Rechtbank Den Haag 16-01-2019, ECLI:NL:RBDHA:2019:4

Het verloop van de procedure blijkt uit:

• het vonnis in incident van 8 augustus 2018 en de daarin genoemde stukken;

• het herstelvonnis in incident van 22 augustus 2018.

Ten slotte is een datum voor vonnis bepaald.

Op 12 juni 2016 zijn overleden te [plaats overlijden] (Dominicaanse Republiek) mevrouw [X] , geboren op [geboortedatum 1] (hierna: [X] ) en de heer [Y] , geboren op [geboortedatum 2] (hierna: [Y] ).

[eiseres] is de moeder van [Y] . [gedaagde E] (gedaagde onder 5) en [gedaagde D] (gedaagde onder 6) zijn respectievelijk de vader en broer van [Y] . [minderjarige 1 en 2] zijn de zonen van [gedaagde E] en halfbroertjes van [Y] . [gedaagde F] (gedaagde onder 7) is de moeder van [minderjarige 1 en 2] .

De overige partijen zijn familie aan de kant van [X] . [gedaagde A] (gedaagde onder 1) en [gedaagde B] (gedaagde onder 3) zijn respectievelijk haar vader en moeder. [gedaagde C] (roepnaam [C] ) (gedaagde onder 4) is haar broer, [gedaagde G] (gedaagde onder 8) en [gedaagde H] (gedaagde onder 9) zijn haar halfbroers en [gedaagde I] (gedaagde onder 10) is haar halfzus. Met haar halfbroers en halfzus had [X] gedurende haar leven weinig tot geen contact.

Op [datum] hebben [Y] en [X] overdag een excursie gemaakt naar het eiland Saona. Bij terugkomst in het hotel hebben zij in de avond in het restaurant van het hotel gegeten, waarna zij naar hun hotelkamer zijn gegaan. Vanuit hun hotelkamer hebben zij rond 23.00 uur de receptie gebeld en verteld dat zij zich beiden onwel voelden. Gedurende de nacht is hun conditie verslechterd. Dit heeft ertoe geleid dat zij de volgende ochtend vanuit het hotel zijn vervoerd naar het ziekenhuis. Aldaar zijn zij overleden.

[gedaagde B] was in het vakantiedossier van partijen als contactpersoon opgenomen. Zij is eerst vanuit de Dominicaanse Republiek gebeld met de mededeling dat [X] was overleden. Daarna is zij opnieuw gebeld en is haar verteld dat [Y] was overleden.

- de vader van [Y] : [gedaagde E] , voor 25%

- de moeder van [Y] : [eiseres] , voor 25%

- de broer van [Y] : [gedaagde D] voor 25%

- de halfbroer van [Y] : [minderjarige 1] voor 12,5%

- de halfbroer van [Y] : [minderjarige 2] voor 12,5%;

[eiseres] legt aan haar vordering onder I., III. en IV. het volgende ten grondslag. [Y] en [X] hebben geen testament nagelaten, zodat op grond van de wettelijke regeling moet worden bepaald wie van wie erft. [X] is eerder overleden dan [Y] . Dit betekent dat [Y] op grond van artikel 4:10 lid 1 sub a van het Burgerlijk Wetboek (BW) de enig erfgenaam is van [X] .

Aan haar vordering onder II. legt [eiseres] ten grondslag dat de ouders en (half)broers van [Y] op grond van artikel 4:10 lid 1 sub b BW vervolgens de erfgenaam zijn van [Y] .

[gedaagde A c.s.] voeren verweer. Op de stellingen van partijen wordt hierna, voor zover van belang, nader ingegaan.

Een vereffenaar in een nalatenschap heeft een privatieve bevoegdheid voor wat betreft vragen die de omvang en samenstelling van de nalatenschap betreffen. Dit betekent dat een vereffenaar als enige gerechtigd is om procedures te voeren over de omvang en samenstelling van de nalatenschap. Allereerst dient in deze procedure dan ook de vraag te worden beantwoord of de vereffenaar, op grond van de aan haar toegekende privatieve bevoegdheid, degene is die namens partijen in deze procedure moet optreden.

Het gaat in deze procedure ten aanzien van de nalatenschap van [X] om de vraag wie erven van [X] : zijn dat haar ouders, (half)broers en halfzus of is dat [Y] . De rechtbank is van oordeel dat dit niet een vraag is die de omvang of samenstelling van de nalatenschap van [X] betreft, zodat voor de vereffenaar ten aanzien van deze rechtsvraag geen rol is weggelegd.

