Gerechtshof 's-Hertogenbosch 09-11-2017, ECLI:NL:GHSHE:2017:4803

De advocaat van de vrouw heeft bij de mondelinge behandeling bezwaar gemaakt tegen het als bijlage 23 van het verweerschrift van de man deel uitmakende ‘commentaar van de man op het beroepschrift van de vrouw’. Volgens de advocaat van de vrouw is de status van bijlage 23 onbekend, nu de advocaat van de man deze bijlage in het geding heeft gebracht, zonder in zijn verweerschrift te verwijzen naar bepaalde onderdelen uit dat commentaar.

Het hof is van oordeel dat bijlage 23 bij het verweerschrift het karakter draagt van een volledig tweede verweerschrift (nu geschreven door de man) hetgeen in strijd is te achten met de goede procesorde. Het hof heeft daarom beslist dat alleen voor zover er in het verweerschrift bij de behandeling van de opgeworpen grieven expliciet wordt verwezen naar bijlage 23, deze verwijzingen zullen worden meegenomen.

De advocaat van de vrouw heeft ter gelegenheid van de mondelinge behandeling voorts bezwaar gemaakt tegen overlegging van de brief van de advocaat van de man van 4 juli 2017 met als bijlagen de producties 54 en 55. Het bezwaar houdt in dat de stukken zijn ingekomen buiten de in het procesreglement verzoekschriftprocedures familiezaken gerechtshoven gestelde termijn.

Gelet op het feit dat deze stukken kort en eenvoudig te doorgronden zijn, heeft het hof beslist dat deze stukken worden toegelaten.

De man heeft hiertegen verweer gevoerd. Hij stelt zich op het standpunt dat de vrouw de door haar gestelde behoefte van € 5.000,-- netto per maand nimmer heeft onderbouwd. In zijn incidenteel hoger beroep voert ook de man aan dat de rechtbank ten onrechte heeft overwogen dat de huwelijks gerelateerde behoefte van de vrouw € 3.204,-- netto per maand bedraagt. Uitgaande van het door de vrouw in hoger beroep aangevulde behoeftelijstje, komt de man, na toepassing van enkele correcties (zie hieronder), tot een huwelijksgerelateerde behoefte van de vrouw van € 2.210,-- netto per maand (grief I van de man in het incidenteel appel).

De vrouw heeft in reactie op deze incidentele grief (onder meer) aangevoerd dat de man deze tardief heeft aangevoerd nu de rechtbank in de beschikking van 21 maart 2015 de behoefte heeft vastgesteld op € 5.000,-- en de man deze behoefte nimmer heeft betwist.

Het hof overweegt als volgt. Anders dan de vrouw stelt, stond het de man vrij met een grief op te komen tegen de door de rechtbank in de bestreden beschikking vastgestelde behoefte van € 3.204,--. Van een tardieve grief is geen sprake.

Het hof overweegt voorts het volgende.

De rechter moet bij het bepalen van de mede aan de welstand tijdens het huwelijk gerelateerde behoefte rekening houden met alle relevante omstandigheden. Dat betekent dat de rechter in aanmerking zal moeten nemen zowel wat de inkomsten tijdens de laatste jaren van het huwelijk zijn geweest als een globaal inzicht zal moeten hebben in het uitgavenpatroon in dezelfde periode om daaruit te kunnen afleiden in welke welstand partijen hebben geleefd. De hoogte en aard van zowel de inkomsten als uitgaven geven een aanwijzing voor het niveau waarop de onderhoudsgerechtigde na de beëindiging van het huwelijk wat de kosten van levensonderhoud betreft in redelijkheid aanspraak kan maken. Ook (de mogelijkheid van) vermogensvorming zal in beginsel – afhankelijk van de omstandigheden – bijdragen tot het oordeel dat echtelieden in een bepaalde welstand hebben geleefd. De behoefte zal daarnaast zo veel mogelijk aan de hand van concrete gegevens betreffende de reële of de met een zekere mate van waarschijnlijkheid te verwachten kosten van levensonderhoud door de rechter worden bepaald (HR 19 december 2003 LJN: AM2379). In hoeverre de vaste lasten en de overige, globaal te schatten, uitgaven of reserveringen voor de te verwachten lasten van de onderhoudsgerechtigde redelijk zijn, zal mede beoordeeld moeten worden naar de mate van welstand zoals deze door de rechter op vorenbedoelde wijze is vastgesteld.

