Gerechtshof 's-Hertogenbosch 09-02-2018, ECLI:NL:GHSHE:2018:563

Aan belanghebbende is voor het jaar 2012 een aanslag inkomstenbelasting/premie volksverzekeringen (hierna: IB/PVV) met aanslagnummer [aanslagnummer] en dagtekening 24 juni 2014 opgelegd naar een belastbaar inkomen uit werk en woning ter hoogte van € 68.748 (hierna: de aanslag IB/PVV). Gelijktijdig met de aanslag IB/PVV is aan belanghebbende een beschikking belastingrente (hierna: de beschikking belastingrente) afgegeven ter hoogte van € 222.

Na tegen de aanslag IB/PVV en de beschikking belastingrente gemaakt bezwaar, heeft de Inspecteur deze bij, in één geschrift vervatte, uitspraken op bezwaar gehandhaafd.

Belanghebbende is van voornoemde uitspraken op bezwaar in beroep gekomen bij de Rechtbank. Ter zake van dit beroep heeft de griffier van de Rechtbank van belanghebbende een griffierecht geheven van € 45.

De Rechtbank heeft het beroep gegrond verklaard, de uitspraken op bezwaar vernietigd, de aanslag IB/PVV verminderd tot een berekend naar een belastbaar inkomen uit werk en woning ter hoogte van € 67.257 en gelast dat de Inspecteur het door belanghebbende betaalde griffierecht ter hoogte van € 45 aan hem vergoedt.

Op grond van artikel 8:58 van de Algemene wet bestuursrecht heeft belanghebbende vóór de zitting nadere stukken ingediend. Deze stukken zijn in afschrift verstrekt aan de wederpartij.

Het Hof heeft aan het einde van de zitting het onderzoek gesloten.

Van de zitting is een proces-verbaal opgemaakt, dat in afschrift aan partijen is verzonden.

Belanghebbende is op [datum 1] 2001, in algehele gemeenschap van goederen, gehuwd met mevrouw [E] (hierna: [E] ).

Belanghebbende en [E] hebben op [datum 2] 2012 een verzoek tot echtscheiding ingediend bij de Rechtbank Amsterdam. Op [datum 3] 2012 is, naar aanleiding van voornoemd verzoek, bij beschikking van Rechtbank Amsterdam (hierna: de beschikking) de echtscheiding uitgesproken tussen belanghebbende en [E] . In de beschikking is, voor zover in hoger beroep relevant, opgenomen dat belanghebbende en [E] een echtscheidingsconvenant (hierna: het echtscheidingsconvenant) hebben opgesteld en dat dit convenant deel uitmaakt van de beschikking.

De beschikking is op [datum 4] 2012 ingeschreven in het register van de burgerlijke stand van de gemeente [plaats 3] .

Voor zover in hoger beroep relevant is in het echtscheidingsconvenant, dat is gedagtekend op [datum 5] 2012, het volgende opgenomen:

Partijen zijn inmiddels overgaan [Hof: overgegaan] tot verdeling van de activa en passiva, inclusief de gemeenschappelijke inboedel en het wagenpark. Dit wordt verder in goed onderling overleg afgewikkeld.

Door bovenstaande verdeling van de huwelijksgemeenschap is er geen sprake van overbedeling van een van partijen.

Alle baten en lasten opgekomen na de peildatum van de omvang van de huwelijksgemeenschap zoals genoemd in art. 6 lid 1, 01 november 2011, worden toegedeeld aan c.q. komen voor rekening van degene die ze betreffen. Alle baten en lasten, voortkomende uit de periode voor de peildatum van de omvang van de huwelijksgemeenschap zoals genoemd in art. 6 lid 1, 01 november 2011, worden gelijkelijk toegedeeld aan de vrouw (50%) en de man (50%).

De echtelijke woning aan de [adres 1] 31, [postcode 1] [plaats 1] wordt verkocht aan derden. De verkoopopbrengst, na aftrek van verkoopkosten, zal gelijkelijk worden verdeeld.

Belanghebbende en [E] stonden beiden tot 28 februari 2012 ingeschreven in de gemeentelijke basisregistratie personen op het adres van de voormalige echtelijke woning, zijnde het adres [adres 1] 31 te [plaats 1] (hierna: de woning). Vanaf 28 februari 2012 staat uitsluitend belanghebbende op dit adres ingeschreven. Het huurwaardeforfait van de woning bedraagt € 2.982.