Er was sprake van een huwelijksgoederengemeenschap, waarin [Y] en [X] ieder voor de helft gerechtigd waren. De omvang van deze huwelijksgemeenschap was ten tijde van het overlijden van [Y] en [X] ongeveer € 200.000.

[Y] en [X] hebben zelf in min of meer gelijke mate bijgedragen aan de totstandkoming van het vermogen dat tot de huwelijksgoederengemeenschap behoorde. Noch de ouders van [Y] , noch de ouders van [X] hebben financieel bijgedragen. Aan [X] is op haar 27e verjaardag nog wel een bedrag van € 16.000 uitgekeerd uit een door haar ouders betaalde studieverzekering. Van dit bedrag hebben [Y] en [X] een auto gekocht, waarop inmiddels is afgeschreven. Bovendien is tijdens de comparitie van partijen verklaard dat [Y] zijn auto heeft verkocht toen partijen met het geld van de studie-verzekering een nieuwe auto kochten.

Tijdens de comparitie van partijen hebben de ouders van [Y] en de ouders van [X] verteld over hun kinderen en over de relatie van hun kinderen met elkaar en met de beide families. Daaruit is bij de rechtbank het beeld ontstaan van een gelukkig stel dat had besloten samen door te gaan. Samen met elkaar, maar ook met hun respectievelijke families en vrienden. Samen was voor [Y] en [X] belangrijk.

[Y] en [X] voelden zich verantwoordelijk voor elkaar. Zo waren zij eerst geregistreerd partner en hadden zij een levensverzekering afgesloten. De moeder van [X] kan zich herinneren dat zij met haar dochter op enig moment vóór het huwelijk van [Y] en [X] heeft gesproken over de mogelijkheid dat [X] eerder zou overlijden en [Y] dan alleen zou achterblijven. Haar moeder heeft haar dochter verzekerd dat [Y] dan in het huis mocht blijven wonen. Dat was belangrijk voor [X] .

[Y] en [X] hebben geen testament nagelaten waarin zij over hun nalatenschap hebben beschikt. Over de mogelijkheid dat zij kort na elkaar zouden kunnen overlijden tijdens hun huwelijksreis hebben [Y] en [X] kennelijk niet nagedacht. En dat kan hun niet kwalijk worden genomen.

Als een overledene geen testament heeft opgesteld, bepaalt de wet wie erft. Artikel 4:10 lid 1 onder a BW bepaalt dat als de overledene een echtgeno(o)t(e) en/of kinderen heeft, dezen erven van de erflater. Indien de overledene geen kinderen of echtgeno(o)t(e) (meer) heeft, bepaalt artikel 4:10 lid 1 onder b BW dat de ouders en de broers en zussen van de overledene erven.

Voor de beoordeling van dit geschil is ook van belang artikel 4:2 BW. Dit artikel bepaalt dat als de volgorde waarin twee of meer personen zijn overleden niet kan worden bepaald, ze geacht worden gelijktijdig te zijn overleden. In dat geval kan de ene persoon niet erven van de andere persoon die gelijktijdig is overleden en andersom.

Indien artikel 4:2 BW bij deze nalatenschappen kan worden toegepast is artikel 4:10 lid 1 onder a BW niet van toepassing. [Y] en [X] kunnen dan, omdat ze gelijktijdig zijn gestorven, niet van elkaar erven. Artikel 4:10 lid 1 onder b is dan van toepassing. De huwelijksgoederengemeenschap van [Y] en [X] wordt dan in twee gelijke delen verdeeld. De ouders en (half)broers en halfzus van [X] erven het deel van [X] en de ouders en (half)broers van [Y] erven het deel van [Y] .

De rechtbank behandelt dan ook eerst de vraag of bij [Y] en [X] de volgorde van overlijden kan worden vastgesteld.

Uit de door partijen overgelegde stukken maakt de rechtbank het volgende op ten aanzien van de gang van zaken op 12 juni 2016 op de Dominicaanse Republiek.

Tot het procesdossier behoort voorts een medisch rapport van de behandelend artsen van [Y] , Dr. [arts 2] en Dr. [arts 3] , Internist en Gastro- enteroloog. In dit rapport hebben de artsen onder meer geschreven dat [Y] er op het moment van opname ernstig ziek uitzag, met zweetafscheiding en duidelijke bleekheid en klinische tekenen van sterke uitdroging. Hij wist zich nog wel te oriënteren in plaats en tijd. Om 10:31 uur is hij opgenomen op de Intensive Care Unit van het ziekenhuis, aldus de verklaring van de artsen. Rond 11:56 uur heeft hij een ernstige dyspneu ontwikkeld en om 12:05 uur een hartstilstand. Het toedienen van medicatie is gevolgd door uitwendige hartmassage, gedurende ongeveer 40 minuten. Om 12:32 uur is de dood van [Y] vastgesteld, aldus nog steeds het medische rapport.

