Gerechtshof 's-Hertogenbosch 19-06-2018, ECLI:NL:GHSHE:2018:2650

De familie heeft in hoger beroep vijf grieven aangevoerd, haar eis gewijzigd en geconcludeerd tot vernietiging van het beroepen vonnis en tot het alsnog toewijzen van haar vorderingen in de hoofdzaak en het incident. De in de memorie van grieven opgenomen eiswijziging luidt als volgt. De familie vordert -uitvoerbaar bij voorraad- dat het hof:

In de hoofdzaak

I. a. voor recht verklaart dat het tweede testament van erflaatster nietig is, althans dat het hof dit testament vernietigt;

b. te verklaren voor recht dat (derhalve) gelding heeft, en ten gevolge daarvan dient te worden uitgevoerd, het eerste testament van erflaatster;

II. voorwaardelijk, voor het geval de vordering sub I niet wordt toegewezen, voor recht verklaart dat [geïntimeerde] onwaardig is om voordeel te trekken uit het tweede testament van erflaatster en dat [geïntimeerde] derhalve hieraan geen rechten kan ontlenen;

III. voorwaardelijk, voor het geval de vorderingen sub I en II niet worden toegewezen, voor recht verklaart dat de aanvaarding onder voorrecht van boedelbeschrijving door [geïntimeerde] bij akte van 31 december 2014 van het tweede testament van erflaatster nietig is, althans dat het hof deze aanvaarding vernietigt;

IV. voorwaardelijk, voor zover de vorderingen sub I, II of III niet worden toegewezen, voor recht verklaart dat de uitvoering van het tweede testament van erflaatster naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar is, althans dat [geïntimeerde] hieraan geen rechten kan ontlenen;

V. voor recht verklaart dat de aanvaarding onder voorrecht van boedelbeschrijving door [geïntimeerde] bij akte van 31 december 2014 van het tweede testament van erflaatster onrechtmatig is jegens de familie;

VI. [geïntimeerde] te veroordelen tot:

A. indien en voor zover te gelden heeft en uitvoering gegeven moet worden aan het eerste testament van erflaatster:

a. afgifte van de goederen behorende tot de nalatenschap van erflaatster bestaande uit de inboedelgoederen, garagebox, vorderingen en gelden, een en ander zoals gespecificeerd in randnummer 89 van de memorie van grieven aan de nicht en haar kinderen, zulks onder verbeurte van een dwangsom van € 1.000,- per dag;

b. betaling aan de familie van € 12.000,- ter zake van een door hem aangegane lening, vermeerderd met rente en kosten;

c. het doen van rekening aan de familie over het door hem gevoerde beheer in de periode vanaf 1 januari 2009 tot aan de waarop dit beheer zal zijn geëindigd over het vermogen van erflaatster en het afleggen van verantwoording daarover;

d. vergoeding van de schade die de familie heeft geleden, zoals gespecificeerd in randnummer 89 van de memorie van grieven, bestaande uit het gederfde erfdeel, immateriële schade en kosten, althans vergoeding van de schade aan de familie nader op te maken bij staat, althans vergoeding van de schade aan de familie zoals door het hof in goede justitie te bepalen;

B. indien en voor zover het tweede testament van erflaatster in stand blijft maar daaraan geen uitvoering wordt gegeven dan wel daaruit geen voordeel getrokken mag worden door [geïntimeerde] of hij daaraan geen rechten mag ontlenen, dan wel de aanvaarding van dit testament door [geïntimeerde] nietig is of vernietigd wordt:

a. afgifte van de goederen behorende tot de nalatenschap van erflaatster bestaande uit de inboedelgoederen, garagebox, vorderingen en gelden, een en ander zoals gespecificeerd in randnummer 89 van de memorie van grieven aan de zussen, onder verbeurte van een dwangsom van € 1.000,- per dag;

b. betaling aan de familie van € 12.000,- ter zake van een door hem aangegane lening, vermeerderd met rente en kosten;

c. het doen van rekening aan de familie over het door hem gevoerde beheer in de periode vanaf 1 januari 2009 tot aan de waarop dit beheer zal zijn geëindigd over het vermogen van erflaatster en het afleggen van verantwoording daarover;

d. vergoeding van de schade die de familie heeft geleden, zoals gespecificeerd in randnummer 89 van de memorie van grieven, bestaande uit het gederfde erfdeel, immateriële schade en kosten, althans vergoeding van de schade aan de familie nader op te maken bij staat, althans vergoeding van de schade aan de familie zoals door het hof in goede justitie te bepalen;