Belanghebbende heeft op 1 april 2013 aangifte IB/PVV 2012 (hierna: de aangifte) gedaan naar een belastbaar inkomen uit werk en woning ter hoogte van € 56.970, met dien verstande dat het aangegeven belastbaar inkomen uit eigen woning -/- € 18.784 bedraagt. Bij de berekening van het belastbaar inkomen uit eigen woning is belanghebbende uitgegaan van 50% van het huurwaardeforfait ter hoogte van € 2.982 van de woning (€ 1.491) en 100% van de door hem met betrekking tot de woning betaalde hypotheekrente (€ 20.275).

Belanghebbende heeft in de aangifte niet verzocht om [E] gedurende het hele jaar als fiscale partner aan te merken.

De Inspecteur heeft de aanslag IB/PVV opgelegd naar een belastbaar inkomen uit werk en woning ter hoogte van € 68.748, met dien verstande dat het in deze aanslag begrepen belastbaar inkomen uit eigen woning -/- € 8.497 bedraagt.

Na tegen de aanslag IB/PVV en de beschikking belastingrente gemaakt bezwaar heeft de Inspecteur deze gehandhaafd bij, in één geschrift vervatte, uitspraken op bezwaar. Belanghebbende is van deze uitspraken in beroep gekomen bij de Rechtbank. Voor zover in hoger beroep relevant, is namens belanghebbende bij brief met dagtekening 11 mei 2016, vanwege verhindering, verzocht om uitstel van de mondelinge behandeling die bij de Rechtbank gepland stond op 23 juni 2016.

Bij brief met dagtekening 12 juli 2016 heeft de Rechtbank belanghebbende, met betrekking tot dit verzoek, als volgt bericht:

Met betrekking tot het niet-verschijnen van belanghebbende ter zitting van 23 juni 2016 is in de uitspraak van de Rechtbank van 7 juli 2016, welke op 12 juli 2016 is verzonden aan partijen, het volgende overwogen:

Het geschil betreft het antwoord op de volgende vragen:

1. Levert de gang van zaken bij de Rechtbank met betrekking tot het, namens belanghebbende ingediende, verzoek om uitstel van de mondelinge behandeling bij de Rechtbank strijd op met het verdedigingsbeginsel?

2. Heeft de Inspecteur terecht uitsluitend 50% van de ter zake van de woning betaalde hypotheekrente in aanmerking genomen bij het opleggen van de aanslag IB/PVV?

Belanghebbende is van mening dat vraag 1 bevestigend en vraag 2 ontkennend beantwoord moeten worden. De Inspecteur is de tegenovergestelde opvatting toegedaan.

Belanghebbende concludeert tot vernietiging van de uitspraak van de Rechtbank voor zover deze uitspraak ziet op de aanslag IB/PVV, gegrondverklaring van het tegen de uitspraken van de Inspecteur bij de Rechtbank ingediende beroep, vernietiging van de uitspraken van de Inspecteur, vermindering van de aanslag IB/PVV tot een aanslag berekend naar een belastbaar inkomen uit werk en woning ter hoogte van € 57.270 en dienovereenkomstige vermindering van de beschikking belastingrente. De Inspecteur concludeert tot bevestiging van de uitspraak van de Rechtbank.

Belanghebbende heeft in het door hem ingediende hoger beroepschrift zijn verbazing geuit over het feit dat de Rechtbank geen uitnodiging voor een nieuwe mondelinge behandeling aan hem heeft doen toekomen, nadat het, namens hem ingediende, verzoek om uitstel van de mondelinge behandeling door de Rechtbank ontvangen was. De gemachtigde van belanghebbende heeft ter zitting bij het Hof nogmaals herhaald dat zij het erg vervelend vindt dat belanghebbende door deze gang van zaken niet de mogelijkheid heeft gehad om zijn standpunt toe te lichten tijdens een mondelinge behandeling in eerste aanleg.

