Gerechtshof 's-Hertogenbosch 05-06-2018, ECLI:NL:GHSHE:2018:2376

“Uitsluiting vermogensrechtelijke gemeenschap

Artikel 1

Verzorgingsplicht

Artikel 2

Partijen verplichten zich elkaar te verzorgen en te onderhouden, en daartoe elkaar het nodige te verschaffen gedurende de periode van samenlevingsovereenkomst.

Kosten huishouding

Artikel 3

Gemeenschappelijke inboedel

Artikel 4

Zaken welke strekken ten behoeve van de gewone gang van de gemeenschappelijke huishouding zullen door partijen in mede-eigendom worden verworven. (…)

Gemeenschappelijke (huur)woning

Artikel 5 (…)

Verdeling

Artikel 8

De vrouw heeft verweer gevoerd. Dat verweer zal, voor zover in hoger beroep van belang, in het navolgende aan de orde komen.

De man heeft verweer gevoerd. Dat verweer zal, voor zover in hoger beroep van belang, in het navolgende aan de orde komen.

De vrouw heeft de grieven bestreden. Zij heeft, als meest verstrekkende verweer, betoogd dat de vorderingen van de man zijn verjaard. Het hof zal dit verweer als eerste bespreken.

De vrouw heeft in randnummer 4 van haar conclusie van antwoord in conventie tevens eis in reconventie gesteld dat de gepretendeerde vordering van de man grotendeels is verjaard. Die stelling heeft zij in eerste aanleg noch in hoger beroep nader geconcretiseerd. Zij heeft slechts gesteld dat de man bedragen vordert vanaf de aanvang van de samenwoning in oktober 2008 en dat de dagvaarding in eerste instantie is uitgebracht op 24 juni 2016. De vrouw heeft bovendien nagelaten, zowel in eerste aanleg als in hoger beroep, haar beroep op verjaring (waarvan door man ter comparitie is verklaard dat die verjaring is gestuit) op enige wijze te onderbouwen. Het hof komt gelet op het voorgaande daarom niet toe aan beoordeling van dit verweer.

o het bestaan van een stilzwijgende afspraak (grieven 1, 2, 3, 4, 5, 6, 11 en 12 en de voorwaardelijk ingestelde grieven 7 en 8);

o onverschuldigde betaling (grief 14);

o artikel 1 lid 2 van de samenlevingsovereenkomst (grieven 10 en 15);

o artikel 5 lid 3 van de samenlevingsovereenkomst (grief 13);

o de wijziging van eis;

o de terbeschikkingstelling van gelden door de man (grief 9);

vergoedingsrecht man

het bestaan van een stilzwijgende afspraak (grieven 1 tot en met 8, 11 en 12)

“In artikel 3 van het samenlevingscontract hebben partijen neergelegd dat zij in onderling overleg zouden vaststellen op welke wijze en in welke mate door ieder geld zou worden verstrekt voor de kosten van de huishouding. De vraag of een dergelijke regeling is afgesproken en wat de inhoud daarvan is moet worden beantwoord aan de hand van de Haviltexmaatstaf. Daarbij zijn alle omstandigheden van het geval van belang en kan acht worden geslagen op het feitelijk handelen van partijen.

Partijen hebben geen schriftelijke afspraak gemaakt ter uitvoering van artikel 3 lid 1 van het samenlevingscontract. Zij hebben zes jaar en negen maanden samengewoond. Uit hetgeen door partijen is aangevoerd, blijkt dat de man meestal € 1600,= à € 1700,= per maand overmaakte naar de bankrekening van de vrouw dan wel de en-/of rekening. Daarvan werden vervolgens de hypotheekrente en nutsbedrijven betaald. Hij regelde zelf dat zijn werkgever in 2011, 2012 en 2013 zijn salaris gemakshalve rechtstreeks naar de en-/of rekening overmaakte in plaats van naar zijn eigen bankrekening. De man betaalde van zijn eigen rekening geen gezamenlijke lasten van betekenis, enkel eenmaal de ziektekostenverzekering van een geheel jaar. De vrouw betaalde alle overige gezamenlijke lasten, zoals boodschappen, levensonderhoud, tuin, verzekeringen, vakanties en dergelijke, van haar bankrekening waarop haar inkomen werd gestort. De man heeft ter comparitie aangegeven het destijds prima te vinden dat de vrouw de financiële zaken regelde, maar daar thans spijt van te hebben.

