Gerechtshof 's-Hertogenbosch 16-10-2018, ECLI:NL:GHSHE:2018:4303

- Rabobank [rekeningnummer 3]

- Rabobank [rekeningnummer 4]

- Rabobank Effectenrekening [rekeningnummer 5]

- ING-bank [rekeningnummer 6]

De man heeft de stellingen van de vrouw weersproken en hij heeft zich verzet tegen de vermeerdering van eis van de vrouw ter zake van de schuld aan [Advocaten] Advocaten. Hij heeft het hof verzocht bij arrest, voor zoveel mogelijk uitvoerbaar bij voorraad:

A. de beslissingen onder 4 tot en met 13 van het dictum van het beroepen vonnis van 8 juni 2016 te bekrachtigen zo nodig onder verbetering van gronden en de grieven van de vrouw onder IV tot en met VI ongegrond te verklaren.

B. het beroepen vonnis van 8 juni 2016 te vernietigen met betrekking tot de beslissingen genomen onder 1 tot en met 3 van het dictum en zo nodig onder verbetering van gronden te bepalen dat partijen gehouden zijn hun gezamenlijk eigendom zijnde de woning te verkopen en de verkoopopbrengst na aftrek hypothecaire geldlening en verkoopkosten bij helfte dienen te verdelen.

C. de vrouw niet-ontvankelijk te verklaren in de eerst in hoger beroep voorgelegde vorderingen vermeld onder “overige” punten 41 tot en met 44 van haar memorie van grieven en vermeld in haar gewijzigde petitum in conventie onder het zesde liggende streepje alsmede de onder het achtste, negende, tiende, elfde en twaalfde liggende streepje, althans deze vorderingen van de vrouw gelet op het door de man gevoerde verweer bij memorie van antwoord af te wijzen als rechtens ongegrond en/of onvoldoende bewezen.

Met veroordeling van de vrouw in de kosten van beide instanties.

Ter onderbouwing van grief IV zoals hiervoor onder rov. 3.5. weergegeven voert de vrouw het navolgende aan.

De man heeft de laatste jaren nauwelijks of geen onderhoud gepleegd aan de woning, hetgeen volgens makelaarskantoor [makelaarskantoor 2] een negatieve invloed heeft op de waarde. De vermoedelijke opbrengst wordt door de makelaar geschat op € 425.000,-- tot € 450.000,--. De makelaar stelde voor de vraagprijs te stellen op € 459.000,--, ver onder de WOZ-waarde . De laatprijs van de woning is gesteld op € 430.000,--. Dit terwijl [makelaarskantoor 1] Makelaars eerder (in 2009) tot een geschatte onderhandse verkoopwaarde kwam van € 530.000,-- tot € 528.000,--. De WOZ-waarde bedroeg bij aanvang van de procedure € 529.000,-- en thans € 514.000,--.

De vrouw heeft aangeboden mee te helpen het pand binnen en buiten toonbaar te maken voor verkoop. De man wil de vrouw echter niet tot de woning toelaten.

In 2008 bevond de woning zich nog in goede staat. De vrouw heeft daarna geen enkele invloed kunnen uitoefenen op het woningonderhoud.

De vrouw is van mening dat genoegzaam is aangetoond dat de man de woning stelstelmatig heeft verwaarloosd en geen maatregelen heeft getroffen om achteruitgang te voorkomen. De man schaadt daarmee in ernstige mate de belangen van de vrouw als mede-eigenaar van de woning en dat is onrechtmatig jegens de vrouw. De man treft schuld en er is causaal verband, zodat de man de schade die de waardevermindering voor de vrouw oplevert, aan haar dient te vergoeden. De rechtbank had de vordering van de vrouw op dit punt dienen toe te wijzen. De vordering was niet te laat ingesteld, nu de vrouw niet eerder deze vermeerdering van eis kon doen, maar pas door middel van het bericht van het makelaarskantoor [makelaarskantoor 2] omtrent de onderhoudstoestand van het huis daar inzicht in kreeg.

