Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden 02-10-2018, ECLI:NL:GHARL:2018:8824

De mondelinge behandeling in de hoofdzaak heeft op 3 september 2018 plaatsgevonden. Het verzoek van [verzoeker] ertoe strekkende dat de mondelinge behandeling van de zaak buiten aanwezigheid van [verweerster2] zal plaatsvinden en dat zij apart zal worden gehoord, althans subsidiair dat dit zal geschieden als de rechtsvraag of [de moeder] als mentor geschikt is wordt behandeld, is door het hof gelet op het fundamentele belang van het beginsel van hoor en wederhoor, ter zitting afgewezen. De advocaten van partijen zijn voorafgaand aan de zitting in de gelegenheid gesteld hun standpunten ter zake toe te lichten en er is gezocht naar een mogelijkheid om [verzoeker] tegemoet te komen in zijn verzoek, maar gebleken is dat [verweerster2] (die als verzoekster procespartij is) zich er uitdrukkelijk tegen heeft verzet om afzonderlijk - zonder haar moeder - te worden gehoord, alsook om de zitting eerder te verlaten.

Partijen zijn in persoon verschenen, [verzoeker] bijgestaan door mr. Peters, [de moeder] en [verweerster2] bijgestaan door mr. Wientjes. Beide advocaten hebben ter zitting mede het woord gevoerd aan de hand van door hen overgelegde pleitnotities. [verweerster2] heeft met toestemming van het hof ter zitting een door haar geschreven brief voorgelezen en overgelegd.

Voorop gesteld zij dat eventuele gebreken bij de behandeling in eerste instantie in hoger beroep worden hersteld, aangezien de behandeling van de zaak alsdan in volle omvang en op basis van alle op dat moment bekende feiten en omstandigheden plaatsvindt.

Daargelaten of bij de behandeling in eerste instantie sprake is geweest van enige tekortkoming of schending van enig rechtsbeginsel, overweegt het hof dat [verzoeker] in ieder geval tijdens de procedure in hoger beroep de beschikking heeft gekregen over alle processtukken en ten volle in de gelegenheid is geweest om zijn standpunt naar voren te brengen en daarvan ook ruim gebruik heeft gemaakt.

Het hof constateert daarbij dat de door [verzoeker] in dit kader onder 4.1 genoemde genoemde stukken geen onderdeel zijn geweest van het procesdossier in eerste aanleg en ook geen grondslag hebben gevormd voor de bestreden beslissing. [de moeder] en [verweerster2] hebben ter onderbouwing van hun verzoek tot instelling van het mentorschap voor [verweerster2] een "Beschrijving zorgvraag [verweerster2] [verzoeker] van [J] zorg&advies" in het geding gebracht, waarin weliswaar een aantal stukken als toegevoegde bijlagen is opgesomd (te weten: Het Onderwijskundig rapport van de [E] , school voor VSO, het Arbeidstoeleidingsrapport opgesteld door [F] , Jobcoach bij [G] , het Zorgplan Zorgboerderij [H] en het Psychologisch verslag opgesteld door [I] , orthopedagoog en GZ psycholoog), maar deze stukken zijn door de verzoekers in eerste aanleg niet aan het procesdossier toegevoegd ter onderbouwing van hun verzoek.

Het hof is van oordeel dat grief 1 niet tot vernietiging van de bestreden beschikking kan leiden.

[verzoeker] heeft voorts verzocht te verklaren voor recht dat het verzoekschrift in hoger beroep de werking van de beschikking van de kantonrechter d.d. 30 oktober 2018 schorst.

Het hof overweegt daarover als volgt. Voor de inwerkingtreding van het ontslag en de benoeming van een mentor stelt de wet niet de eis dat de beschikking in kracht van gewijsde moet zijn gegaan. Artikel 1:451 lid 5 BW bepaalt dat het mentorschap in werking treedt daags nadat de beschikking is verstrekt of verzonden, tenzij de beschikking een later tijdstip van ingang vermeldt. Uit de memorie van antwoord (MvA II, Kamerstukken II 1992/93, 22474, 6, p. 24) blijkt dat hiermee wordt voorkomen dat betrokkene hangende het hoger beroep of de cassatie nog rechtshandelingen tot schade van zichzelf zou verrichten waartoe hij na het inwerkingtreden van het mentorschap niet langer gerechtigd zou zijn.