Gelet op de beschreven situatie is naar het oordeel van de rechtbank sprake geweest van een stilzwijgend gemaakte afspraak over de wijze waarop de kosten van de gemeenschappelijke huishouding zouden worden voldaan. Bij een dergelijke afspraak past niet dat een van partijen achteraf zou kunnen stellen dat hij of zij teveel zou hebben bijgedragen.”

De grieven 1 tot en met 8 richten zich tegen dat oordeel van de rechtbank. Ter onderbouwing van die grieven voert de man het volgende, samengevat, aan:

Tussen partijen is nooit een afspraak tot stand gekomen over de kosten van de huishouding. De betalingen door de man zijn dus niet gebaseerd op een door partijen, na onderling overleg, gesloten overeenkomst of tot stand gekomen vaststelling.

De Haviltexmaatstaf speelt uitsluitend een rol wanneer een overeenkomst tot stand is gekomen en de inhoud daarvan onduidelijk of onvolledig is. Voor de vraag óf een overeenkomst tot stand is gekomen zijn de artt. 6:217 en verder BW van belang.

De samenlevingsovereenkomst stelt in art. 3 twee voorwaarden aan de totstandkoming van een overeenkomst voor de kosten van de huishouding:

Aan deze voorwaarden is niet voldaan.

Voor het antwoord op de vraag wat partijen hebben vastgesteld voor ieders bijdrage aan de kosten van de huishouding is een uitdrukkelijke rechtshandeling althans wilsverklaring vereist (art. 3 samenlevingsovereenkomst). Louter feitelijk handelen is niet van belang. Met het bepaalde in art. 3 van de samenlevingsovereenkomst verstaat zich niet het oordeel van de rechtbank dat partijen stilzwijgend afspraken hebben gemaakt. Het maken van uitdrukkelijke afspraken was ook noodzakelijk gelet op het bepaalde in art. 5 lid 3 van de samenlevingsovereenkomst en het feit dat ook een minderjarig kind van de vrouw deel uitmaakte van de huishouding.

Van enige overeenstemming over een bedrag dat de vrouw moest bijdragen aan de kosten van de huishouding is niet gebleken. De stilzwijgende afspraak kan daarom alleen betrekking hebben op de door de man te betalen bijdrage.

Voor zover de grieven 1 tot en met 6 niet slagen, voert de man – voorwaardelijk – de grieven 7 en 8 aan. Met deze grieven betoogt hij dat geen enkele aanwijzing bestaat dat – kort gezegd – de door de hem betaalde bedragen zijn voldaan ten titel van zijn aandeel in de kosten van de huishouding en dat deze bedragen daadwerkelijk zijn aangewend ter bestrijding van de kosten van de huishouding. De vrouw heeft hem volledig “in het duister gelaten” over de aanwending van zowel gelden die zijn overgemaakt naar haar privérekening als naar de gemeenschappelijke bankrekening.

Ten slotte was de door de man betaalde bijdrage groter dan de totale kosten van de huishouding. Zijn betalingen behelzen dus niet een redelijk of evenredig deel van die kosten. Het inkomen van de vrouw was aanzienlijk hoger dan zijn inkomen. De door de rechtbank aangenomen overeenkomst maakt niet duidelijk welke bedragen de vrouw betaalde. Aldus verkreeg de vrouw een blanco cheque om te beschikken over het door de man ter beschikking gestelde bedrag en kon zij zelf bepalen of en met welk bedrag zij zou bijdragen in de kosten van de huishouding.

De vrouw heeft de grieven bestreden. Zij heeft hiertoe het volgende, samengevat, aangevoerd.

Tussen partijen bestaat geen gemeenschap van goederen. Alleen voor de woning bestond een eenvoudige gemeenschap. De samenlevingsovereenkomst bevat geen verrekenverplichting bij het einde van de samenleving. Het is ook nooit de bedoeling van partijen geweest om een verrekenverplichting te doen ontstaan. De vrouw verwijst ter zake naar het bepaalde in art. 5 lid 6 van de samenlevingsovereenkomst.

De rechtbank heeft terecht de Haviltexmaatstaf toegepast en geoordeeld dat tussen partijen een stilzwijgende afspraak tot stand is gekomen. Feitelijk handelen van partijen is van belang voor de vraag of een overeenkomst tot stand is gekomen. Partijen hebben expliciet, maar zeker stilzwijgend, afspraken gemaakt over de betaling van de kosten van de huishouding en hypothecaire lasten. Zij hebben gedurende de acht jaren van samenwoning daaraan invulling gegeven. De man heeft in het licht daarvan ook uitvoeringshandelingen verricht. Het is in strijd met de redelijkheid en billijkheid, die de rechtsverhouding van partijen beheerst, als de man daar na het verbreken van de samenwoning op terug kan komen.