Het feit dat belanghebbende gemotiveerd om uitstel van de mondelinge behandeling heeft verzocht doch niet voorafgaande aan de geplande datum van de mondelinge behandeling een reactie op dit verzoek heeft ontvangen, levert, zoals het Hof partijen ter zitting heeft voorgehouden, een schending op van het verdedigingsbeginsel respectievelijk de eisen van een goede rechtspleging (zie onder meer het arrest van de Hoge Raad van 27 november 1991, nr. 27.729, ECLI:NL:HR:1991:ZC4799).

Deze schending rechtvaardigt, zoals het Hof belanghebbende ter zitting heeft voorgehouden, een terugwijzing naar de Rechtbank voor een hernieuwde behandeling in volle omvang van het onderhavige geschil. Belanghebbende heeft echter, desgevraagd, ter zitting verklaard af te zien van terugwijzing naar de Rechtbank.

Ten overvloede overweegt het Hof dat een dergelijke schending, in principe, aanleiding zou kunnen geven om te gelasten dat de Inspecteur aan belanghebbende het door deze ter zake van de behandeling van het hoger beroep bij het Hof betaalde griffierecht vergoedt en/of om de Inspecteur te veroordelen in de kosten van het geding bij het Hof aan de zijde van belanghebbende. Aangezien het onderhavige hoger beroep, op na te noemen gronden, slaagt en het Hof de Inspecteur, reeds om deze reden, zal gelasten tot vergoeding van het desbetreffende griffierecht en deze proceskosten, acht het Hof deze maatregel in het onderhavige geval niet opportuun.

De gemachtigde van belanghebbende heeft ter zitting verduidelijkt dat belanghebbende zich primair op het standpunt stelt dat hij recht heeft op aftrek van 100% van het door hem ter zake van de woning betaalde bedrag aan hypotheekrente ter hoogte van € 19.975, aangezien [E] en laatstgenoemde in het jaar 2012 als fiscale partners kwalificeerden.

In de Wet inkomstenbelasting 2001 (hierna: Wet IB 2001) wordt voor de definitie van het begrip partner aangesloten bij de definitie zoals opgenomen in artikel 5a van de Algemene wet inzake rijksbelastingen (hierna: de AWR), met dien verstande dat in artikel 1.2 van de Wet IB 2001 een aanvulling op deze definitie is opgenomen. Voor zover in hoger beroep relevant, luidde artikel 5a van de AWR in het onderhavige jaar als volgt:

Uit de definitie zoals opgenomen in artikel 5a van de AWR volgt dat echtgenoten in beginsel als fiscale partners aangemerkt worden (lid 1, onderdeel a), met dien verstande dat het fiscale partnerschap eindigt op het moment dat een verzoek tot echtscheiding is ingediend en de echtgenoten bovendien niet meer op hetzelfde woonadres staan ingeschreven in de gemeentelijke basisregistratie persoonsgegevens (lid 4).

In het onderhavige geval wordt vanaf [datum 2] 2012 voldaan aan de cumulatieve voorwaarden zoals opgenomen in artikel 5a, lid 4, van de AWR. Belanghebbende en [E] , die reeds vanaf 28 februari 2012 op een ander adres staan ingeschreven in de gemeentelijke basisregistratie persoonsgegevens, hebben namelijk op [datum 2] 2012 een verzoek tot echtscheiding ingediend. Belanghebbende en [E] kwalificeren derhalve slechts gedurende een gedeelte van het jaar (vanaf 1 januari 2012 tot [datum 2] 2012) als fiscale partners. Ook de uitbreiding van het partnerschapsbegrip voor de inkomstenbelasting zoals opgenomen in artikel 1.2 van de Wet IB 2001 leidt niet tot een andere conclusie.

Belanghebbende en [E] hadden er in hun aangiften IB/PVV 2012 voor kunnen kiezen om gedurende het gehele jaar als fiscale partners te kwalificeren. Gesteld noch gebleken is dat belanghebbende en [E] er bij het doen van aangifte voor gekozen hebben om gedurende het gehele jaar 2012 als fiscale partners aangemerkt te worden.

