Gerechtshof Amsterdam 27-09-2016, ECLI:NL:GHAMS:2016:3895

[appellanten] zijn de zonen van [X] en [Y] . Na het overlijden van [Y] op [datum overlijden] is [X] hertrouwd met [geïntimeerde] . [X] (hierna: erflater) is overleden op [datum overlijden] . Bij testament van 29 mei 2000 heeft erflater [geïntimeerde] benoemd tot zijn enig erfgename. Onder het kopje ‘Ouderlijke boedelverdeling’ heeft erflater bepaald dat, voor het geval zijn nakomelingen een beroep doen op hun legitieme portie, aan [geïntimeerde] alle tot de nalatenschap behorende goederen worden toegedeeld onder de verplichting alle tot de nalatenschap behoren schulden, de kosten en de successierechten voor haar rekening te nemen en als haar eigen schulden te voldoen en haar mede-erfgenamen te vrijwaren, en wegens overbedeling uit te keren aan ieder van de overige erfgenamen een bedrag in contanten gelijk aan de waarde van het erfdeel van die erfgenaam verminderd met diens aandeel in de boedelkosten en het over diens verkrijging verschuldigde successierecht. Aan de overige erfgenamen heeft erflater de vordering op [geïntimeerde] toegedeeld als in het testament bepaald. In het testament is voorts bepaald dat de bedoelde vordering en de daarover verschuldigde rente, mede ter voldoening van erflaters natuurlijke verbintenis tot verzorging en onderhoud van zijn echtgenote, eerst kunnen worden opgeëist indien zijn echtgenote (i.c. [geïntimeerde] ) overlijdt.

[appellant sub 1] is in 2004 met [geïntimeerde] overeengekomen dat zij hem ter uitkering van zijn legitieme portie een bedrag van € 92.742,- (zijn legitieme portie verminderd met het verschuldigde successierecht) zou uitbetalen. Aan deze overeenkomst is uitvoering gegeven. Nadien is gebleken dat het saldo van een Zwitserse bankrekening niet bij de onderhandeling over de uitkering van zijn legitieme portie was betrokken. In een daarop volgende gerechtelijke procedure tussen partijen zijn door dit hof bij onherroepelijk arrest van 13 augustus 2013, hersteld bij arrest van 22 oktober 2013, onder andere de (omvang van de) legitieme porties van [appellanten] in de nalatenschap van hun vader nader vastgesteld. Vastgesteld is dat [appellanten] ter zake van de Zwitserse bankrekening ieder gerechtigd zijn tot een bedrag van € 25.871,44, vermeerderd met rente.

[geïntimeerde] heeft de door haar bewoonde voormalige echtelijke woning aan de [adres] in juni 2013 verkocht voor € 1.275.000,-. Van dit bedrag is bij verkoop en levering € 130.000,- in depot gebleven bij notaris mr. S.A.J. Algera. Met verlof van de voorzieningenrechter te Amsterdam hebben [appellanten] in 2013 conservatoir derdenbeslag doen leggen op het hiervoor genoemde bedrag van € 130.000,-. In kort geding heeft [geïntimeerde] opheffing gevorderd van het door [appellanten] gelegde beslag. In hoger beroep heeft dit hof op 3 juni 2014, nadat door de voorzieningenrechter het conservatoire beslag voor zover dit strekte tot zekerheid voor de vordering van [appellant sub 1] was opgeheven, de vordering van [geïntimeerde] tot opheffing van het conservatoire beslag geweigerd.

[geïntimeerde] te veroordelen aan [appellanten] ieder te voldoen een bedrag van € 25.871,44 te vermeerderen met de wettelijke (samengestelde) rente, subsidiair de in het testament bepaalde enkelvoudige wettelijke rente

[geïntimeerde] te veroordelen aan [appellant sub 2] te voldoen een bedrag van € 98.496,-, te vermeerderen met de wettelijke (samengestelde) rente subsidiair de in het testament bepaalde enkelvoudige wettelijke rente.