De man stelt ten onrechte dat de samenlevingsovereenkomst een gedetailleerde regeling bevat voor de wijze waarop een overeenkomst als bedoeld in art. 3 van de samenlevingsovereenkomst tot stand komt.

De vrouw heeft onbetwist gesteld dat zij de overige gezamenlijke lasten (zoals boodschappen, levensonderhoud, tuin, verzekering, vakantie en dergelijke) betaalde. Bekend was derhalve welk bedrag de vrouw diende bij te dragen aan de kosten van de huishouding.

Ook de voorwaardelijke grieven van de man, 7 en 8, kunnen volgens de vrouw niet slagen.

Met betrekking tot grief 7

De berekening door de man van de omvang van de kosten van de huishouding is niet juist. De kosten waren hoger dan door de man gesteld. De man suggereert dat de vrouw uit betalingen door de man spaarsaldo heeft kunnen vormen en extra heeft kunnen aflossen op de overbruggingslening. Die suggestie is onjuist. De vrouw lost de overbruggingslening af uit de huuropbrengst van haar woning (productie 3 in hoger beroep: de ontvangst van de maandelijkse huuropbrengsten ten gunste van de bankrekening van de vrouw met nummer [bankrekening van de vrouw] ) en zij heeft niet gespaard uit de door de man bedoelde betaling. Ter onderbouwing van haar stelling verwijst de vrouw naar de door haar overgelegde producties 1 (een uitdraai van periodieke betalingen ten laste van haar bankrekening met nummer [bankrekening van de vrouw] in de periode van 15 augustus 2013 tot 15 november 2017) en 2 (een uitdraai van periodieke betalingen door de vrouw ten laste van haar bankrekening met nummer [bankrekening van de vrouw] in de periode van 1 december 2010 tot en met 1 november 2017). Uit productie 9 bij conclusie van antwoord in conventie blijkt dat de vrouw met de bank heeft afgesproken minimaal € 1.000,-- per maand af te lossen op de overbruggingslening. Ten slotte biedt de vrouw schriftelijk bewijs en getuigenbewijs aan.

Met betrekking tot grief 8

Het is aan partijen om gedurende hun samenwoning afspraken te maken op welke wijze zij de kosten van de huishouding voldoen. Die afspraak is tot stand gekomen. Thans kan de man, na acht jaren samenwonen, niet stellen dat die overeenkomst naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar zou zijn.

3.4.4.1. Artikel 3 van de samenlevingsovereenkomst bepaalt dat de kosten van de gemeenschappelijke huishouding in beginsel ten laste van de eigen inkomens van partijen komen, doch de wijze waarop ieder daarvoor geld verstrekt en de mate waarin ieder die kosten draagt, worden door partijen in onderling overleg vastgesteld (curs. hof). Partijen dienen derhalve in onderling overleg vast te stellen:

3.4.4.2. Wél in geschil is of art. 3 van de samenlevingsovereenkomst de mogelijkheid biedt om hierover stilzwijgende afspraken te maken en of die stilzwijgende afspraken tot stand zijn gekomen.

Ter beoordeling van het hof staat derhalve of uit de gedragingen van partijen kan worden afgeleid dat zij een mondelinge overeenkomst (“stilzwijgende afspraken”) hebben gesloten over de wijze waarop eenieder geld ter beschikking stelt voor de kosten van de huishouding en de mate waarin eenieder daaraan bijdraagt én of art. 3 van de samenlevingsovereenkomst hiertoe de mogelijkheid bood.

3.4.4.3. Het hof zal allereerst beoordelen of art. 3 die mogelijkheid biedt. Daarbij stelt het hof voorop dat in de samenlevingsovereenkomst niet uitdrukkelijk is bepaald dat de betreffende afspraken enkel schriftelijk tot stand kunnen komen. Het maken van stilzwijgende afspraken behoort daarmee in beginsel tot de mogelijkheden. Voor de beantwoording van de vraag of die mogelijkheid ook in dit geval bestond, dient het hof art. 3 van de samenlevingsovereen-komst uit te leggen. Die uitleg dient plaats te vinden met toepassing van de Haviltex-maatstaf (HR 13 maart 1981, NJ 1981, 635):

“De vraag hoe in een schriftelijk contract de verhouding van pp. is geregeld en of dit contract een leemte laat die moet worden aangevuld, kan niet worden beantwoord op grond van alleen maar een zuiver taalkundige uitleg van de bepalingen van dat contract. Voor de beantwoording van die vraag komt het immers aan op de zin die pp. in de gegeven omstandigheden over en weer redelijkerwijs aan deze bepalingen mochten toekennen en op hetgeen zij te dien aanzien redelijkerwijs van elkaar mochten verwachten. Daarbij kan mede van belang zijn tot welke maatschappelijke kringen pp. behoren en welke rechtskennis van zodanige pp. kan worden verwacht.”

