Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden 31-07-2018, ECLI:NL:GHARL:2018:7081

Het verloop van de procedure blijkt uit:

- het beroepschrift met productie(s), ingekomen op 1 juni 2017;

- het verweerschrift;

- een journaalbericht van mr. Henkelman van 13 november 2017 met productie(s).

De mondelinge behandeling heeft op 4 december 2017 plaatsgevonden. Partijen zijn in persoon verschenen, bijgestaan door hun advocaten.

Het huwelijk van partijen is [in] 2015 ontbonden door echtscheiding.

In het van de echtscheidingsbeschikking van 14 oktober 2015 deel uitmakende en op 25 september 2015 ondertekende echtscheidingsconvenant zijn partijen, voor zover hier van belang, overeengekomen dat de man met ingang van 1 november 2015 voor de duur van drie jaar als uitkering tot levensonderhoud van de vrouw (hierna ook: de partneralimentatie)
€ 1.800,-- bruto per maand zal voldoen, voor het eerst te indexeren per 1 januari 2017. Deze bijdrage bedraagt met ingang van 1 januari 2017 ingevolge de wettelijke indexering
afgerond € 1.838,-- bruto per maand.

De rechtbank heeft in de bestreden beschikking van 1 maart 2017 overwogen dat de partneralimentatie, zoals opgenomen in het convenant van 25 september 2015, een grove miskenning van de wettelijke maatstaven oplevert en heeft (met wijziging van het echtscheidingsconvenant van 25 september 2015) de uitkering in de kosten van levensonderhoud van de vrouw met ingang van 1 maart 2017 op nihil gesteld en het totaalbedrag van de van 9 mei 2016 tot 1 maart 2017 verschuldigde partneralimentatie bepaald op hetgeen terzake over die periode in feite is betaald of is verhaald.

De vrouw is met twee grieven in hoger beroep gekomen van de beschikking van 1 maart. 2017. Deze grieven zien op de toepassing van artikel 1:401 lid 5 Burgerlijk Wetboek (BW). De eerste grief ziet op het oordeel van de rechtbank dat onvoldoende is komen vast te staan dat partijen bij het aangaan van hun alimentatieovereenkomst bewust zijn afgeweken van de wettelijke maatstaven. De tweede grief ziet op de voor de partneralimentatie beschikbare draagkracht van de man. De vrouw is van mening dat de man in staat is de overeengekomen partneralimentatie te voldoen en verzoekt het hof de bestreden beschikking te vernietigen en, opnieuw rechtdoende, de man in zijn verzoeken strekkende tot wijziging van de partneralimentatie alsnog niet-ontvankelijk te verklaren dan wel deze verzoeken af te wijzen.

De man voert verweer en hij verzoekt de vrouw in haar beroep niet-ontvankelijk te verklaren, althans haar het verzochte te ontzeggen, althans de bestreden beschikking, al dan niet onder verbetering van de gronden, te bekrachtigen.

Een verzoek tot wijziging of intrekking van een overeenkomst betreffende levensonderhoud dient:

- ingevolge het bepaalde in artikel 1:401 lid 5 BW te worden gegrond op de stelling dat deze overeenkomst destijds is aangegaan met grove miskenning van de wettelijke maatstaven; ofwel

- ingevolge het bepaalde in artikel 1:401 lid 1 BW te worden gegrond op de stelling dat deze overeenkomst nadien door wijziging van omstandigheden heeft opgehouden aan de wettelijke maatstaven te voldoen.

Van grove miskenning van de wettelijke maatstaven is sprake wanneer, uitgaande van dezelfde gegevens, er een duidelijke wanverhouding bestaat tussen de onderhoudsbijdrage waartoe de rechter zou hebben beslist en die welke partijen zijn overeengekomen. Het gaat dan om gevallen waarin partijen zich wel op de wettelijke maatstaven hebben willen richten, maar - als gevolg van een onjuist inzicht in de betekenis van die maatstaven of doordat zij daarbij zijn uitgegaan van onjuiste en/of onvolledige gegevens - tot een resultaat zijn gekomen dat evident in strijd is met de uitkomst waartoe toepassing van die maatstaven zou hebben geleid.