Het hof overweegt als volgt. Erflater heeft bij testament volgens het recht dat gold vóór 1 januari 2003, voor het geval zijn nakomelingen zich op hun legitieme portie beroepen, een ouderlijke boedelverdeling gemaakt waarbij aan [geïntimeerde] alle goederen en schulden zijn toegedeeld en aan de kinderen van erflater (naast [appellanten] is er nog een dochter, [Z] ) een niet-opeisbare vordering op [geïntimeerde] ter hoogte van hun legitieme portie die aanvankelijk, voordat bekend werd dat zich in de nalatenschap ook nog het saldo van een Zwitserse bankrekening bevond, is berekend op € 92.742,-. Voor zover [geïntimeerde] betoogt dat [appellant sub 2] geen aanspraak meer heeft op dit bedrag, is dat onjuist. Naar oud recht dat in casu van toepassing is, was het beroep op de legitieme niet aan een bepaalde termijn gebonden. In het huidige recht is dat wel het geval. Artikel 128 Overgangswet NBW bevat een bepaling van overgangsrecht ten aanzien van de legitieme portie indien de nalatenschap, zoals in casu, voor het in werking treden van het huidige erfrecht is opengevallen. In lid 1 van dit artikel is bepaald dat een legitimaris zijn bevoegdheden dan uitsluitend overeenkomstig het tevoren geldende recht kan uitoefenen. Lid 2 bepaalt dat degene die tot aan het tijdstip van het in werking treden van de wet volgens het tevoren geldende recht zijn bevoegdheden als legitimaris kon uitoefenen, die bevoegdheden behoudt gedurende een jaar nadien indien de erflater ten minste vier jaren vóór dat tijdstip is overleden. Is de nalatenschap later, doch vóór het in werking treden van de wet opengevallen, dan behoudt de legitimaris zijn bevoegdheden totdat sedert het overlijden van de erflater vijf jaren zijn verstreken. Dat laatste is in de onderhavige zaak het geval. Immers erflater is op 16 november 2001 overleden, zodat [appellant sub 2] zijn legitieme kon inroepen tot 16 november 2006.

In grief II stellen [appellanten] dat de rechtbank heeft verzuimd op hun subsidiaire vordering te beslissen, te weten het stellen van zekerheid door [geïntimeerde] door het afgeven van een onherroepelijke bankgarantie tot een bedrag (inclusief het beslag van € 130.000,-) van € 285.000,-. [appellanten] stellen dat door het stellen van zekerheid geen inbreuk wordt gepleegd op de natuurlijke verbintenis van erflater jegens [geïntimeerde] . Zij heeft door de verkoop van het huis aan de [adres] de beschikking gekregen over een onbelaste opbrengst van € 1.285.000,-. [geïntimeerde] is inmiddels 94 jaar oud, ontvangt AOW en nabestaandenpensioen en woont in een verzorgingshuis. [appellanten] beroepen zich op de redelijkheid en billijkheid met betrekking tot deze vordering, omdat [geïntimeerde] alles in het werk zal stellen opdat na haar overlijden geen vermogen meer aanwezig is om tot uitkering van de erfdelen aan [appellanten] te komen. [geïntimeerde] betwist gemotiveerd dat zij gehouden is tot zekerheidstelling ten behoeve van [appellanten]