Bij deze uitleg dient de rechter rekening te houden met alle bijzondere omstandigheden van het gegeven geval, gewaardeerd naar hetgeen de maatstaven van redelijkheid en billijkheid meebrengen (HR 20 februari 2004, ECLI:NL:HR:2004:AO1427, NJ 2005/493).

Het hof begrijpt, met inachtneming van hetgeen partijen hierover hebben gesteld, art. 3 aldus dat niet is vereist dat het onderling overleg expliciet dient te geschieden en dat de resultaten van dat overleg uitdrukkelijk (schriftelijk) moeten zijn vastgelegd alvorens rechtsgeldig (nadere) afspraken van partijen over – kort gezegd – de kosten van de huishouding tot stand kunnen komen. Het hof overweegt daartoe als volgt. Een dergelijke strikte toepassing van het in art. 3 bepaalde en de daaraan (door de man) verbonden vergaande vereisten passen doorgaans slecht in een affectieve relatie waarbinnen partijen (geruime tijd) samenwonen. Verder is gesteld noch gebleken dat partijen gedurende hun samenleving beiden behoefte hadden aan deze extra vorm van zekerheid. Bovendien werd de rechtsverhouding tussen partijen gedurende hun affectieve relatie (alsook nog daarna) beheerst door de eisen van redelijkheid en billijkheid en die redelijkheid en billijkheid gaat niet zo ver dat afspraken over de kosten van de gemeenschappelijke huishouding, mede gelet op de aard van de kostenpost (een noodzakelijke kostenpost die voortvloeit uit de samenwoning) slechts schriftelijk tot stand konden komen. Daarmee was het voor partijen mogelijk stilzwijgend afspraken te maken over de nadere uitwerking van art. 3 van de samenlevingsovereenkomst. Artikel 5 lid 3 van de samenlevingsovereenkomst staat daaraan niet in de weg. Ook de omstandigheid dat tot het gezin van partijen een minderjarig kind van de vrouw uit een eerdere relatie behoorde, kan niet leiden tot een ander oordeel.

3.4.4.4. Bij de beoordeling van de vraag of in dit geval dergelijke stilzwijgende afspraken tot stand zijn gekomen, stelt het hof voorop dat de vraag of een (stilzwijgende) overeenkomst tot stand is gekomen en welke inhoud deze overeenkomst heeft, dient te worden beantwoord aan hand van de Haviltexmaatstaf (HR 8 juni 2012 ECLI:NL:HR:2012:BV9539, rov. 3.4. Het komt er derhalve niet alleen op aan wat partijen jegens elkaar hebben verklaard maar ook op wat zij redelijkerwijs uit elkaars verklaringen en gedragingen hebben mogen afleiden. Het hof zal hierna de door partijen gestelde feiten en omstandigheden beoordelen. Anders dan de man heeft betoogd, zullen daarbij ook de feitelijke gedragingen van partijen worden betrokken nu daaruit immers kan worden afgeleid of sprake is van het door art. 6:217 BW vereiste op elkaar aansluitende aanbod en aanvaarding.

Voor zover komt vast te staan dat een dergelijke stilzwijgende overeenkomst tot stand is gekomen en deze een leemte bevat of de interpretaties van partijen niet overeenstemmen of zelfs haaks op elkaar staan (zie Hoge Raad 13 november 2015 ECLI:NL:HR:2015:3303), moet de vraag wat de exacte inhoud daarvan is, worden beantwoord aan de hand van de Haviltexmaatstaf.

3.4.4.5. Het hof is van oordeel dat tussen partijen stilzwijgend een afspraak tot stand is gekomen over – kort gezegd – de kosten van de huishouding. Het hof overweegt hiertoe als volgt.