Alhoewel het tijdstip van overlijden van [X] niet lijkt te kloppen, kan uit de verklaringen van de artsen wel worden afgeleid dat [X] eerder is overleden dan [Y] . Zij werd al gereanimeerd toen zij in het ziekenhuis aankwam en de reanimatie was niet succesvol, terwijl [Y] in het ziekenhuis nog ongeveer twee uur is behandeld. [gedaagde A c.s.] hebben geen concrete feiten en of omstandigheden gesteld op grond waarvan dient te worden getwijfeld aan de betrouwbaarheid van de verklaringen op deze punten van de behandelend artsen. De omstandigheid dat [Y] nog behandelend artsen had in het ziekenhuis en [X] niet – bij haar heeft alleen de hotelarts een verklaring afgelegd – lijkt te bevestigen dat [X] vrij snel na aankomst in het ziekenhuis is overleden en [Y] niet. Bij [X] waren kennelijk verder geen ziekenhuisartsen zodanig lang betrokken dat zij verklaringen hebben afgelegd.

Deze volgorde van overlijden – [Y] na [X] – wordt ook bevestigd in de verklaring, opgesteld door de teamleider van TUI Nederland ter plaatse. Zij schrijft onder meer dat [X] op de eerste hulp van het hotel is gereanimeerd en dat zij terwijl haar reanimatie werd voortgezet naar de kliniek is vervoerd en na daar te zijn aangekomen, is overleden. Dit komt overeen met hetgeen dr. [arts 1] heeft verklaard. [Y] is bij aankomst in het ziekenhuis naar de Intensive Care overgebracht waar hij kort met de hostess heeft gesproken op een moment dat [X] al was overleden. Dit sluit aan bij de verklaring van zijn artsen die hebben geschreven dat zij in het ziekenhuis met hem hebben gesproken en dat hij zich wist te oriënteren in tijd en plaats. Vervolgens praat de reisleiding met de artsen en worden papieren ingevuld. Wederom wordt bij [Y] gekeken op de Intensive Care. Rond 12.38 verneemt de hostess dat [Y] om 12.36 is overleden.

De moeder van [X] heeft voorts tijdens de comparitie van partijen verteld dat zij eerst vanuit de Dominicaanse republiek is gebeld met de mededeling dat [X] was overleden, dat zij dit vervolgens heeft verteld aan de moeder van [Y] en dat zij vervolgens is gebeld met de mededeling dat ook [Y] was overleden. Ook deze verklaring bevestigt de volgorde van overlijden waarbij [X] eerst is overleden en daarna [Y] .

Tot slot blijkt ook uit de officiële verklaringen van overlijden dat [X] eerder dan [Y] is overleden. Het tijdstip van overlijden van [X] lijkt niet te kloppen. Hier hecht de rechtbank echter geen doorslaggevende waarde aan. Op grond van de afgelegde verklaringen kan mogelijk worden geconcludeerd dat [X] eerder is overleden dan 12.12 uur, maar niet dat ze later is overleden.

Gelet op dit een en ander is de rechtbank van oordeel dat met voldoende mate van zekerheid in deze procedure is komen vast te staan dat [X] voor [Y] is overleden.

[gedaagde A c.s.] hebben zich nog op het standpunt gesteld dat het wenselijk is dat het bestaan dan wel het overlijden van [Y] en [X] in redelijkheid dienen te worden opgerekt tot een ondeelbare gebeurtenis, nu aanleiding, verloop en gevolg eigenlijk één en dezelfde waren. Beiden waren ziek als gevolg van een zelfde voedselvergiftiging en het is slechts toevallig wie eerst is overleden. Even toevallig is het dat zij in het ziekenhuis zijn overleden waardoor behandelend artsen het overlijden hebben kunnen vaststellen. Als zij in de nacht in hun hotelkamer waren overleden, had niemand kunnen bepalen wie van beiden eerst was overleden.

1. dat elke termijn willekeurig is;

2. dat lastig te bepalen is wat ‘eenzelfde gebeurtenis’ is.

Als het willekeurig is dat een partij die toevallig iets later overlijdt dan de andere partij kan erven van degene die eerst is gestorven, dan is het net zo willekeurig dat degene die binnen 24 uur overlijdt niet erft en degene die na 24 uur en twee minuten overlijdt, wel erft. Aldus is in het Beneluxverdrag gekozen voor de volgorde van daadwerkelijk overlijden. En dit is ook in de Nederlandse wetgeving opgenomen.