De vrouw heeft in eerste aanleg als productie 15 bij F-9 formulier van 18 augustus 2016 een behoeftelijst overgelegd, welke lijst zij in hoger beroep met een aantal posten heeft aangevuld (zie toelichting grief 8 van het beroepschrift). Deze behoeftelijst is door de man op een aantal onderdelen betwist omdat deze niet onderbouwd zijn en/of in geen verhouding staan tot de kosten die tijdens het huwelijk werden gemaakt. Het hof is van oordeel dat de man enerzijds onvoldoende heeft gemotiveerd waarom de huwelijksgerelateerde behoefte van de vrouw in het onderhavige geval moet worden vastgesteld op een bedrag van

€ 2.210,-- netto, mede gelet op de welstand van partijen tijdens het huwelijk en de duur van het huwelijk. De man heeft tegenover de betwisting van de vrouw de behoefte als door hem begroot onvoldoende onderbouwd. Anderzijds komt de door de vrouw geproduceerde behoeftelijst het hof bovenmatig voor en heeft ook zij de door haar gestelde behoefte onvoldoende onderbouwd tegenover de betwisting door de man. In aanmerking nemende de stellingen van partijen terzake, acht het hof het, alles overziende, redelijk en billijk om de huwelijksgerelateerde behoefte van de vrouw als volgt te begroten waarbij het hof de hiervoor genoemde door de vrouw in het geding gebrachte lijst en de standpunten van de man terzake tot uitgangspunt neemt voor het bepalen van de behoefte van de vrouw.

Tijdelijke huur incl. gas/water/licht

De vrouw heeft in haar behoeftelijst een bedrag van in totaal € 875,-- per maand aan woonlasten opgenomen. Zij gaat daarbij uit van de lasten verbonden aan het wonen in haar huidige woning. Nu de man ter zitting in hoger beroep niet heeft weersproken dat de meerderjarige zoon van partijen niet langer bij de vrouw woonachtig is, ziet het hof geen aanleiding om de woonlasten te matigen. Derhalve gaat het hof uit van het door de vrouw gestelde en door de man verder niet weersproken bedrag aan woonlasten van € 875,-- per maand.

Opslag UTS

De vrouw heeft in haar behoeftelijst een bedrag van € 150,-- per maand aan opslagkosten bij UTS opgenomen, zonder evenwel toe te lichten om welke kosten het gaat, hetgeen in het licht van de betwisting door de man, wel op haar weg had gelegen. Derhalve houdt het hof hier geen rekening mee.

Telefoon, internet, gsm

De vrouw heeft voor telefoon-, internet- en gsm kosten een bedrag van € 75,-- per maand opgevoerd. Het hof zal deze post, mede gelet op de gemotiveerde betwisting door de man, in redelijkheid vaststellen op € 50,-- per maand.

Huishouden

Het hof zal in redelijkheid deze post vaststellen op een bedrag van 275,-- per maand, nu de vrouw tegenover de gemotiveerde betwisting van de man niet nader heeft onderbouwd, dat zij een bedrag van € 400,-- per maand nodig heeft voor het huishouden.

Vakanties

Het hof zal in redelijkheid deze post vaststellen op een bedrag van € 275,-- per maand,

nu de vrouw tegenover de gemotiveerde betwisting van de man niet nader heeft onderbouwd, noch aannemelijk heeft gemaakt dat zij voor vakanties een bedrag van € 400,-- per maand nodig heeft.

Sparen

De vrouw heeft een bedrag van € 250,-- per maand opgevoerd om te sparen. Het enkele feit dat de vrouw over vermogen beschikt en zij in het kader van de afwikkeling van hun huwelijk mogelijk een aanzienlijke vordering zal hebben op de man, laat onverlet dat de vrouw niet de mogelijkheid mag worden onthouden om te sparen voor onvoorziene uitgaven. Het hof zal deze post in redelijkheid vaststellen op een bedrag van € 125,-- per maand.

Uit eten, terras, film

De vrouw heeft een bedrag van € 300,-- per maand opgevoerd aan “uit eten, terras en film”. Het hof zal deze post, mede gelet op de gemotiveerde betwisting door de man, in redelijkheid vaststellen op € 150,-- per maand.

Kosten hond belasting/dierenbelasting/voer en pension

Het hof zal in redelijkheid deze post vaststellen op een bedrag van € 75,-- per maand, nu de vrouw tegenover de gemotiveerde betwisting van de man niet nader heeft onderbouwd, noch aannemelijk gemaakt dat zij een bedrag van € 150,-- per maand nodig heeft voor aan de hond verbonden lasten.

Kapper, huidtherapeute en pedicure

Het hof zal in redelijkheid deze post vaststellen op een bedrag van € 125,-- per maand, nu de vrouw tegenover de gemotiveerde betwisting van de man niet nader heeft onderbouwd, noch aannemelijk heeft gemaakt dat zij voor de kapper, huidtherapeute en pedicure een bedrag van € 150,-- per maand nodig heeft.