De man heeft geen grief gericht tegen het oordeel van de rechtbank dat hij gedurende de samenwoning meestal € 1.600,-- à € 1.700,-- per maand overmaakte naar de bankrekening van de vrouw of de en/of-rekening van partijen, hiervan de hypotheekrente en de facturen van de nutsbedrijven werden betaald en op zijn verzoek zijn salaris van 2011 tot en met 2013 door zijn werkgever rechtstreeks werd overgemaakt naar de en/of-rekening in plaats van (zoals daarvoor was geschied) naar de privérekening van de man. Het hof zal daar dan ook van uitgaan. Voorts heeft de man geen grief gericht tegen de overweging van de rechtbank dat de man van zijn privérekening nauwelijks gezamenlijke lasten betaalde. Het hof zal ook daar dan van uitgaan.

Weliswaar heeft de man in grief 11 betwist dat de vrouw alle overige gezamenlijke lasten zoals boodschappen, levensonderhoud, tuin, verzekeringen, vakanties en dergelijke van haar bankrekening betaalde waarop haar salaris werd gestort, maar deze betwisting moet, nu de man de door de vrouw ter comparitie gedane verklaring op dat moment niet heeft weersproken, van onvoldoende gewicht worden beschouwd nu deze nieuwe stelling in hoger beroep op geen enkele wijze is onderbouwd. Zijn stelling in grief 12 dat die betalingen door de vrouw ten laste van de gezamenlijke bankrekening van partijen dan wel van de op naam van de vrouw staande bankrekening (waarnaar de man in de periode van 2007 tot en met 2015 in totaal € 71.056,53 zou hebben overgemaakt) is evenmin onderbouwd, hetgeen gelet op het bepaalde in art. 150 Rv, zeker voor wat betreft de betalingen ten laste van de en/of-rekening op zijn weg had gelegen. Het hof zal er derhalve van uitgaan dat de vrouw de overige (anders dan de hypotheekrente en lasten van de nutsbedrijven) gezamenlijke lasten van haar privérekening voldeed.

Voornoemde feitelijke gedragingen van partijen moeten worden beschouwd als een wederzijds aanbod door partijen aan elkaar van de omvang van ieders draagplicht en de besteding van de door partijen ter beschikking gestelde gelden en de wederzijdse aanvaarding daarvan. Uit die feitelijke gang van zaken gedurende de samenwoning van partijen leidt het hof een zeker bestendig gebruik in de relatie van partijen af. Dit bestendig gebruik kan worden gekwalificeerd als het resultaat van stilzwijgend tot stand gekomen afspraken. Dat de man niet kon instemmen met die afspraken of, zoals hij in hoger beroep heeft betoogd, alleen hij werd “getroffen” door die afspraken berust naar het oordeel van het hof op een onjuiste lezing van het bestreden vonnis nu ook de vrouw een (wezenlijke) bijdrage leverde aan de kosten van de gemeenschappelijke huishouding door het betalen van onder meer de boodschappen, levensonderhoud, tuin, verzekeringen, vakanties en dergelijke.

3.4.4.6. Het voorgaande leidt tot het oordeel dat de grieven 1, 2, 3, 4, 5, 6, 11 en 12 falen. Het hof komt thans toe aan de beoordeling van de voorwaardelijk ingestelde grieven 7 en 8.

3.4.4.7. Het hof is van oordeel dat ook de grieven 7 en 8 geen doel kunnen treffen nu geen grondslag bestaat voor het door de man gestelde vergoedingsrecht. Het hof overweegt hiertoe als volgt.

De samenlevingsovereenkomst biedt geen grondslag voor het ontstaan van een vergoedingsrecht voor degene die (in strijd met het in art. 3 bepaalde en de door partijen gemaakte afspraken) te veel aan de kosten van de huishouding zou hebben bijgedragen. Een dergelijk vergoedingsrecht is zelfs uitdrukkelijk uitgesloten in het geval de inkomens- en vermogenspositie van een van partijen ontoereikend is om naast de kosten van de huishouding te dragen in de woonkosten en deze woonkosten ten laste komen van de andere partij (art. 5 lid 6 samenlevingsovereenkomst).

Nu partijen niet zijn gehuwd, zijn ook de bepalingen van titel 6 van Boek 1 (waartoe onder meer art. 1:84 BW behoort) niet van toepassing. Die bepalingen kunnen dus evenmin dienen als grondslag voor het ontstaan van een vergoedingsrecht voor de man.