De kantonrechter heeft in de onderhavige zaak met ingang van de dag na de uitspraak [de moeder] tot mentor benoemd. Dit betekent dat de mentor vanaf dat moment was gehouden haar werkzaamheden aan te vangen, zoals zij ook heeft gedaan. Voor een verklaring voor recht, inhoudende dat het verzoekschrift in hoger beroep schorsende werking heeft, is dan ook geen plaats.

Mentorschap

Op grond van 1:452 lid 3 BW volgt de rechter bij de benoeming van de mentor de uitdrukkelijke voorkeur van de betrokkene, tenzij gegronde redenen zich tegen zodanige benoeming verzetten. Ingevolge het vierde lid van voornoemd artikel wordt, tenzij lid 3 is toegepast, indien de betrokkene is gehuwd, een geregistreerd partnerschap is aangegaan of anderszins een levenspartner heeft, bij voorkeur de echtgenoot, de geregistreerd partner, dan wel andere levensgezel tot mentor benoemd. Is het voorgaande niet van toepassing, dan wordt bij voorkeur een van zijn ouders, kinderen, broers of zusters tot mentor benoemd.

Op grond van artikel 1:452 lid 9 BW kan de rechter twee mentoren benoemen, tenzij gegronde redenen zich tegen zodanige benoeming verzetten.

Kort weergegeven stelt [verzoeker] dat [de moeder] , gebruikmakend van haar overwicht op [verweerster2] , mede als haar bewindvoerder, in strijd met de belangen van [verweerster2] het contact tussen [verweerster2] en hem en zijn familie blokkeert met alle schadelijke gevolgen van dien. Hij wijst er daarbij op dat het belang van [verweerster2] juist meebrengt dat zij goed contact heeft met haar vader en zijn familie. [verweerster2] ontleende in het verleden, na de scheiding van [verzoeker] en [de moeder] en vlak voordat zij de achttienjarige leeftijd bereikte, altijd veel plezier aan haar contact met haar vader en diens familie. Er is, aldus [verzoeker] , geen objectieve reden waarom dergelijk contact niet meer in het belang van [verweerster2] zou zijn. Verder wijst hij erop dat [verweerster2] in de procedure die heeft geresulteerd in de beschikking van 14 januari 2010 aan de kantonrechter te kennen heeft gegeven dat zij last heeft van de slechte verhouding tussen haar ouders, dat zij graag wil dat de onenigheid tussen haar ouders stopt en ook graag haar vader weer wil bezoeken, maar dat het conflict moet ophouden. Volgens [verzoeker] heeft [de moeder] dan ook aantoonbaar in strijd met de belangen van [verweerster2] gehandeld, door de wensen van [verweerster2] te negeren en feitelijk te bevorderen dat de banden tussen [verweerster2] en haar vader werden doorgesneden. [de moeder] heeft geen enkel initiatief genomen of beantwoord om het conflict tussen haar en [verzoeker] te stoppen. [de moeder] is daarom, aldus [verzoeker] , niet geschikt als mentor en haar benoeming als zodanig is in strijd met de belangen van [verweerster2] . De kantonrechter had ofwel [verzoeker] tot mentor moeten benoemen ofwel een onafhankelijke derde.

Door benoeming van een andere mentor heeft [verweerster2] de mogelijkheid weer een reëel beeld van de wereld en haar vader te krijgen en de mogelijkheid weer in contact te komen met haar vader en zijn familie, als zij dat wil. [verzoeker] benadrukt dat contact met [verweerster2] niet primair de bedoeling is van zijn bemoeienis met het mentorschap. Zijn primaire bedoeling is de ontplooiing van [verweerster2] , zodat zij een realistische kijk op de wereld en haar familie krijgt en een zekere mate van vrijheid.

[de moeder] maakt [verweerster2] , aldus [verzoeker] , in verregaande mate afhankelijk van haar meningen (ook, en met name, over [verzoeker] ), hetgeen zich uit in het verbreken van de banden met [verzoeker] .