C. indien en voor zover het tweede testament van erflaatster in stand blijft en de aanvaarding daarvan door [geïntimeerde] in stand blijft:

a. het doen van rekening aan de familie over het door hem gevoerde beheer in de periode vanaf 1 januari 2009 tot aan de waarop dit beheer zal zijn geëindigd over het vermogen van erflaatster en het afleggen van verantwoording daarover;

b. vergoeding van de schade die de familie heeft geleden, zoals gespecificeerd in randnummer 89 van de memorie van grieven, bestaande uit het gederfde erfdeel, immateriële schade en kosten, althans vergoeding van de schade aan de familie nader op te maken bij staat, althans vergoeding van de schade aan de familie zoals door het hof in goede justitie te bepalen;

VII. voorwaardelijk, namelijk voor zover [geïntimeerde] niet binnen 14 dagen na betekening van het in deze te wijzen arrest aan de veroordelingen op grond van de vorderingen sub VI zal voldoen dan wel indien de vorderingen sub VI tegen [geïntimeerde] geheel of deels worden afgewezen, de parochie, het bisdom en/of de bisschop hoofdelijk te veroordelen tot vergoeding van de schade die de familie heeft geleden, zoals gespecificeerd in randnummer 89 van de memorie van grieven, bestaande uit het gederfde erfdeel, immateriële schade en kosten, althans vergoeding van de schade aan de familie nader op te maken bij staat, althans vergoeding van de schade aan de familie zoals door het hof in goede justitie te bepalen;

VIII. het bisdom en de bisschop te veroordelen tot het treffen van maatregelen jegens [geïntimeerde] een en ander overeenkomstig de bepalingen van het Wetboek van Canoniek Recht tot handhaving van de regels van het canonieke recht, zulks te doen binnen 14 dagen na betekening van het in deze te wijzen arrest, zulks onder verbeurte van een dwangsom van € 500,- per dag;

IX. voorwaardelijk, voor het geval de vorderingen onder I tot en met VIII geheel of deels worden afgewezen, geïntimeerden ieder voor zich dan wel gezamenlijk te veroordelen tot vergoeding van de schade die de familie heeft geleden, een en ander zoals gespecificeerd in randnummer 89 van de memorie van grieven, bestaande uit het gederfde erfdeel, immateriële schade en kosten, althans vergoeding van de schade aan de familie nader op te maken bij staat, althans vergoeding van de schade aan de familie zoals door het hof in goede justitie te bepalen;

en in het incident:

[geïntimeerde] te veroordelen om aan de familie afschriften te verstrekken van:

in de hoofdzaak en het incident:

met veroordeling van geïntimeerden hoofdelijk in de proceskosten van beide instanties, waaronder begrepen de kosten van het conservatoir beslag.

Bij akte wijziging en aanvulling eis, die tijdens het pleidooi door de familie in het geding is gebracht, heeft de familie haar eis wederom gewijzigd. Voor de inhoud van die tweede eiswijziging verwijst het hof naar het petitum van die akte. [geïntimeerde] en de kerk hebben bezwaar gemaakt tegen de tweede eiswijziging. Het hof ziet aanleiding om eerst na de behandeling van de grieven op dat bezwaar te beslissen (r.o. 6.33).

Voor zover [geïntimeerde] en de kerk bezwaar hebben gemaakt tegen de bij de akte behorende producties, verwerpt het hof dit bezwaar. De producties zijn immers tijdig ingediend en partijen konden tijdens de zitting op deze producties reageren. Zo hadden [geïntimeerde] en de kerk bijvoorbeeld, net als de familie, indien nodig voor de zitting langere spreektijd kunnen vragen.

Voor zover de familie heeft gegriefd tegen de vaststelling van de feiten heeft zij geen belang bij beoordeling van die grief omdat het hof de feiten opnieuw heeft vastgesteld.

Het hof zal de vijf grieven - gezien hun onderlinge verband - hierna gezamenlijk behandelen. Met de grieven is het geschil tussen partijen in volle omvang aan het hof voorgelegd.