Gelet op de uitdrukkelijke overwegingen bij de totstandkoming van het Benelux- verdrag en gelet op de overwegingen in de wetsgeschiedenis inzake de totstandkoming van Boek 4 ziet de rechtbank geen ruimte om ten aanzien van het overlijden van [X] en [Y] te bepalen dat zij, voor wat betreft de toepassing van artikel 4:2 BW, op hetzelfde tijdstip zijn overleden.

De omstandigheid dat [X] als eerste is overleden betekent dat eerst voor haar moet worden bepaald wie van haar erft. Op grond van artikel 4:10 lid 1 onder a is dat haar echtgenoot, [Y] .

[gedaagde A c.s.] hebben een beroep gedaan op de beginselen van de redelijkheid en billijkheid en de rechtbank gevraagd te oordelen dat niet [Y] alles van [X] erft maar dat zij zelf de erfgenamen van [X] zijn. Zij verwijzen daartoe onder meer naar jurisprudentie waarin de rechter, met een verwijzing naar de redelijkheid en billijkheid, rechtsgeldig opgemaakte uiterste willen opzij schuift dan wel wijzigt.

Uitgangspunt in het erfrecht is dat degene die overlijdt zelf kan bepalen, door het opmaken van een uiterste wil, aan wie hij/zij zijn/haar vermogen nalaat.

In de jurisprudentie waarnaar [gedaagde A c.s.] verwijzen, gaat het steeds om een situatie waarin een testament is opgesteld, dat door de rechtbank wordt uitgelegd of waarvan wordt geoordeeld dat er geen beroep meer op kan worden gedaan. Het resultaat is steeds dat diegene tot erfgenaam wordt aangewezen, waarvan de rechtbank van oordeel is dat de erflater dit zo had gewenst. Met andere woorden geeft de door de rechtbank vastgestelde wil van de erflater, ook al heeft hij/zij een andersluidend testament opgesteld, de doorslag.

De rechtbank is van oordeel dat [Y] en [X] hebben nagedacht over een mogelijk overlijden. De rechtbank leidt dit af uit de omstandigheid dat zij op enig moment een geregistreerd partnerschap zijn aangegaan. Geregistreerd partners erven immers van elkaar als waren zij echtgenoten. Tevens leidt de rechtbank dit af uit de omstandigheid dat [X] op enig moment met haar moeder heeft gesproken over de omstandigheid dat zij mogelijk kwam te overlijden en [Y] achter zou blijven. De wens van partijen was in dat geval kennelijk dat de overblijvende partij in het huis kon blijven wonen en zo zijn/haar leven zou kunnen voortzetten.

Bij het oordeel van de rechtbank weegt verder nog mee dat in dit specifieke geval niet opgaan de onder 4.24 genoemde argumenten op grond waarvan destijds is afgezien in de wet op te nemen dat ook bij zekerheid van volgorde van overlijden geen verkrijging krachtens erfrecht kan plaatsvinden indien de ene erfgena(a)m(e) de erflater slechts gedurende korte tijd overleeft. In dit geval leidt het immers geen enkele twijfel dat [Y] zeer korte tijd na [X] is overleden en er kan redelijkerwijs niet aan getwijfeld worden dat [X] en [Y] zijn overleden ten gevolge van dezelfde gebeurtenis (vgl. ook de gelijkluidende doodsoorzaken onder 2.7).

[gedaagde D c.s.] zijn in deze procedure niet verschenen en hebben dan ook, gelijk [gedaagde A c.s.] en de andere gedaagden, geen verweer gevoerd tegen de vordering van [eiseres] onder II. Nu deze de rechtbank niet ongegrond of onrechtmatig voorkomt, zal de rechtbank deze vordering toewijzen.

De rechtbank ziet in de aard van dit geschil geen aanleiding om af te wijken van het gebruik om in een erfrechtzaak de kosten van partijen te compenseren.

verklaart voor recht dat tot de nalatenschap van [Y] zijn geroepen:

- de vader van [Y] : [gedaagde E] , voor 25%

- de moeder van [Y] : [eiseres] , voor 25%

- de broer van [Y] : [gedaagde D] voor 25%

- de halfbroer van [Y] : [minderjarige 1] voor 12,5%

- de halfbroer van [Y] : [minderjarige 2] voor 12,5%;

compenseert de proceskosten aldus, dat iedere partij de eigen kosten draagt;

wijst af het meer of anders gevorderde.