Voor zover de man zijn gepretendeerde vergoedingsrecht baseert op de eisen van redelijkheid en billijkheid, heeft hij die grondslag, gelet op de gemotiveerde betwisting door de vrouw van de daaraan door de man ten grondslag gelegde feiten en omstandigheden, onvoldoende toegelicht en onderbouwd.

onverschuldigde betaling (grief 14)

Artikel 1 lid 2 samenlevingsovereenkomst (grieven 10 en 15)

“Het bepaalde in artikel 1 lid 2 heeft echter betrekking op een specifieke situatie – die zich in dit geval niet heeft voorgedaan – waarin de ene partij een goed zou verkrijgen tegen een door de ander uit diens vermogen betaalde contraprestatie. Voorts wijst de rechtbank erop dat de man zelf stelt dat hij teveel uit zijn inkomen heeft bijgedragen aan de kosten der huishouding, waarmee hij de vordering derhalve niet baseert op vermogensverschuiving.”

Ook de subsidiaire vordering onder ii is afgewezen omdat – kort samengevat – de rechtbank heeft geoordeeld dat partijen hebben gehandeld volgens een stilzwijgend tussen hen gemaakte afspraak.

De man voert ter bestrijding van dit oordeel met zijn grieven 10 en 15 (een veeggrief) het volgende, samengevat, aan.

Door de betalingen van de man heeft de vrouw een goed verkregen tegen een contraprestatie die geheel of gedeeltelijk uit het vermogen van de man werd voldaan. De man heeft krachtens art. 1 lid 2 van de samenlevingsovereenkomst daarom recht op een vergoeding ten bedrage van hetgeen aan zijn vermogen werd onttrokken. Uit de door de man aan de vrouw gedane betalingen heeft de vrouw aflossingen en mogelijk ook rentebetaling voldaan voor de overbruggingslening. Verder heeft zij uit door haar ontvangen betalingen een spaarsaldo gevormd. Hierdoor is ten laste van de man op naam van de vrouw een vermogen van € 86.000,-- ontstaan.

3.6.4.1. De vrouw heeft als meest verstrekkend verweer een beroep op verjaring gedaan. Het hof verwerpt dat beroep op verjaring met verwijzing naar rov. 3.3.2. hiervóór.

3.6.4.2. Artikel 1 lid 2 van de samenlevingsovereenkomst, dat de man als grondslag aanvoert voor zijn vordering op de vrouw ter vergoeding van de door hem (te veel) betaalde kosten van de huishouding bepaalt:

“Indien een van partijen een goed verkrijgt tegen een contraprestatie die geheel of gedeeltelijk uit het vermogen van de ander werd voldaan, heeft deze laatste een recht op vergoeding ten bedrage van hetgeen aan zijn vermogen werd onttrokken, te berekenen naar de waarde ten tijde van de onttrekking. Het bedrag is onmiddellijk opeisbaar.”

De uitleg van art. 1 lid 2, met inachtneming van de Haviltexmaatstaf, brengt naar het oordeel van het hof mede dat betalingen van partijen aan de kosten van de huishouding (en hiervoor pretendeert de man een vergoedingsrecht te hebben) niet moeten worden begrepen als de verkrijging van goederen zoals bedoeld in art. 1 lid 2 van de samenlevingsovereenkomst. Het gaat daarentegen bij deze betalingen juist om het voldoen aan de in art. 2 van de samenlevingsovereenkomst opgenomen verplichting om elkaar te verzorgen en te onderhouden en daartoe elkaar het nodige te verschaffen gedurende de samenwoning. Daartoe worden veelal verbruiksgoederen aangeschaft alsook rentebetalingen vanwege de aan de woning verbonden hypothecaire geldlening verricht. Bovendien blijkt uit art. 3 lid 2 van de samenlevingsovereenkomst dat ook uitgaven vanwege medische verzorging, de aanschaf van huishoudelijke apparaten, van meubilering en stoffering van de woning, de kosten van gebruikelijke verzekeringen en gezamenlijke vakanties en alle dagelijkse uitgaven welke passen in het leefpatroon van partijen en de te betalen inkomstenbelasting ook tot de kosten van de huishouding moeten worden gerekend. Daarmee behoren de goederen die zijn verkregen door het doen van uitgaven voor de kosten van de huishouding, niet tot de goederen bedoeld in art. 1 lid 2 van de samenlevingsovereenkomst. Derhalve komt de man in zoverre geen vergoedingsrecht op grond van het bepaalde in art. 1 lid 2 toe. Voor zover het gaat om goederen die niet zijn verbruikt maar wel strekken ten behoeve van de gewone gang van de huishouding worden de goederen in mede-eigendom verworven krachtens art. 4 van de samenlevingsovereenkomst en is er ook geen grond voor het bestaan van een vergoedingsrecht.