De zogenaamde voorkeur van [verweerster2] voor haar moeder als te benoemen mentor, moet daarom in de visie van [verzoeker] , anders dan de kantonrechter in de beschikking waarvan beroep heeft gedaan, met terughoudendheid bezien worden. [verzoeker] kent ook geen betekenis toe aan de zogenaamd uit vrije wil gegeven verklaring van [verweerster2] dat zij haar vader nooit meer wil zien. Deze opmerking moet volgens hem zijn ingegeven door de jarenlange beïnvloeding van [de moeder] en staat haaks op de eerdere uitdrukkelijke beweringen van [verweerster2] . [verzoeker] van zijn kant heeft uitdrukkelijk aangegeven dat bij benoeming van hem tot mentor het ongestoorde contact van [verweerster2] met [de moeder] door hem wordt gewaarborgd.

Hij betwist daarbij nadrukkelijk dat hij zich tegen [verweerster2] ooit negatief over haar moeder heeft uitgelaten. Het is uitsluitend [de moeder] die alle ‘volwassenenproblematiek’ met [verweerster2] bespreekt en haar daarmee onwenselijk belast. [de moeder] bespreekt daarbij alles op basis van gelijkwaardigheid met [verweerster2] .

[verzoeker] is, zo meent hij, de meest aangewezen persoon om mentor van [verweerster2] te zijn, niet alleen omdat hij het meest betrokken is, maar ook vanwege het feit dat hij zelf reeds is benoemd tot mentor voor twee verstandelijk beperkten, van wie één betrokken is bij een vechtscheiding. Derhalve is hij gebleken geschikt om deze functie te vervullen.

Indien het hof, vanwege de tussen [verzoeker] en [de moeder] bestaande situatie, geen van beide ouders geschikt acht als mentor van [verweerster2] , dient een onafhankelijke derde te worden benoemd tot mentor en/of bewindvoerder, voor zoveel mogelijk met gelijktijdig ontslag van [de moeder] als bewindvoerder. De voorkeur van [verzoeker] gaat dan uit naar een persoon of instelling met ervaring met vechtscheidingen die achter het creëren/in stand houden van een goed sociaal netwerk voor [verweerster2] staat.

[de moeder] en [verweerster2] voeren gemotiveerd verweer tegen de verzoeken van [verzoeker] .

Ter zitting van het hof heeft [verweerster2] desgevraagd nogmaals uitdrukkelijk haar voorkeur uitgesproken voor [de moeder] als mentor. [verweerster2] heeft mede aan de hand van een door haar voorgelezen brief verklaard dat zij haar moeder en [C] heel graag als mentor wil, omdat zij haar heel goed begrijpen en zij zich veilig bij hen voelt. Zij wil graag dat haar moeder en [C] haar helpen om begeleid te wonen en dat ze zorgen dat zij haar woonplek en werkplek niet zal kwijtraken. [verweerster2] kijkt ernaar uit om zelfstandig te gaan wonen. Verder vindt zij het belangrijk dat zij op haar huidige werkplek kan blijven. Zij en haar moeder zijn als twee handen op één buik en hebben een sterke band.

[de moeder] wijst erop dat [verweerster2] al 26 jaar bij haar woont en dat zij gedurende de gehele minderjarigheid van [verweerster2] alleen met het gezag over haar is belast en alle beslissingen over haar heeft genomen, steeds in overleg met [verweerster2] . [verweerster2] vertrouwt haar moeder en zij vertrouwt haar de verantwoordelijkheid toe om beslissingen voor haar te nemen. [de moeder] benadrukt dat zij [verweerster2] betrekt bij alle beslissingen en probeert [verweerster2] zo zelfstandig en weerbaar mogelijk te maken. Zij probeert haar de 'tools' te geven om zo goed mogelijk haar eigen belangen te behartigen. Dat is ook een van de redenen dat moeder het een goede stap vindt dat [verweerster2] op zichzelf gaat wonen, zij het begeleid met 24-uurszorg in verband met haar beperking.

[de moeder] stelt dat zij het netwerk van [verweerster2] , anders dan [verzoeker] betoogt, juist probeert te vergroten. [verweerster2] heeft vriendinnen, gaat naar de dagbesteding en doet aan sport, terwijl [de moeder] haar stimuleert om (begeleid) zelfstandig te gaan wonen.

Zij heeft altijd het belang van [verweerster2] voorop gesteld en doet dat nog steeds.