In een procedure waarin wijziging van de overeengekomen bijdrage wordt verzocht omdat deze is aangegaan met grove miskenning van de wettelijke maatstaven, moeten zware eisen worden gesteld aan de stelplicht van de partij die de wijziging verzoekt.

De man voert aan dat het convenant is aangegaan met grove miskenning van de wettelijke maatstaven, omdat er bij de vaststelling van de partneralimentatie geen rekening is gehouden met het gegeven dat de man jaarlijks € 76.500,-- dient af te lossen op het hypothecaire krediet en omdat achteraf bleek dat hij de alimentatie niet (volledig) fiscaal kon aftrekken. Hij betwist dat partijen op deze punten bewust zijn afgeweken van de wettelijke maatstaven. Hij stelt dat zijn draagkracht niet toereikend is om de overeengekomen alimentatie te betalen.

De totstandkoming van het convenant is ter zitting van het hof uitgebreid met partijen besproken. De toelichting die ieder van partijen heeft gegeven op de totstandkoming van de afspraken over de alimentatie geeft al met al de indruk dat partijen een bijdrage zijn overeengekomen die onderdeel uitmaakt van een groter geheel, namelijk van de verdeling van de huwelijksgemeenschap. Onbestreden is door de vrouw gesteld dat bij de bepaling van de partneralimentatie onder andere rekening is gehouden met het feit dat de man vermogen bezit dat nodig is voor zijn bedrijfsvoering. Partijen vonden het redelijk dat de vrouw (die haar vaste baan in verband met het huwelijk had opgezegd en gedurende het huwelijk op de boerderij heeft gewerkt) na ontbinding van het huwelijk € 100.000,-- zou ontvangen om een nieuwe start te maken en om een nieuw leven op te bouwen. Juist omdat de man zijn onderneming wilde behouden is er voor gekozen om de vrouw niet een groot bedrag ineens uit te keren, maar door middel van partneralimentatie de betaling aan de vrouw te spreiden. De vrouw zou € 50.000,-- ontvangen en de rest zou gedurende drie jaar in de vorm van partneralimentatie worden betaald.

Het hof constateert verder dat uit de overgelegde stukken en behandeling ter zitting volgt dat de partneralimentatie in 2015 is vastgesteld onder professionele begeleiding van een mediator, met wie partijen meerdere keren overleg hebben gevoerd. Aan de door partijen gemaakte alimentatieafspraken heeft een door de mediator gemaakte draagkrachtberekening ten grondslag gelegen. Op basis van deze berekening - die voor de man, zoals hij stelt, leidend is geweest bij het aangaan van de alimentatieovereenkomst - zou de man, uitgaande van een winst uit onderneming van ongeveer € 43.000,--, in staat zijn € 1.800,-- per maand aan de vrouw te voldoen.

Ter beantwoording van de vraag of er een duidelijke wanverhouding bestaat tussen de partneralimentatie die de rechter zou hebben vastgesteld en die welke partijen zijn overeengekomen dient - mede gelet op de tussen partijen in hoger beroep daarover gevoerde discussie - te worden nagegaan wat de draagkracht van de man ten tijde van het convenant was.

De man exploiteert een melkveehouderij. Bij het vaststellen van de draagkracht van een ondernemer dient te worden beoordeeld welke middelen hem ter beschikking staan of geacht kunnen worden te staan. Uitgangspunt is dat daarbij wordt gekeken naar de resultaten van zijn onderneming (in de afgelopen drie jaren).

Blijkens de jaarstukken van de onderneming (waarbij het jaar loopt van 1 mei tot 1 mei) heeft de winst in 2012/2013 € 14.904,-- bedragen, in 2013/2014 € 99.092,--, in 2014/2015 € 43.332,-- en in 2015/2016 € 44.930,--.