Het hof overweegt allereerst dat de vordering van de vrouw om aan haar te vergoeden de helft van het verschil tussen de gerealiseerde overwaarde na verkoop van de echtelijke woning en de overwaarde, zou de verkoopopbrengst € 514.000,- hebben bedragen, thans in hoger beroep is ingesteld, zodat de vrouw geen belang meer heeft bij een oordeel of die vordering in eerste aanleg al dan niet tardief was.

Uitgangspunt bij de verdeling van de waarde van de woning is dat partijen ieder recht hebben op de helft van de verkoopopbrengst die resteert na aflossing van de hypothecaire geldlening en de kosten van verkoop, althans dat ieder van partijen draagplichtig is voor een resterende restschuld.

De stelling van de vrouw dat de man aansprakelijk dient te worden gehouden voor de waardevermindering van de woning als gevolg van achterstallig onderhoud wordt door het hof gepasseerd. De vrouw heeft ter onderbouwing van haar stelling dat uitgegaan moet worden van een minimaal te realiseren bedrag van € 514.000,-- gebaseerd op de woz-waarde ten tijde van de memorie van grieven (3 januari 2017) onder meer verwezen naar de als productie 24 bij de akte in het geding brengen van producties en aanvulling van eis d.d. 16 december 2015 overgelegde e-mail van makelaar [makelaarskantoor 2] d.d. 21 november 2015 waarin deze opmerkt dat van negatieve invloed is dat er de laatste jaren nauwelijks of geen onderhoud aan de woning is gepleegd.

De man heeft de stellingen van de vrouw gemotiveerd betwist. Hij ontkent dat sprake is van zodanig achterstallig onderhoud als door de vrouw gesteld en dat die achterstalligheid de oorzaak is van de waardedaling van de woning. Daarnaast wijst de man op het feit dat de vrouw nimmer heeft meebetaald aan de woning.

Gelet op deze betwisting staat de stelling van de vrouw niet vast. Zij heeft geen bewijsaanbod gedaan en het hof ziet geen aanleiding ambtshalve bewijs op te dragen aan de vrouw.

Grief IV faalt.

Hypotheeklasten en overige eigenaarslasten

Met grief V komt de vrouw op tegen de veroordeling om bij de levering van de woning aan de koper aan de man te voldoen haar aandeel in de door de man betaalde hypotheekrente en eigenaarslasten van in totaal € 31.099,08 te vermeerderen met de helft van de door de man over de periode vanaf 1 januari 2015 tot aan de datum van levering van de woning betaalde hypotheekrente, waarop in mindering komt het belastingvoordeel dat de man heeft genoten vanwege de voor hem geldende hypotheekrenteaftrek.

De vrouw voert ter onderbouwing van haar grief aan dat het op grond van art. 3:166 lid 2 BW jo. 6:2 lid 2 BW naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar is om de vrouw tot betaling van dit bedrag te veroordelen nu de man er alles aan heeft gedaan en doet om de verkoop van de woning te vertragen. De woning staat effectief pas vanaf juli 2016 in de verkoop.

Subsidiair stelt de vrouw dat sprake is van rechtsverwerking. De onredelijke benadeling is erin gelegen dat de vrouw de mogelijkheid is ontnomen om op de financiële gevolgen van een eventueel door haar verschuldigde prestatie te anticiperen. De hypotheekrente is variabel en fluctueert sterk. De vrouw werd niet op de hoogte gehouden van de rentepercentages, zodat zij nooit heeft kunnen anticiperen op en reserveren voor een eventueel door haar te betalen bedrag. Uit de gedragingen van de man mocht de vrouw gerechtvaardigd vertrouwen dat de man geen aanspraak zou gaan maken op betaling van de hypotheekrente door de vrouw.