De kerk stelt voorts dat het hof bevoegd is om kennis te nemen van de vordering tot schadevergoeding, maar dat vanwege het bestaan van de kerkrechtelijke procesgang de vorderingen jegens de kerk niet ontvankelijk moeten worden verklaard of ten minste (de besluitvorming van de kerk) slechts marginaal getoetst moeten worden.

Vervolgens stelt de kerk dat de contacten tussen [geïntimeerde] en erflaatster wat betreft de bij de kerk bekende verlening van pastorale zorg beperkt is geweest. Indien en voor zover er meer contacten zijn geweest tussen [geïntimeerde] en erflaatster heeft dit volgens de kerk plaatsgevonden buiten de taakvervulling en worden de eventuele contacten door de kerk beschouwd als vriendschappelijke contacten.

Nietigheid/vernietigbaarheid tweede testament

Het hof zal eerst bezien of het tweede testament van erflaatster een geldig testament is.

De familie stelt hierover - kort gezegd - dat dit testament nietig dan wel vernietigd moet worden op grond van onrechtmatig handelen van [geïntimeerde] en voert hiervoor het volgende aan. [geïntimeerde] heeft misbruik gemaakt van het diepgelovige karakter van erflaatster en haar vertrouwen in de kerk en in de verpersoonlijking daarvan, dit alles voor eigen financieel gewin. [geïntimeerde] heeft erflaatster van noodzakelijke hulp door derden afgehouden, haar geïsoleerd en haar op die manier in een afhankelijkheidspositie gebracht. [geïntimeerde] heeft het vertrouwen dat erflaatster in hem stelde gebruikt. Er was geen sprake van een evenwichtige verhouding tussen beiden: een groot leeftijdsverschil, verschil in opleiding en verschil in gezag. De familie concludeert dat [geïntimeerde] misbruik heeft gemaakt van de positie waarin de erflaatster verkeerde en haar eenvoudige en kwetsbare persoonlijkheid.

Volgens de familie heeft zij door de getuigenverklaringen het bewijs geleverd dat erflaatster onder druk van [geïntimeerde] haar testament in 2010 heeft gewijzigd, dat dit niet uit eigen vrije wil was en dat erflaatster niet beoogd heeft haar erfenis aan [geïntimeerde] in privé te vermaken.

Verder stelt de familie dat het zeer aannemelijk is dat notaris [notaris] , die het tweede testament heeft gepasseerd, het Stappenplan Wilsonbekwaamheid niet heeft toegepast, terwijl daarvoor wel degelijk zeer sterke indicatoren aanwezig waren.

Op grond van het vorenstaande en onder verwijzing naar de getuigenverklaringen stelt de familie verder dat het testament onder bedreiging met schade aan het zielenheil tot stand is gekomen en dat het testament op grond van artikel 4:43 BW vernietigbaar is.

De familie heeft aangegeven dat zij de grondslag voor vernietiging van het testament op grond van artikel 4:59 BW niet langer zal handhaven.

Het hof overweegt als volgt.

Erflaatster heeft in 2010 haar testament gewijzigd. Een testament is een notariële akte waarbij een notaris uiterst zorgvuldig moet handelen en voldoende waarborgen moet inbouwen om zelf genoegzaam te kunnen beoordelen of een erflater zijn wil kan bepalen en de (rechts)gevolgen van zijn nieuwe uiterste wil kan overzien. Notaris [notaris] , die het tweede testament heeft gepasseerd, heeft tijdens het voorlopige getuigenverhoor over de gang van zaken bij het opmaken en passeren van een testament in zijn algemeenheid verklaard dat hij eerst een oriënterend gesprek heeft met de cliënt waarin de cliënt zijn wensen aangeeft. Hierna wordt een ontwerpakte opgemaakt die naar de cliënt wordt gestuurd. De cliënt kan hierop zijn op- of aanmerkingen geven. Bij het passeren van het testament is volgens notaris [notaris] uitsluitend degene aanwezig die het testament laat maken. De notaris heeft verder verklaard dat hij bij twijfel of als hij niet achter de inhoud van een akte staat een akte nooit passeert. Het hof leidt hieruit af dat in het onderhavige geval de notaris geen twijfel heeft gehad en achter het testament stond, aangezien het testament is gepasseerd. Uit de getuigenverklaring van de notaris volgt dat [geïntimeerde] niet bij de gesprekken van de notaris met erflaatster over het testament aanwezig is geweest. Naar het oordeel van het hof heeft de notaris zodanig verklaard dat ervan moeten worden uitgegaan dat het testament aan de hiervoor vooropgestelde vereisten voldoet. Dat [geïntimeerde] in het tweede testament tot enig erfgenaam is benoemd, hoeft voor de notaris ook geen aanleiding te zijn geweest om te twijfelen aan de wilsbekwaamheid van erflaatster, aangezien [geïntimeerde] in het eerste testament ook al tot legataris was benoemd. De stelling van de familie dat de notaris het Stappenplan Wilsonbekwaamheid niet heeft toegepast, vindt geen steun in diens getuigenverklaring. Hij heeft zich terzake beroepen op zijn verschoningsrecht.