3.6.4.3. Voor zover de man heeft betoogd dat hij – ten onrechte – heeft betaald aan de aflossingen van de overbruggingslening en de opbouw van het spaarsaldo van de vrouw en hem daarvoor krachtens het bepaalde in art. 1 lid 2 een vergoedingsrecht toekomt, heeft het volgende te gelden.

De woning aan de [straat 2] te [woonplaats] was reeds vóór de totstandkoming van de samenlevingsovereenkomst van partijen eigendom van de vrouw. Dat goed is derhalve naar het oordeel van het hof niet verkregen door een prestatie uit het vermogen van de man. Voorts is komen vast te staan (het hof verwijst hiervoor naar de producties 1 en 3 in hoger beroep) dat de vrouw de huuropbrengsten heeft aangewend voor de aflossingen van de overbruggingslening, mede gelet op de verplichting van de vrouw om maandelijks minimaal € 1.000,-- af te lossen op de overbruggingslening (productie 9 bij conclusie van antwoord in conventie, brief Rabobank d.d. 22 april 2015).

Dat de vrouw ten slotte ook een spaarsaldo heeft gevormd uit de door de man verrichte betalingen aan haar is ten slotte niet komen vast te staan. De vrouw heeft dit betwist (zie rov. 3.4.3. hiervóór). Ingevolge art. 150 Rv rust op de man ter zake een stelplicht. Hij dient alle feiten te stellen die benodigd zijn voor het intreden van het door hem beoogde rechtsgevolg en deze feitelijke stellingen tevens voldoende concreet te onderbouwen. De man heeft, mede gelet op de betwisting door de vrouw, niet aan deze stelplicht voldaan nu verificatoire stukken ter onderbouwing van zijn stellingen ontbreken. De door de man als productie 1 bij memorie van grieven overlegde excelbestanden – die door de vrouw zijn betwist – zijn daartoe, nu het door de man zelf opgestelde overzichten betreft, onvoldoende. Aan het bewijsaanbod van de man komt het hof, nu hij niet heeft voldaan aan zijn stelplicht, niet toe.

3.6.4.4. Gelet op het voorgaande faalt grief 10. Daarmee faalt ook grief 15.

Artikel 5 lid 3 samenlevingsovereenkomst (grief 13)

Het hof overweegt als volgt. De grief kan, gelet op de inhoud van art. 5 lid 3 van de samenlevingsovereenkomst, slechts betrekking hebben op de aan het woongenot verbonden kosten. Gelet op de eigendomsverhouding van partijen voor wat betreft de woning, was de man gehouden 2/7 en de vrouw 5/7 van de woonkosten te voldoen.

De man heeft naar het oordeel van het hof pas een vordering op de vrouw indien (cumulatief) komt vast te staan dat i) hij meer dan 2/7 gedeelte van de woonkosten heeft voldaan en ii) de inkomens- en vermogenspositie van de vrouw níet ontoereikend was om naast de kosten van de huishouding te dragen in de woonkosten (art. 5 lid 6 samenlevingsovereenkomst).

Op de man rust krachtens art. 150 Rv de stelplicht. Hij dient alle feiten te stellen die benodigd zijn voor het intreden van het door hem beoogde rechtsgevolg en deze feitelijke stellingen tevens voldoende concreet te onderbouwen. Heeft de man aan zijn stelplicht voldaan, dan hoeft hij de door hem gestelde feiten slechts te bewijzen (art. 150 Rv) , wanneer de vrouw deze feiten in voldoende mate heeft betwist.

De man heeft evenwel nagelaten de feiten die hij heeft gesteld voldoende concreet te onderbouwen, in die zin dat een financiële onderbouwing, door middel van verificatoire stukken waaruit volgt dat aan beide vorengenoemde voorwaarden onder i. en ii. is voldaan, ontbreekt. De door de man als productie 1 bij memorie van grieven overlegde excelbestanden – die door de vrouw zijn betwist – zijn daartoe, nu het door de man zelf opgestelde overzichten betreft, onvoldoende. Aan het bewijsaanbod van de man komt het hof, nu hij niet heeft voldaan aan zijn stelplicht, niet toe. Grief 13 faalt daarom.

de wijziging van eis

de terbeschikkingstelling van gelden door de man (grief 9)

inspanningen van de man ten behoeve van de onderneming van de vrouw (grief 16)

“De vrouw heeft echter onbetwist gesteld dat sprake was van een vennootschap onder firma (…) waarvan zij een van de vennoten was. De onderhavige procedure kent als partijen de man en de vrouw als privépersonen. Voor de stelling dat door de vrouw – als privépersoon – voordeel zou zijn genoten van de huisvesting in de woning heeft de man niets dan wel onvoldoende aangevoerd, terwijl dit wel op zijn weg zou hebben gelegen.”