In een situatie als de onderhavige, waarin de man stelt inkomsten te hebben van rond 43.000/45.000 euro per jaar, rijst de vraag waarvan de man de door hem gestelde hypothecaire aflossing van € 76.500,-- per jaar betaalt.

Het hof gaat er derhalve van uit - zoals de man ook zelf ter zitting heeft aangegeven - dat de aflossingen zijn verdisconteerd in het resultaat, en dat de man uit de door hem gestelde fiscale winst niet nog de door hem opgevoerde aflossingen dient te voldoen.

Met betrekking tot de tweede door de man opgeworpen kwestie over de fiscale aftrekbaarheid overweegt het hof dat uit de door de man in geding gebrachte belastingaangiften weliswaar blijkt dat de man, zoals hij ook heeft gesteld, geen (volledig) belastingvoordeel geniet vanwege de door hem te betalen partneralimentatie, maar dat daarbij tevens moet worden geconstateerd dat dit komt doordat de man over voornoemde fiscale winst feitelijk geen en/of minder belasting hoeft te betalen, omdat hij verlies (althans niet eerder benutte investerings-, ondernemers- en zelfstandigenaftrek) mag compenseren, waardoor zijn netto inkomen hoger uitvalt.

Uitgaande van de eigen berekening van de man van 27 juli 2016 (bij productie 5 achter het beroepschrift) - met dien verstande dat het hof in die berekening op basis van wat hiervoor is overwogen het draagkrachtloos inkomen corrigeert ten aanzien van de opgevoerde aflossing ad € 6.380,-- per maand - berekent het hof het besteedbaar inkomen van de man, zelfs indien conform zijn berekening wordt uitgegaan van de verschuldigdheid van inkomstenbelasting ten bedrage van € 8.008,--, op € 3.867,-- en zijn voor alimentatie beschikbare draagkracht op € 1.616,-- netto. Gelet hierop levert naar het oordeel van het hof de overeengekomen partneralimentatie van € 1.800,-- geen wanverhouding op tussen de partneralimentatie die de rechter zou hebben vastgesteld en die welke partijen zijn overeengekomen.

Op grond van het bovenstaande heeft de man naar het oordeel van het hof onvoldoende onderbouwd dat de alimentatieafspraak in het convenant is aangegaan met grove miskenning van de wettelijke maatstaven. Er is geen sprake van een wanverhouding tussen wat partijen zijn overeengekomen en wat de rechter zou hebben beslist en de man heeft onvoldoende onderbouwd dat de gegevens, zoals hij deze thans presenteert, tot een wezenlijk andere bijdrage zouden hebben geleid.

Op grond van het vorenstaande is het hof van oordeel dat niet is voldaan aan het bepaalde in artikel 1:401 lid 5 BW, zodat de overeengekomen partneralimentatie niet op deze grond gewijzigd kan worden.

De man heeft verder aangevoerd dat er sprake is van een relevante wijziging van omstandigheden als bedoeld in artikel 1:401 lid 1 BW die een hernieuwde beoordeling van zijn draagkracht rechtvaardigt.

Het hof constateert verder dat de vrouw in eerste aanleg haar inkomsten over de periode vanaf 5 juli 2016 voldoende heeft onderbouwd met stukken, waaronder de uitzendovereenkomst met [C] B.V. van 5 juli 2016, de tijdelijke arbeidsovereenkomst (ter vervanging zieke vaste medewerker) met Schoonmaakbedrijf [D] B.V., aangegaan voor de periode van 29 augustus 2016 t/m 28 februari 2017, alsmede de uit deze dienstbetrekkingen voortvloeiende loonspecificaties. Uit deze stukken en hetgeen ter zitting is besproken blijkt dat de vrouw momenteel als oproepkracht in de schoonmaaksector inkomsten op bijstandsniveau genereert.

Anders dan de rechtbank is het hof dan ook van oordeel dat geen gronden zijn gebleken voor wijziging van het tussen partijen gesloten convenant. Het hof zal derhalve het inleidende verzoek van de man alsnog afwijzen.