In de periode van het overlijden van de echtgenoot van erflaatster tot het opmaken van het tweede testament is het hof ook niet is gebleken van rechtens relevante druk die [geïntimeerde] op erflaatster uitgeoefend heeft. De familie stelt bijvoorbeeld dat erflaatster na het overlijden van haar echtgenoot steeds meer steun vond bij [geïntimeerde] en de kerk en dat zij steeds meer met [geïntimeerde] omging, maar uit de (grotendeels partij-)getuigenverklaringen blijkt niet, althans onvoldoende, dat [geïntimeerde] misbruik heeft gemaakt van het - zo de familie stelt - diepgelovige karakter van erflaatster. Ook stelt de familie dat erflaatster de laatste jaren erg verward was en onder behandeling was bij een geriater, maar deze stelling heeft zij, na betwisting door [geïntimeerde] , niet nader onderbouwd. Zonder nadere toelichting, die ontbreekt, valt ook niet in te zien dat deze stelling relevant is voor de vraag of er in de periode voorafgaand aan het opmaken van het tweede testament druk is uitgeoefend door [geïntimeerde] op erflaatster.

Het hof is op grond van het vorenstaande van oordeel dat van wilsonbekwaamheid van erflaatster bij het maken van het tweede testament niet is gebleken. Zo er al sprake zou zijn van misbruik van omstandigheden door [geïntimeerde] dan heeft dat op zichzelf niet tot gevolg dat de uiterste wilsbeschikking vatbaar is voor vernietiging (zie artikel 4:43 BW) .

De familie wil nader bewijs leveren van haar stelling dat het bij de benoeming van [geïntimeerde] niet om hem als privépersoon te doen was maar om [geïntimeerde] als vertegenwoordiger van de kerk. Zij verwijst naar het testament waarin staat dat indien [geïntimeerde] vóór of tegelijk met erflaatster zou komen te overlijden de erfenis aan de parochie zou toekomen. Volgens de familie duidt dit er op dat het niet de bedoeling van erflaatster was om [geïntimeerde] in privé tot erfgenaam te benoemen.

Het hof gaat echter aan dit bewijsaanbod voorbij omdat het hof van oordeel is dat de familie onvoldoende heeft gesteld. De bewoordingen van het testament acht het hof duidelijk, mede gelet op de verhoudingen die het testament kennelijk heeft willen regelen en op de omstandigheden waaronder het testamant is gemaakt. Dit heeft tot gevolg dat het hof niet toe komt aan het achterhalen van de bedoeling van erflaatster (zie artikel 4:46 BW) .

Artikel 4:3 en 4:43 BW

De familie verder stelt dat [geïntimeerde] onwaardig is om uit de nalatenschap van erflaatster voordeel te trekken omdat hij oneigenlijke druk op erflaatster heeft uitgeoefend dan wel dat het testament vernietigbaar is op grond van artikel 4:43 lid 3 BW omdat het testament onder bedreiging door [geïntimeerde] tot stand is gekomen.

Het hof overweegt dat uit de afgelegde verklaringen niet blijkt van bedreiging als bedoeld in artikel 4:3 en 4:43 lid 3 BW. De door de familie gestelde bedreiging met schade aan het zielenheil is, noch daar gelaten of het een bedreiging als in deze artikelen betreft, niet voldoende onderbouwd.

Pastorale relatie/onrechtmatige daad

Het hof overweegt als volgt.