Het hof overweegt als volgt. [appellant sub 1] heeft krachtens het arrest van dit hof van 13 augustus 2013 een executoriale titel jegens [geïntimeerde] voor een bedrag van € 25.841,77, zodat zekerheidstelling voor dit bedrag niet meer aan de orde kan komen. Het hof dient dan ook de vraag te beantwoorden of [geïntimeerde] gehouden is aanvullende zekerheid te stellen ten behoeve van [appellant sub 2] tot een bedrag van € 92.742,- plus rente. Overeenkomstig het arrest van dit hof van 3 juni 2014, is het hof van oordeel dat het belang van [appellant sub 2] tot handhaving van het gelegde beslag tot zekerstelling van zijn verhaal zwaarder weegt dan het belang van [geïntimeerde] om vrij over het beslagen bedrag te kunnen beschikken. [appellant sub 2] kan zich na het overlijden van [geïntimeerde] derhalve verhalen op het onder notaris Algera rustende depot waarop het conservatoire beslag is blijven liggen. Grief II in principaal appel slaagt in zoverre. Voor zover [appellant sub 2] heeft bedoeld te stellen dat zijn vordering op het moment van overlijden van [geïntimeerde] in verband met de daarop gekweekte rente aanzienlijk hoger zal zijn dan € 130.000,- en dat voor dat meerdere zekerheid dient te worden gesteld, wijst het hof de vordering voor het meerdere boven € 130.000,- af. Door zijn berusting in het testament heeft hij de mogelijkheid aanvaard dat hij bij het overlijden van [geïntimeerde] niet volledig zou kunnen worden betaald in verband met het uitgavenpatroon van [geïntimeerde] tijdens haar leven, hetgeen voor zijn rekening en risico komt. Grief II in principaal appel faalt derhalve op het punt van de aanvullende zekerheid.

Grief III, die zich richt tegen de afwijzing door de rechtbank van de vergoeding van de beslagkosten omdat [appellanten] , aldus de rechtbank, grotendeels in het ongelijk zijn gesteld, wordt onder verwijzing naar het arrest van dit hof van 3 juni 2014, terecht voorgesteld. In voormeld arrest van dit hof is overwogen dat het belang van [appellanten] om het verhaal voor hun vorderingen uit hoofde van de ouderlijke boedelverdeling zeker te stellen door middel van beslag het zwaarst dient te wegen. Gelet daarop is de conclusie dat het beslag terecht is gelegd en [geïntimeerde] in de kosten van dat beslag dient te worden veroordeeld. Het betreft een bedrag van € 194,54 in verband met het op 12 november 2013 gelegde conservatoire derdenbeslag en de overbetekening daarvan aan [geïntimeerde] op 18 november 2013 tot een bedrag van € 78,59, derhalve totaal € 273,13. Het betDe grief slaagt dus.

De rechtbank heeft [appellanten] in de proceskosten van de eerste aanleg veroordeeld omdat [appellanten] als de grotendeels in het ongelijk gestelde partij golden. Daartegen richt zich grief IV. Ook deze grief slaagt. Beide partijen worden deels in het gelijk en deels in het ongelijk gesteld, zodat een compensatie van de proceskosten van de eerste aanleg in de rede ligt. Het bestreden vonnis zal op dit punt worden vernietigd.

De conclusie van het voorgaande is dat het bestreden vonnis zal worden vernietigd voor zover [appellanten] daarin zijn veroordeeld in de proceskosten aan de zijde van [geïntimeerde] . [geïntimeerde] zal worden veroordeeld tot betaling aan [appellanten] van de gevorderde beslagkosten. Omdat grief II slaagt voor zover deze betrekking heeft op de zekerheidsstelling voor € 130.000,- zal het hof bepalen dat [geïntimeerde] het depot bij notaris Algera tot zekerheid van een bedrag van € 130.000,- in stand dient te houden, althans dat zij medewerking dient te verlenen aan de instandhouding van dit depot. Voor het overige zal het bestreden vonnis worden bekrachtigd, met inachtneming van hetgeen het hof in 3.6 heeft overwogen. Omdat partijen in principaal appel deels in het gelijk en deels in het ongelijk worden gesteld, zullen de kosten van het principaal appel worden gecompenseerd als na te melden. Omdat [geïntimeerde] in incidenteel appel in het ongelijk wordt gesteld zal zij in de proceskosten van dat appel worden veroordeeld, tot op heden begroot op € 1.341,- aan salaris advocaat.