Het hof overweegt dat partijen ieder voor de helft tot de woning, die tot de gemeenschap behoort, gerechtigd zijn. De schuld is door partijen destijds tezamen aangegaan ter financiering van de woning die op dat moment door hen beiden werd bewoond. Tussen partijen is voorts niet in geschil dat partijen hoofdelijk verbonden zijn voor de hypotheekschuld.

Gelet op het voorgaande en het bepaalde in artikel 1:100 BW, gaat deze schuld partijen ieder voor de helft aan.

Ook de eigenaarslasten – de OZB en premie opstalverzekering – dienen op grond van het voorgaande door partijen ieder voor de helft te worden gedragen.

Dat de man de verkoop van de woning zou vertragen en de woning zou verwaarlozen brengt, wat daar overigens ook van zij, naar het oordeel van het hof niet zonder meer mee dat het naar maatstaven van redelijk en billijkheid onaanvaardbaar is dat de vrouw de helft van de lasten moet dragen.

Met grief VI komt de vrouw op tegen het oordeel van de rechtbank dat een bedrag van € 7.953,10 van de nota’s van accountant [accountant] moeten worden aangemerkt als een gemeenschappelijke schuld en dat de vrouw de helft hiervan, een bedrag van € 3.976,55 aan de man moet betalen. Daarnaast heeft de rechtbank ten onrechte niet beslist op de vordering van de vrouw de eenmanszaak met alle lusten en lasten zonder nadere verrekening aan de man toe te scheiden, onder vrijwaring van de vrouw. De vrouw vermeerdert haar eis in hoger beroep op dit punt onder gelijktijdige intrekking van haar vordering te bepalen dat de schuld aan [accountants & consultants] Accountants & Consultants geen gemeenschapsschuld is.

De vrouw heeft ter onderbouwing van haar stellingen aangevoerd dat de eenmanszaak van de man reeds op 21 juli 2008 – vóór ontbinding van het huwelijk - is ingeschreven bij de Kamer van Koophandel. De facturen die de man als productie 30 bij akte van 16 september 2015 in het geding heeft gebracht zijn van na het faillissement van de BV’s. De vrouw stelt dat de facturen betrekking hebben op de eenmanszaak van de man.

Het hof overweegt als volgt. Partijen zijn het er over eens dat de eenmanszaak van de man, [Trading Nederland] , met alle lusten en lasten zonder nadere verrekening aan de man kan worden toegedeeld. Het hof zal dienovereenkomstig beslissen, waarbij het hof onder lusten goederen, dat wil zeggen zaken en vermogensrechten verstaat en onder lasten schulden. Aangezien schulden niet verdeeld kunnen worden, begrijpt het hof dat partijen bedoelen dat de schulden van [Trading Nederland] door de man zullen worden gedragen.

Uit het als productie 22 bij de antwoordakte d.d. 14 oktober 2015 overgelegde uittreksel handelsregister van de Kamer van Koophandel blijkt dat [Trading Nederland] op 21 juli 2008 als eenmanszaak van de man is opgericht. Nu partijen het er over eens zijn dat deze eenmanszaak aan de man wordt toegedeeld zonder nadere verrekening, dienen de accountantskosten die betrekking hebben op deze onderneming voor rekening van de man te komen en behoeft de vrouw hiervoor niets meer aan de man te vergoeden. Partijen verschillen echter van mening over de vraag of (een deel van) de accountantskosten van [accountant] betrekking hebben op de eenmanszaak.

Als productie 30 bij de akte van de man van 16 september 2015 heeft de man een opstelling overgelegd waarin hij aangeeft welke posten op door hem overgelegde facturen van [accountant] door partijen bij helfte moeten worden gedragen.

Het hof merkt op dat de door de man in zijn opstelling genoemde factuur met nummer [factuurnummer 1] niet is overgelegd, zodat reeds daarom de daarop betrekking stelling dat een bedrag van € 245,40 bij helfte moet worden gedragen door de vrouw, wordt verworpen.

