntimeerde zijn wettelijke bewaarplicht heeft geschonden. In randnummer 4.28 stelt appellante dat de notaris is verzekerd. In randnummer 4.30 stelt appellante dat zij er op mocht vertrouwen dat geïntimeerde de schade zou vergoeden.

12. Door geïntimeerde is verweer gevoerd. In randnummer 5.4 stelt geïntimeerde dat slechts in zeer uitzonderlijke gevallen de Hoge Raad de schuldeiser te hulp komt om de lange verjaringstermijn te doorbreken. Geïntimeerde is van mening dat er in de onderhavige situatie geen sprake is van een dergelijke situatie zoals in de zaak Van Hese/De Schelde. De Hoge Raad heeft de uitzonderingsregel immers uitgewerkt om asbestslachtoffers te hulp te schieten. In die zaak was de schade naar haar aard verborgen gebleven. In de onderhavige zaak is daarvan geen sprake. Het huwelijksgoederenregister is een openbaar register dat een ieder kan inzien. Appellante had dit register kunnen raadplegen en kunnen constateren dat de akte van huwelijkse voorwaarden niet was ingeschreven. Kortom: het gaat niet om schade die naar haar aard verborgen is gebleven. Het niet inschrijven van de akte van huwelijkse voorwaarden valt in de visie van geïntimeerde niet aan te merken als een uitzonderlijk geval. In randnummer 5.15 stelt geïntimeerde dat uit een noot van Spier bij het arrest van de Hoge Raad van 24 maart 2016 volgt dat een beroep op de derogerende werking van de redelijkheid en billijkheid spoedig faalt indien het gaat om feiten uit een ver verleden, de aangesprokene er geen verwijt van valt te maken dat hij niet meer beschikt over de informatie waarmee hij zich tegen de vordering kan verweren, de aangesprokene geen verwijt valt te maken van – kort gezegd – de schade berokkende omstandigheid. In randnummer 5.16 stelt geïntimeerde dat het om feiten gaat die in 1992 hebben plaatsgevonden. Het valt voor geïntimeerde niet meer te achterhalen wat er destijds heeft plaatsgevonden. Zo is nu al in het gepleegde onderzoek niet boven tafel gekomen waar de fout van de niet ingeschreven akte van huwelijkse voorwaarden ligt. Bovendien valt het geïntimeerde niet te verwijten dat hij niet meer beschikt over informatie dat hij zich niet meer tegen de vordering kan verweren. Het is immers goed mogelijk dat het niet inschrijven van de akte van huwelijkse voorwaarden in de risicosfeer van een andere partij ligt. Dat valt nu niet meer te reconstrueren.

13. Het hof overweegt als volgt. Art.3:310 lid 1 BW bevat twee verjaringstermijnen. Bij de twintigjaarstermijn staat de rechtszekerheid voorop. Het uitgangspunt voor de verjaring – zoals het hof hiervoor al heeft overwogen – is het tijdstip waarop de gebeurtenis heeft plaatsgevonden, in het onderhavige geval zes weken na het passeren van de akte van huwelijkse voorwaarden. Dat aan de aanvangstermijnen van verjaring strikt de hand wordt gehouden, wil evenwel niet zeggen dat deze verjaringstermijnen nooit buiten toepassing zouden kunnen blijven. In bijzondere gevallen en onder bijzondere omstandigheden is een uitzondering mogelijk op basis van art. 6:2 lid 1 BW. Stelplicht en bewijslast liggen bij de benadeelde schuldeiser. De rechtspraak waarnaar appellante heeft verwezen met betrekking tot de verlenging van de verjaringstermijn, heeft betrekking op asbestproblematiek waarmee werknemers zijn geconfronteerd. Deze ziekte openbaart zich pas gemiddeld 20 tot 40 jaar na de blootstelling aan asbest. Naar het oordeel van het hof zijn er in de onderhavige situatie geen uitzonderlijke gronden aan te wijzen op grond waarvan de lange verjaringstermijn dient te worden verlengd. Het betreft hier een mogelijke fout met betrekking tot een akte van huwelijkse voorwaarden die in 1992 is gepasseerd. Niet meer is vast te stellen, wie de fout heeft gemaakt bij het niet inschrijven van de akte van huwelijkse voorwaarden, gezien het enorme tijdsverloop. Het huwelijksgoederenregister is een openbaar register. Appellante had ook zelf kunnen vaststellen of de akte al dan niet was ingeschreven of dat de notaris nadien voor haar nog een notariële akte heeft gepasseerd. Door het enorme tijdsverloop komt geïntimeerde procesrechtelijk gezien in een complexe situatie te verkeren aangezien hij de feitelijke gang van zaken met betrekking tot het verloop van de akte van huwelijkse voorwaarden niet meer kan achterhalen. Het hof hecht in het onderhavige geval meer betekenis aan de rechtszekerheid dat iemand niet na 20 jaar nog geconfronteerd wordt met een schade actie, te meer daar er niet sprake is van opzet en niet met zekerheid valt vast te stellen dat de fout ook daadwerkelijk door geïntimeerde is gemaakt. In dit specifieke geval is er dus geen grond voor verlenging van de verjaringstermijn aanwezig. De grief treft dus geen doel.

Conclusie

Proceskosten

Beslissing

- € 726,- griffierecht, en

- € 4.053,- salaris advocaat,