De grondslag van de vorderingen stoelt de familie onder meer op onrechtmatige daad ex artikel 6:162 BW. Dit heeft tot gevolg dat ook voldaan moet worden aan het hiermee samenhangende relativiteitsvereiste ex artikel 6:163 BW. Bij de beantwoording van de vraag of aan het in artikel 6:163 BW neergelegde relativiteitsvereiste is voldaan, komt het volgens vaste rechtspraak van de Hoge Raad aan op het doel en de strekking van de geschonden norm, aan de hand waarvan moet worden onderzocht tot welke personen en tot welke schade en welke wijzen van ontstaan van schade de daarmee beoogde bescherming zich uitstrekt.

Het hof brengt in herinnering dat, zoals hiervoor is overwogen in r.o. 6.11, uitgangspunt dient te zijn dat de benoeming van [geïntimeerde] tot enig erfgenaam rechtsgeldig is en het erflaatster bij de benoeming van [geïntimeerde] om hem als privépersoon te doen was.

Voorts overweegt het hof dat de kerkelijke regels en in het bijzonder de gedragscode waarop de familie een beroep doet primair interne werking hebben, in de zin dat die primair gericht zijn op de verhouding tussen bijvoorbeeld een pastoor en de kerk. Ook impliceert schending van de regels van het kerkelijk recht of de gedragscode door een pastoor niet dat deze maatschappelijk onbetamelijk handelt als bedoeld in artikel 6:162 BW. In dit geval is van bijkomende omstandigheden, zoals dat [geïntimeerde] misbruik heeft gemaakt van de situatie, die zijn handelen onrechtmatig zouden kunnen maken niet gebleken, zoals hiervoor reeds is overwogen. Daarnaast kan niet worden aangenomen dat de regels van het kerkelijk recht en de gedragscode strekten ter bescherming van de familie bij het maken van het testament door de erflaatster, zo al kan worden aangenomen dat het doel daarvan was om erflaatster te beschermen als burger in het civiele recht. Het hof is dan ook van oordeel dat ook aan het relativiteitsvereiste van artikel 6:163 BW niet is voldaan.

Zelfs al zou sprake zijn van een pastorale relatie tussen erflaatster en [geïntimeerde] , dan maakt dat civielrechtelijk gezien nog niet dat [geïntimeerde] misbruik zou hebben gemaakt van de situatie. Daartoe heeft de familie, gezien de betwisting door [geïntimeerde] , onvoldoende voor gesteld.

Gezien het voorgaande acht het hof het bewijsaanbod van de familie - voor zover al toegekomen zou worden aan bewijslevering - over het bestaan van de pastorale relatie tussen [geïntimeerde] en erflaatster niet ter zake dienend. Het hof ziet ook geen aanleiding om de door de familie aangedragen kerkrechtelijke deskundigen te horen als bewijs voor haar stelling dat het handelen van [geïntimeerde] in strijd is met het canonieke recht.

De conclusie is dan ook dat er geen deugdelijke grondslag is voor een onrechtmatige daad op grond van artikel 6:162 BW.

Derogerende werking redelijkheid en billijkheid

Het hof is van oordeel dat die visie geen steun vindt in het recht (vgl. ECLI:NL:GHDHA:2014:2807). De rechtszekerheid staat daaraan naar het oordeel van het hof in de weg, nu gebleken is dat het tweede testament is gemaakt door een wilsbekwame erflaatster en overigens van vernietigingsgronden niet is gebleken. Het hof ziet in het onderhavige geval geen aanleiding om het testament buiten toepassing te laten. Het hof verwijst naar wat hiervoor is overwogen. Het hof neemt hierbij in aanmerking dat erflaatster in de vier jaar tot haar overlijden het testament niet heeft herroepen terwijl niet gebleken is dat zij daartoe niet in de gelegenheid is geweest.

In dit geval is niet vast komen te staan dat [geïntimeerde] op een dwingende wijze erflaatster heeft aangezet om haar testament te wijzigen. Een en ander leidt tot het oordeel dat geen sprake is geweest van omstandigheden die maken dat naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid het tweede testament buiten toepassing moet worden gelaten.

Vermogensbeheer

De familie stelt vervolgens dat [geïntimeerde] ook onrechtmatig heeft gehandeld door het vermogen van erflaatster tijdens leven en na haar overlijden te beheren. [geïntimeerde] heeft hierbij in strijd gehandeld met het canoniek recht en de gedragscode. Op basis van deze kerkrechtelijke regels mag een pastoor geen vermogens van onder andere parochianen beheren. Op grond hiervan stelt de familie dat [geïntimeerde] rekening en verantwoording aan haar moet afleggen.