Voor zover de facturen zijn gericht aan [Trading Nederland] wordt door het hof ervan uitgegaan dat de man ten behoeve van [Trading Nederland] opdrachtgever was van de werkzaamheden, zodat die kosten, zoals hiervoor is overwogen voor rekening van de man blijven. Dit is slechts anders indien uit de omschrijvingen in de facturen blijkt dat de kosten niet ten behoeve van [Trading Nederland] zijn gemaakt maar ten behoeve van partijen in de periode tot de ontbinding van de gemeenschap op 29 oktober 2009. De omschrijvingen “Persoonlijke aangelegenheden” in de facturen acht het hof voldoende om tot de conclusie te komen dat deze geen betrekking hebben op [Trading Nederland] . Het gaat dan om de posten ten bedrage van € 747,10 (factuurnr. [factuurnummer 2] ), € 84,- (factuurnr. [factuurnummer 3] ),

€ 487,40 (factuurnr. [factuurnummer 4] ), € 1.084,80 (factuurnr. [factuurnummer 5] ), € 1.239,90 (factuurnr. [factuurnummer 6] ), € 46,20 (factuurnr. [factuurnummer 7] ) en € 165,- (factuurnr. [factuurnummer 8] ). Partijen dienen deze bedragen dus gezamenlijk te dragen.

Ten aanzien van het bedrag van € 177,40 (factuurnr. [factuurnummer 4] ) geldt dat dat betrekking heeft op werkzaamheden in 2005 en 2006, dus voordat [Trading Nederland] was opgericht. Ook deze post moet dus tussen partijen worden gedeeld. Hetzelfde geldt voor het bedrag van € 295,90 (factuurnr. [factuurnummer 5] ), dat betrekking heeft op werkzaamheden in 2007. Voormelde verplichtingen moeten gelijkelijk worden gedragen.

Posten die betrekking hebben op de periode na de ontbinding van de gemeenschap behoeven niet mede door de vrouw te worden gedragen.

Uit de facturen gericht aan de man (nrs. [factuurnummer 9] , [factuurnummer 10] , [factuurnummer 11] ) blijkt dat het om administratie ter zake van een onderneming gaat. Daaruit blijkt echter niet welke onderneming het betreft, [Trading Nederland] of de BV’s van partijen. Derhalve heeft de man onvoldoende onderbouwd dat de vrouw de helft hiervan dient bij te dragen, zodat zijn daartoe strekkende stelling wordt verworpen.

In totaal dient een bedrag van € 4.327,70 in de verdeling te worden betrokken. Nu de vrouw in hoger beroep niet heeft gegriefd tegen het oordeel van de rechtbank dat de man voormelde bedragen uit eigen middelen heeft betaald, dient de vrouw de man een bedrag van € 2.163,85 te betalen.

Grief VI slaagt gedeeltelijk.

Vermeerdering van eis

Het hof overweegt als volgt.

Schulden die behoren tot de huwelijksgemeenschap dienen in beginsel in de verdeling te worden betrokken, ook als de vordering daartoe pas in hoger beroep wordt ingesteld.

Ingevolge art. 1:100 BW hebben partijen in beginsel een gelijk aandeel in de ontbonden gemeenschap, zodat die gemeenschap bij helfte dient te worden verdeeld. Dit houdt mede in dat partijen de na de ontbinding nog aanwezige gemeenschapsschulden in hun onderlinge verhouding gelijkelijk hebben te dragen. Op grond van vaste jurisprudentie is, afgezien van de in de wet reeds genoemde gevallen, een afwijking van deze regel niet geheel uitgesloten. Zij kan evenwel slechts worden aangenomen in zeer uitzonderlijke omstandigheden, die meebrengen dat het naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar zou zijn dat de ene echtgenoot zich jegens de andere beroept op een verdeling bij helfte van de ontbonden gemeenschap (vgl. HR 22 november 2013, ECLI NL:HR:2013:1393).