Het voorgaande leidt het Hof tot de conclusie dat de belastbare inkomsten uit eigen woning in het jaar 2012 niet vrijelijk toegerekend kunnen worden tussen belanghebbende en [E] . Toerekening van gemeenschappelijke inkomensbestanddelen, waaronder de belastbare inkomsten uit eigen woning, komt op grond van artikel 2.17, lid 5, van de Wet IB 2001 namelijk uitsluitend aan de orde indien een belastingplichtige gedurende het gehele kalenderjaar dezelfde partner heeft. Nu in het jaar 2012 geen sprake is van fiscaal partnerschap, worden ingevolge artikel 3.121 van de Wet IB 2001 aftrekbare kosten met betrekking tot de woning in aftrek gebracht naar rato van de schulden die belanghebbende en [E] zijn aangegaan. Niet in geschil is dat in dat geval een bedrag van € 9.988 als zodanig aftrekbaar is. Het primaire standpunt van belanghebbende faalt derhalve.

Subsidiair stelt belanghebbende zich op het standpunt dat het aan [E] toe te rekenen gedeelte van de hypotheekrente, zijnde € 9.987, bij hem in aftrek kan komen als onderhoudsverplichting als bedoeld in artikel 6.3, lid 1, onderdeel a, van de Wet IB 2001.

De tekst van artikel 6.3, lid 1, aanhef en onderdeel a, van de Wet IB 2001 luidde in het jaar 2012 als volgt:

Zoals uit de tekst van voornoemde bepaling blijkt, gaat het hierbij om rechtstreeks uit het familierecht voortvloeiende verplichtingen. Dit houdt in dat de periodieke uitkeringen hun ontstaansgrond moeten vinden in het, in Boek 1 van het Burgerlijk Wetboek neergelegde, familierecht en dat alleen in rechte vorderbare familierechtelijke periodieke uitkeringen voor aftrek in aanmerking komen.

Alimentatie is in rechte vorderbaar door een rechterlijke uitspraak in een echtscheidingsprocedure of door een echtscheidingsconvenant. In de parlementaire geschiedenis ter zake van de voorloper van artikel 6.3, lid 1, onderdeel a, van de Wet IB 2001 (artikel 45, lid 1, onderdeel c, van de Wet IB 1964) is in dit kader het volgende opgenomen:

Het Hof stelt voorop dat een redelijke verdeling van de bewijslast met zich meebrengt dat belanghebbende de feiten en omstandigheden aannemelijk dient te maken waaruit volgt dat het gedeelte van de hypotheekrente dat verschuldigd is door [E] doch door hem betaald is, aangemerkt kan worden als een in rechte vorderbare periodieke uitkering op grond van een rechtstreeks uit het familierecht voortvloeiende verplichting.

Belanghebbende verwijst ter onderbouwing van het bestaan van een dergelijke uit het familierecht voortvloeiende verplichting naar de tekst van het echtscheidingsconvenant. Voorts heeft belanghebbende ter zitting verklaard wat hij en [E] beoogden overeen te komen.

Naar het oordeel van het Hof kan enkel op basis van de tekst van het echtscheidingsconvenant bezwaarlijk de conclusie getrokken worden dat belanghebbende op grond van dit convenant verplicht was om het aan [E] toe te rekenen gedeelte van de hypotheekrente, gedurende het gehele jaar 2012, voor zijn rekening te nemen. In de artikelen 8.1 en 8.2 van het echtscheidingsconvenant is namelijk uitsluitend opgenomen dat belanghebbende tot het moment van ontbinding van het huwelijk de volledige hypotheekrente ter zake van de woning voor zijn rekening zal nemen (zie onderdeel 2.4), terwijl artikel 9.2 van het echtscheidingsconvenant impliceert dat de verplichting voor belanghebbende om de lasten rustend op de onroerende zaak, waaronder kennelijk de hypotheekrente, te voldoen niet in tijd is begrensd. De tekst van het echtscheidingsconvenant biedt derhalve niet de benodigde duidelijkheid.

Bij de uitleg van de tekst van het echtscheidingsconvenant acht het Hof doorslaggevend dat belanghebbende ter zitting geloofwaardig heeft verklaard dat [E] en hij hebben beoogd om in het echtscheidingsconvenant vast te leggen dat hij de volledige hypotheekrente tot het moment van verkoop van de woning voor zijn rekening zal nemen. De Inspecteur heeft deze verklaring niet betwist. Gelet op voornoemde verklaring acht het Hof aannemelijk dat op grond van het echtscheidingsconvenant voor belanghebbende de verplichting bestond om tot het moment van verkoop van de woning de ter zake van de woning verschuldigde hypotheekrente volledig voor zijn rekening te nemen. Aangezien de woning in het jaar 2012 nog niet verkocht was, acht het Hof derhalve aannemelijk dat belanghebbende op grond van het echtscheidingsconvenant verplicht was om gedurende het gehele jaar 2012 de ter zake van de woning verschuldigde hypotheekrente voor zijn rekening te nemen.