De man stelt dat de rechtbank zijn vordering sub iii ten onrechte heeft afgewezen. De omstandigheid dat de onderneming werd gedreven in de vorm van een vennootschap onder firma, doet niet af aan de omstandigheid dat de vrouw, als winstgerechtigde in die vennootschap, voordeel heeft genoten van de omstandigheid dat haar onderneming in de woning was gevestigd; sprake was van kosteloze huisvesting.

De man heeft vergoeding van de helft van de door de vrouw bespaarde huisvestingskosten gevorderd. Hij heeft een bedrag van € 18.311,25 toegerekend aan de huisvestingskosten van de vennootschap onder firma. De vrouw heeft dit voordeel gekregen tegen een contraprestatie die geheel of gedeeltelijk uit het vermogen van de man is voldaan, zodat de man recht heeft op een vergoeding ten bedrage van hetgeen aan zijn vermogen is onttrokken.

vordering in reconventie (grief I)

“Uit de stukken en stellingen blijkt dat partijen bij de aankoop van de onroerende zaak ervan uitgingen dat de vrouw de overwaarde van haar privépand aan de [adres 2] te [woonplaats] zou inbrengen. Vanwege de crisis op de onroerendgoedmarkt is dat niet gelukt en is het overbruggingskrediet in stand gebleven. Nu niet is gesteld of gebleken dat een van partijen nog over ander vermogen beschikte, zullen de door de Rabobank via de leningen ter beschikking gestelde geldbedragen (in totaal € 520.00,=) vrijwel geheel zijn aangewend voor de aankoop en bouw van de woning. De vrouw heeft dit ter comparitie ook erkend. Zij heeft daaraan echter toegevoegd dat, doordat zij de hypothecaire verplichtingen geheel voor haar rekening neemt, zij geacht moet worden de volledige koop- en aanneemsom te hebben voldaan. De rechtbank volgt deze redenering niet. In plaats van de inbreng van de vrouw van de overwaarde van haar pand is immers de overbruggingshypotheek gekomen. Daarmee heeft zij aan haar verplichting voldaan om 5/7 van de waarde te verkrijgen. Daarbij past dat zij de overbruggingslening voor haar rekening neemt.”

De vrouw betoogt met haar grief dat de rechtbank ten onrechte haar vordering in reconventie heeft afgewezen. Zij verwijst naar het bepaalde in art. 5 lid 4 van de samenlevingsovereenkomst. Bij het aangaan van de samenwoning was het partijen bekend dat een overbruggingslening noodzakelijk was. In dat licht bezien moet art. 5 lid 4 van de samenlevingsovereenkomst worden beoordeeld.

Voor de woning aan de [adres 1] bedroeg de totale koop-aanneemsom € 503.626,37. Zij heeft deze kosten volledig uit eigen middelen betaald. Zij zal voor eigen rekening de overbruggingslening en de twee andere (aflossingsvrije) hypotheken aflossen en heeft daarom een vordering op de man nu zij meer dan 5/7 deel van de koop-aanneemsom heeft betaald. Zij vordert van de man 2/7 deel van de koop-aanneemsom, te weten € 143.893.25.

De omstandigheid dat de man mede aansprakelijk was voor de aflossing van de hypothecaire geldleningen doet aan de vordering van de vrouw niets af.

Het hof overweegt als volgt. De vrouw baseert haar vordering op het bepaalde in art 5 lid 4 van de samenlevingsovereenkomst.

Uit art. 5 lid 4 volgt dat slechts voor zover de vrouw uit eigen middelen (curs. hof) meer dan het gedeelte dat haar aangaat (5/7 deel = € 371.428,57) de koopsom en de daaraan verbonden kosten heeft betaald, zij voor dat meerdere een vordering heeft op de man.

Vast staat dat de aankoop van het perceel en de bouw van de woning volledig is gefinancierd door partijen. Partijen waren hoofdelijk verbonden voor deze hypothecaire geldleningen. Niet is komen vast te staan dat de vrouw (en/of de man) heeft afgelost op de aflossingsvrije hypotheken. Daarmee heeft de vrouw niet uit eigen middelen meer dan haar aandeel in de koopsom en de kosten voldaan. De grief faalt.

proceskosten