Het hof is van oordeel dat de gegeven feiten en omstandigheden zodanig uitzonderlijk zijn, dat deze omstandigheden meebrengen dat het naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar is als de man de helft van de schuld aan [Advocaten] Advocaten zou moeten dragen. Daartoe neemt het hof het volgende in aanmerking.

Uit productie 31 bij de memorie van grieven blijkt dat de door [Advocaten] Advocaten in rekening gebrachte kosten zien op de echtscheiding. Het is algemeen gebruikelijk – op grondslag van het daaromtrent bepaalde in art. 289 Rv – in een procedure als de onderhavige, waarbij partijen ex-echtgenoten van elkaar zijn, beslist wordt tot compensatie van proceskosten in die zin dat iedere partij de aan haar zijde gevallen kosten zelf draagt (Hoge Raad 22 april 2016, ECLI:NL:HR:2016:723). Gesteld noch gebleken is dat sprake is van een situatie waarin, ondanks het feit dat partijen ex-echtgenoten zijn en het geschil van familierechtelijke aard is, grond bestond voor een proceskostenveroordeling. Met deze gebruikelijke compensatie van proceskosten, laat zich, naar het oordeel van het hof dan ook niet verenigen om, zoals de vrouw voorstaat, de man de kosten van rechtsbijstand die de vrouw heeft gemaakt in het kader van de beëindiging van het huwelijk, toch voor de helft te laten dragen. Het voorgaande brengt met zich dat het hof de vordering van de vrouw op dit punt zal afwijzen.

De schulden aan de belastingdienst over 2007 (Inkomstenbelasting en Bijdrage Zorgverzekeringswet), 2008 (voorlopige aanslag Inkomstenbelasting) en 2009 voor 10/12 deel (voorlopige aanslag Inkomstenbelasting) zien op de ontbonden huwelijksgemeenschap. Uit hetgeen hiervoor is overwogen volgt dat deze gemeenschapsschulden bij helfte dienen te worden gedragen. De man heeft aangevoerd dat de vrouw niet heeft aangetoond dat zij de schulden ook daadwerkelijk heeft voldaan, althans dat zij de schulden uit eigen middelen in 2010 en 2011 zou hebben voldaan. Weliswaar – zo stelt het hof vast - blijkt dit uit de door de vrouw overgelegde stukken niet, echter uit de producties 32 en 33 bij de memorie van grieven overgelegde brief en aanslagen van de Belastingdienst, valt op te maken dat de vrouw de schulden op 31 december 2010 (de schulden over 2007), 2 december 2010 (de schuld over 2008) en 24 juni 2011 moet hebben voldaan. De man heeft niet aangevoerd dat hij de schulden heeft voldaan of dat de vrouw de schulden uit de ontbonden huwelijksgemeenschap heeft voldaan. Het moet er dus voor worden gehouden dat de vrouw de schulden aan de belastingdienst uit eigen middelen heeft voldaan. De man dient in dat kader de helft van het totaal, ofwel een bedrag van € 2.474,92 aan de vrouw te vergoeden. Het hof zal de vordering van de vrouw op dit punt toewijzen.

Uit productie 34 bij de memorie van grieven volgt dat de werkzaamheden van de notaris betrekking hebben op de gezamenlijke vennootschappen van partijen en de voormalige echtelijke woning. Uit deze productie volgt eveneens dat de werkzaamheden zijn verricht toen het huwelijk van partijen nog niet was ontbonden (de brief van de notaris is van 9 april 2009). Uit productie 35 bij voornoemde memorie blijkt dat de notaris een bedrag van € 648,55 in rekening heeft gebracht en dat dit bedrag door rente en kosten € 983,05 bedraagt.

Naar het oordeel van het hof doen zich hier geen omstandigheden voor die meebrengen dat naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar zou zijn dat de man de helft van de schuld aan notaris [notaris] zou moeten dragen. De vordering van de vrouw zal op dit punt worden toegewezen.