Het Hof acht voorts aannemelijk dat voornoemde verplichting aan te merken is als een familierechtelijke verplichting tot voorziening in het levensonderhoud van [E] als bedoeld in artikel 1:158 juncto artikel 1:157 van het Burgerlijk Wetboek.

Het Hof legt aan dit oordeel ten grondslag dat belanghebbende ter zitting geloofwaardig heeft verklaard dat [E] en hij, in goed onderling overleg, financiële verplichtingen zijn overeengekomen zodat [E] in haar levensonderhoud zou kunnen voorzien en samen met de kinderen een nieuwe start zou kunnen maken. Naar het oordeel van het Hof volgt uit hetgeen belanghebbende en [E] mondeling en in de artikelen 5.1, 8.1, 8.2 en 9.2 van het echtscheidingsconvenant zijn overeengekomen, zowel dat [E] , teneinde te voorzien in haar eigen levensonderhoud, behoefte heeft aan een maandelijkse betaling van partneralimentatie ter hoogte van € 250 als dat het inkomen van [E] kennelijk te laag is om, naast de kosten van haar nieuwe woning aan de [adres 2] 244 te [plaats 3] , het deel van de hypotheekrente van de voormalige echtelijke woning waarvoor zij civielrechtelijk aansprakelijk is te voldoen. Naar het oordeel van het Hof dient derhalve zowel de maandelijkse betaling van een bedrag van € 250 als de betaling van het door [E] verschuldigde gedeelte van de hypotheekrente tot voorziening in het levensonderhoud van [E] .

Belanghebbendes subsidiaire standpunt, dat het aan [E] toe te rekenen gedeelte van de hypotheekrente, zijnde € 9.987, bij hem in aftrek kan komen als onderhoudsverplichting als bedoeld in artikel 6.3, lid 1, onderdeel a, van de Wet IB 2001, slaagt derhalve.

De slotsom is dat het hoger beroep gegrond is. De uitspraak van de Rechtbank dient te worden vernietigd, voor zover deze uitspraak ziet op de aanslag IB/PVV. Het Hof zal het beroep met betrekking tot de aanslag IB/PVV gegrond verklaren, de uitspraken van de Inspecteur vernietigen, de aanslag IB/PVV verminderen tot een berekend naar een belastbaar inkomen uit werk en woning ter hoogte van € 57.270 en de beschikking belastingrente dienovereenkomstig verminderen.

Nu de uitspraak van de Rechtbank wordt vernietigd voor zover deze uitspraak ziet op de aanslag IB/PVV, dient de Inspecteur aan belanghebbende het door hem ter zake van de behandeling van het hoger beroep bij het Hof betaalde griffierecht ten bedrage van € 124 te vergoeden.

Nu het door belanghebbende ingestelde hoger beroep gegrond is, acht het Hof termen aanwezig de Inspecteur te veroordelen tot betaling van een tegemoetkoming in de kosten die belanghebbende in verband met de behandeling van het beroep bij de Rechtbank en het hoger beroep bij het Hof redelijkerwijs heeft moeten maken.

Het Hof stelt deze tegemoetkoming ter zake van de behandeling van het beroep bij de Rechtbank, mede gelet op het bepaalde in het Besluit proceskosten bestuursrecht (hierna: het Besluit), op 1 (punt voor het indienen van het beroepschrift) x € 501 (waarde per punt) x 1 (factor gewicht van de zaak) is € 501.

Het Hof stelt deze tegemoetkoming ter zake van de behandeling van het hoger beroep bij het Hof, mede gelet op het bepaalde in het Besluit, op 1 (punt voor het verschijnen van de gemachtigde van belanghebbende ter zitting) x € 501 (waarde per punt) x 1 (factor gewicht van de zaak) is € 501.

Gesteld noch gebleken is dat belanghebbende overige voor vergoeding in aanmerking komende kosten als bedoeld in artikel 1 van het Besluit heeft gemaakt.