Kosten wijn

De vrouw heeft in haar behoeftelijst een bedrag van € 60,-- per maand opgenomen aan kosten wijn. Het hof volgt de man in zijn betoog dat deze kosten geschaard kunnen worden onder de kosten voor het huishouden. Derhalve houdt het hof geen rekening met deze post.

Kleding

De vrouw heeft een bedrag van € 400,-- per maand opgevoerd aan kleding. Het hof zal deze post, mede gelet op de gemotiveerde betwisting van de man, vaststellen op een bedrag van € 300,-- per maand.

Schoenen, laarzen en sportschoenen

Het hof zal in redelijkheid deze post vaststellen op het door de man gestelde bedrag van € 100,-- per maand, nu de vrouw tegenover de gemotiveerde betwisting door de man niet nader heeft onderbouwd, noch aannemelijk heeft gemaakt dat zij een bedrag van € 200,-- per maand nodig heeft voor schoenen

Toiletartikelen

De vrouw heeft een bedrag van € 150,-- per maand opgevoerd aan toiletartikelen. Het hof zal deze post, gelet op gemotiveerde betwisting van de man, in redelijkheid vaststellen op een bedrag van € 100,-- per maand.

Ziektekostenpremie incl. eigen risico

De vrouw heeft in haar behoeftelijst een bedrag van € 180,-- per maand opgenomen aan premie ziektekostenverzekering. Nu de man zich met dit bedrag akkoord heeft verklaard en niet gebleken is dat de vrouw zorgtoeslag ontvangt, zal het hof met dit bedrag rekening houden.

Verblijf kinderen

De vrouw heeft een bedrag van € 200,-- per maand opgevoerd aan kosten verbonden aan het verblijf van de kinderen van partijen. Het hof zal deze post in redelijkheid vaststellen op een bedrag van € 100,-- per maand, nu de vrouw tegenover de gemotiveerde betwisting door de man niet nader heeft onderbouwd, noch aannemelijk heeft gemaakt dat zij voor het verblijf van de kinderen een bedrag van € 200,-- per maand nodig heeft.

Cadeaus

De vrouw heeft een bedrag van € 150,-- per maand opgevoerd aan kosten voor cadeaus.

Het hof zal deze post, gelet op de gemotiveerde betwisting van de man, in redelijkheid vaststellen op een bedrag van € 100,--.

Opslag goederen

De vrouw heeft in haar behoeftelijst een bedrag van € 150,-- per maand aan opslagkosten voor inboedelgoederen opgenomen, zonder evenwel toe te lichten om welke kosten het gaat, hetgeen in het licht van de betwisting door de man, wel op haar weg had gelegen. Derhalve houdt het hof hier geen rekening mee.

Voorziening vervanging inventaris

De vrouw heeft in haar behoeftelijst een bedrag van € 250,-- per maand opgevoerd als voorziening voor het vervangen van inventaris. Het hof zal deze post, gelet op de gemotiveerde betwisting van de man, in redelijkheid vaststellen op een bedrag van € 100,-- per maand.

Afschrijving auto

Het hof zal in redelijkheid deze post vaststellen op een bedrag van € 200,-- per maand, nu de vrouw tegenover de gemotiveerde betwisting van de man niet nader heeft onderbouwd, noch aannemelijk heeft gemaakt dat zij voor de aanschaf van een andere auto € 600,-- per maand moet reserveren.

Verzekeringen

De vrouw heeft een bedrag van € 75,-- per maand opgevoerd aan verzekeringen. Het hof zal deze post, gelet op de gemotiveerde betwisting van de man, in redelijkheid vaststellen op een bedrag van € 50,-- per maand.

Conclusie

De (huwelijksgerelateerde) behoefte van de vrouw dient, met inachtneming van bovengenoemde correcties in het door de vrouw overgelegde behoefteoverzicht, te worden gesteld op een bedrag van € 3.180,-- netto per maand.

Behoeftigheid van de vrouw

A. Inkomen (grieven 1 tot en met 6 van de vrouw)

Ter toelichting op haar grieven voert de vrouw het volgende aan:

De ontslagvergoeding is nooit bedoeld geweest om het keuzepensioen aan te vullen. De vrouw verwijst daarbij naar de vaststellingsovereenkomst van 3 juli 2013, gesloten ter beëindiging van een geschil tussen de vrouw met haar (voormalige) werkgever. De uitkering was bedoeld om het verlies aan pensioenopbouw te compenseren. Dat verlies bedroeg 29,1% en dat wilde de werkgever van de vrouw volledig (100%) compenseren (zie art. 12d van de vaststellingsovereenkomst). Met dat verlies werd bedoeld, hetgeen de vrouw minder aan pensioen zou gaan ontvangen vanaf haar 65e levensjaar; dat zou worden gecompenseerd. Niet werd gedoeld op het daaraan voorafgaand te ontvangen keuzepensioen.