[de moeder] en [verweerster2] bestrijden uitdrukkelijk dat [verzoeker] geschikt zou zijn als mentor voor [verweerster2] . Volgens [de moeder] en [verweerster2] probeert [verzoeker] door zich als mentor (en bewindvoerder) te laten benoemen, contact af te dwingen met [verweerster2] waarvoor het mentorschap niet is bedoeld. De ouders verschillen wezenlijk over wat in het belang is van [verweerster2] .

[verweerster2] wil rust. Zij vraagt zich af waarom haar vader deze procedure voert en zij wil dat hij ermee stopt. Zij kan er niet meer tegen en wil hem niet zien.

[de moeder] en [verweerster2] zijn van mening dat de kantonrechter hun verzoek om [C] als tweede mentor te benoemen ten onrechte heeft afgewezen. [C] speelt al jaren een zeer belangrijke rol in de begeleiding en opvoeding van [verweerster2] . Zij helpt [verweerster2] bij lastige zaken en [verweerster2] bespreekt met haar allerlei kwesties. [verweerster2] en zij hebben veel contact met elkaar en ondernemen activiteiten samen, zoals het bezoeken van pretparken. [de moeder] en [verweerster2] stellen dat het voor [verweerster2] fijn is om naast haar moeder een tweede persoon te hebben met wie ze ook dingen kan bespreken, die ze misschien niet in eerste instantie met haar moeder wil bespreken.

Tussen [de moeder] en [C] bestaat al jaren een sterke vriendschap en ze hebben intensief contact met elkaar. De zorg voor [verweerster2] is intensief en [C] ondersteunt [de moeder] daarbij. [C] kan deze steun niet alleen op het emotionele vlak goed bieden maar ook in praktische zin. [C] onderneemt veel met [verweerster2] . Ze zorgt op sommige momenten voor [verweerster2] en beschikt over veel vakkennis over en ervaring met het werken met mensen met een beperking.

Uit de opvattingen van [de moeder] en [verzoeker] over de voorgeschiedenis en over elkaar valt - voor zover hier van belang - af te leiden dat zij al jarenlang een ernstig conflict met elkaar hebben en dat [verweerster2] hiervan ernstige nadelige gevolgen ondervindt. Het hof acht die verstoorde familieverhoudingen uiterst zorgelijk, maar ziet niettemin geen aanleiding de immateriële belangen van [verweerster2] te laten behartigen door een onafhankelijke, professionele mentor, niet zijnde een familielid. Daarbij neemt het hof in aanmerking dat onvoldoende aannemelijk is geworden dat de totstandkoming en voortduring van genoemd conflict uitsluitend aan [de moeder] valt toe te schrijven, zoals [verzoeker] betoogt. Hoewel het zorgelijk is dat [verweerster2] thans al acht jaar geen contact meer heeft of wenst met [verzoeker] en zijn familie, vormt dit naar het oordeel van het hof geen aanleiding om de voorkeur van [verweerster2] voor benoeming van haar moeder als mentor niet te volgen. Deze voorkeur sluit volledig aan bij haar feitelijke situatie, aangezien [de moeder] in het leven van [verweerster2] steeds een centrale plaats heeft ingenomen, als moeder, verzorgster, opvoedster en als degene die haar steeds van dichtbij heeft begeleid en beslissingen voor haar heeft genomen. [verweerster2] vertrouwt haar moeder en heeft een liefdevolle band met haar. Het hof heeft uit hetgeen [verzoeker] naar voren heeft gebracht ook niet de indruk gekregen dat [de moeder] onvoldoende oog heeft voor de belangen van [verweerster2] . Bovendien zal de benoeming van een onafhankelijke derde voor [verweerster2] een grote verandering betekenen en voor haar, mede gelet op haar (verstandelijke) beperkingen, onwenselijke spanningen opleveren.

Vorenstaande neemt niet weg dat [de moeder] als mentor mede tot taak heeft om te investeren in goede betrekkingen tussen [verweerster2] en alle familieleden en dat [de moeder] ook voor ogen dient te houden dat het in het belang van [verweerster2] kan zijn dat ook andere familieleden betrokken worden in de zorg voor haar, hoewel aannemelijk is dat de verstoorde verstandhouding tussen [de moeder] en [verzoeker] dat in het verleden heeft bemoeilijkt.

Bewindvoering