[geïntimeerde] betwist dat hij het vermogen van erflaatster heeft beheerd, zodat hij ook geen rekening en verantwoording over het door hem gevoerde beheer af kan leggen.

Het hof overweegt als volgt.

Als [geïntimeerde] het vermogen van erflaatster tijdens haar leven zou hebben beheerd, maakt dat nog niet dat hij onrechtmatig heeft gehandeld jegens de familie. Het hof verwijst hiertoe naar r.o. 6.18.

De vraag is of [geïntimeerde] rekening en verantwoording moet afleggen aan de familie in geval hij het vermogen van erflaatster zou hebben beheerd.

Voor zover de gevorderde rekening en verantwoording ziet op de periode voor het overlijden van erflaatster overweegt het hof als volgt. Volgens vaste rechtspraak kan een verplichting tot het doen van rekening en verantwoording worden aangenomen indien tussen partijen een rechtsverhouding bestaat of heeft bestaan krachtens welke de een jegens de ander (de rechthebbende) verplicht is om zich omtrent de behoorlijkheid van enig vermogensrechtelijk beleid te verantwoorden. Een zodanige verhouding kan voortvloeien uit de wet, een rechtshandeling of ongeschreven recht (HR 9 mei 2014 ECLI:NL:HR:2014:1089). Dat daar van sprake is niet (voldoende) onderbouwd en evenmin gebleken. Voor zover er sprake is van beheer door [geïntimeerde] bij leven van erflaatster is niet gebleken dat dit zonder haar instemming is geschied en evenmin dat zij niet in staat was haar wil dienaangaande te bepalen.

Voor zover de rekening en verantwoording ziet op de periode na het overlijden van erflaatster, heeft de familie geen belang heeft bij deze vordering. [geïntimeerde] is immers enig erfgenaam en executeur zodat de goederen van erflaatster niet aan de familie toekomen. Ook de in het tweede testament genoemde legatarissen hebben geen belang bij deze vordering aangezien [geïntimeerde] heeft verklaard dat het geld voor de legatarissen in contanten klaar ligt, hetgeen de familie niet althans onvoldoende heeft betwist, zodat het hof ervan uitgaat dat dit bedrag ook aanwezig is.

Nu [geïntimeerde] op grond van het vorenstaande niet gehouden is om aan de familie rekening en verantwoording af te leggen, gaat het hof aan het bewijsaanbod over dit onderdeel voorbij.

De familie heeft nog bewijs aangeboden van de stelling dat het tegoed van de bankrekeningen niet is aangewend voor legaten, en dat deze bedragen uit de geldenveloppen uit de kluis moeten zijn gekomen. Het hof gaat aan dit bewijsaanbod voorbij, reeds aangezien [geïntimeerde] dit heeft erkend. De notaris heeft hierover ook verklaard dat [geïntimeerde] hem enveloppen met contanten heeft gegeven, dat zij samen hebben gekeken wat er in de enveloppen zat en dat de enveloppen zich bevinden op het notariskantoor. De notaris heeft verklaard dat hij hiervan een depotakte heeft opgemaakt.

Geldlening

Tussen partijen is in geschil of [geïntimeerde] een van erflaatster geleend geldbedrag van € 12.000,- voor de aankoop van een auto heeft terugbetaald.

Nu het hof heeft geoordeeld dat [geïntimeerde] enig en algehele erfgenaam is in de nalatenschap van erflaatster heeft de familie geen recht op deze nalatenschap. Dit heeft tot gevolg dat de familie ook geen recht heeft op de terugbetaling van de geldlening, voor zover deze nog niet aan erflaatster zou zijn terugbetaald. Het hof gaat er hierbij vanuit, zoals hiervoor in r.o. 6.24 is overwogen, dat het geld voor de legatarissen al klaar ligt, zodat ook zij geen belang hebben bij de terugbetaling van de lening. Het bewijsaanbod van de familie over dit onderdeel acht het hof dan ook niet ter zake dienend.

Bewijs(aanbod)

De familie heeft een bewijsaanbod gedaan om de personen die een beëdigde verklaring bij de notaris hebben afgelegd, alsnog te laten horen. Het hof gaat aan dit bewijsaanbod voorbij, aangezien het feit dat deze verklaringen bij de notaris zijn afgelegd, en niet bij een rechter, niet meebrengt dat het hof daaraan minder bewijskracht heeft toegekend.

De familie verzoekt verder nog om omkering van de bewijslast ten aanzien van de pastorale rol, het gestelde vermogensbeheer, het terugbetalen van de lening en het bestaan van dreigingen met het zielenheil. Weliswaar kan van de hoofdregel van artikel 150 Rv worden afgeweken indien uit enige bijzondere regel - of uit de eisen van de redelijkheid en billijkheid - een andere bewijslastverdeling voortvloeit, maar hiervan is naar het oordeel van het hof in deze zaak geen sprake. De familie heeft geen rechtens relevante feiten of omstandigheden gesteld die een omkering van de bewijslast rechtvaardigen.

Overige grondslagen (ongerechtvaardigde verrijking, schending van de artikelen 3:11 jo 13 jo 15 jo 300 BW en artikel 3:12 BW)

Incident ex artikel 843a Rv

Het hof is van oordeel dat de incidentele vordering niet voldoet aan het hierboven onder 1 genoemde vereiste. De familie heeft alleen een rechtmatig belang bij haar vordering indien de bescheiden waarvan afschrift wordt gevorderd, bestemd zijn ter onderbouwing van een vordering of verweer in de onderhavige hoger beroepsprocedure. Het hof heeft echter hiervoor geoordeeld dat [geïntimeerde] erfgenaam is en tijdens het leven van erflaatster niet gehouden was om rekening en verantwoording aan haar af te leggen. Dit heeft tot gevolg dat de familie geen rechtmatig belang heeft bij de afgifte van de door haar gevorderde bescheiden.

Voorts is het hof van oordeel dat de gevorderde bescheiden onvoldoende nauwkeurig zijn omschreven (het hiervoor onder 2 genoemde vereiste). De familie vraagt immers afgifte van bankafschriften over een lange periode wat neer komt op een algemeen recht op inzage. Deze vordering betreft aldus te zeer een ‘fishing expedition’, zoals [geïntimeerde] ook meent.

Tot slot is het hof van oordeel dat de familie ook niet voldoet aan het hiervoor onder 3 genoemde vereiste, aangezien de bescheiden geen rechtsbetrekking betreffen waarin de familie partij is. Zij kan immers geen rechten ontlenen aan het tweede testament en de familie is geen rechtsopvolgers van erflaatster.

Het hof merkt nog op dat de familie tijdens het pleidooi heeft gesteld dat [geïntimeerde] een verzwaarde betwistingsplicht heeft omdat hij de gevraagde bescheiden onder zich heeft. Wat daar verder ook van zij, het hof zou op grond van artikel 22 Rv nog nadere informatie bij partijen op kunnen vragen, maar ziet in de gegeven omstandigheden geen aanleiding om dit te doen.

Aansprakelijkheid kerk

Het hof overweegt als volgt. Nu [geïntimeerde] erfgenaam is en de familie onvoldoende heeft gesteld dat hij onrechtmatig heeft gehandeld jegens erflaatster, heeft de familie geen belang bij de vordering op grond van 6:170 BW of 6:162 BW jegens de kerk.

Het hof merkt op dat - voor zover de kerk in het onderhavige geval aansprakelijk zou kunnen zijn - het niet op de weg van het hof ligt op basis van het kerkelijk recht te bepalen dat de kerk disciplinaire maatregelen diende te treffen tegen [geïntimeerde] .

De familie heeft ter zake haar stelling nog een bewijsaanbod gedaan, maar gelet op het voorgaande komt het hof niet aan bewijslevering toe. Het hof acht dit aanbod overigens ook onvoldoende concreet en onvoldoende gespecificeerd.

Conclusie

Op grond van het vorenstaande concludeert het hof dat alle grieven falen. Het hof zal het bestreden vonnis bekrachtigen en de familie, als de in het ongelijk gestelde partij, veroordelen in de kosten van het hoger beroep in de hoofdzaak.

Het hof zal voor [geïntimeerde] geen griffierecht liquideren, omdat hij voor het voorlopige getuigenverhoor al griffierecht heeft voldaan. In de hoofdzaak wordt dan geen griffierecht meer in rekening is gebracht. Bij de vaststelling van de proceskosten en nakosten gaat het hof uit van de nieuwe liquidatietarieven civiel.