De man heeft hiertegen het volgende verweer gevoerd.

De rechtbank heeft terecht overwogen dat de ontslagvergoeding bestemd was om het keuzepensioen van de vrouw aan te vullen. De werkgever van de vrouw heeft beoogd de vrouw te compenseren in haar terugval in inkomen vanaf leeftijd 60 tot leeftijd 65. De vrouw had tot [geboortedag van de vrouw] 2015, de datum van uitdiensttreding, een inkomen uit loondienst van circa € 1.550,-- netto per maand bij een parttime dienstverband van 50% en zou door haar ontslag terugvallen op een inkomen uit keuzepensioen van € 1.063,-- netto per maand. De vrouw wenste enkel vrijwillig met keuzepensioen te gaan, indien dit inkomensverlies volledig door de werkgever zou worden gecompenseerd. Voorts betwist de man dat de vrouw de gehele ontslagvergoeding van € 36.747,-- netto heeft aangewend om advocaatkosten te betalen en om vanaf 1 januari 2016 in eigen levensonderhoud te voorzien. De vrouw heeft geen enkel bewijsmiddel overgelegd waaruit dat blijkt.

Het hof overweegt als volgt.

Het hof volgt de vrouw in haar stelling dat de door haar ontvangen ontslagvergoeding van € 66.000,-- bruto was bedoeld om het vanaf haar 65-jarige leeftijd te ontvangen pensioen te compenseren.

Uit de door de vrouw als productie 40 en 42 in het geding gebrachte verklaringen van respectievelijk de heer [toenmalig advocaat van de vrouw] (toenmalig advocaat van de vrouw) en mevrouw [arbeidsjurist van de werkgever] (arbeidsjurist van de werkgever), die indertijd (naar hun beider zeggen ook in nauw contact met de man) betrokken zijn geweest bij de totstandkoming van een minnelijke regeling tussen de vrouw en haar werkgever, die is neergelegd in een door de vrouw en de werkgever op 3 juli 2013 ondertekende vaststellingsovereenkomst, blijkt dat voormelde ontslagvergoeding van € 66.000,-- bruto bedoeld is geweest ter dekking van een hiaat in haar pensioenopbouw, alsmede ter dekking van een hiaat in de pensioenuitkering. Het dienstverband van de vrouw zou in stand blijven tot [geboortedag van de vrouw] 2015. Aan de vrouw werd tot [geboortedag van de vrouw] 2015 buitengewoon verlof met behoud van bezoldiging verleend. Per [geboortedag van de vrouw] 2015 zou de vrouw op 60-jarige leeftijd gebruik gaan maken van het Keuzepensioen. Het hiaat in de opbouwfase ontstaat doordat er geen pensioenopbouw voor de vrouw meer plaatsvindt gedurende de periode van [geboortedag van de vrouw] 2015 tot [geboortedag van de vrouw] 2020 (de dag waarop de vrouw 65 jaar wordt). Het hiaat in de uitkeringsfase ontstaat als gevolg van het feit dat de vrouw vijf jaar eerder met pensioen gaat en het pensioenfonds de vrouw daarom vijf jaar langer pensioen moet uitkeren, als gevolg waarvan haar pensioenuitkering afneemt.

Uit zowel de verklaring van de heer [toenmalig advocaat van de vrouw] , als uit de verklaring van mevrouw [arbeidsjurist van de werkgever] valt af te leiden dat de vrouw (en de man) beide hiaten gecompenseerd wilden hebben. Uiteindelijk heeft de werkgever ingestemd met een 100% compensatie van verlies aan pensioenopbouw en een 29,1% compensatie van de actuariële verlaging wegens vervroegde ingang van de pensioenuitkering.

Concluderend stelt het hof vast dat het aan de vrouw als ontslagvergoeding uitgekeerde bedrag van € 66.000,-- bruto nimmer bedoeld is geweest als compensatie van een verschil aan inkomen in de periode [geboortedag van de vrouw] 2015 tot [geboortedag van de vrouw] 2020 (hoogte keuzepensioen versus ten ontvangen bezoldiging indien de vrouw tot haar 65e levensjaar in dienst zou zijn gebleven), maar juist ter compensatie van te lijden pensioenschade naar de toekomst, nu de vrouw voortijdig heeft moeten stoppen met werken en het haar daardoor niet meer gegeven was om tot haar 65e pensioenopbouw te realiseren, met als gevolg dat haar pensioenuitkering lager is komen uit te vallen. Anders dan de rechtbank, houdt het hof bij de bepaling van de aanvullende behoefte van de vrouw dan ook geen rekening met het door haar verkregen bedrag van € 66.000,-- bruto aan ontslagvergoeding. Mitsdien slagen op dit punt de grieven van de vrouw.

- Inkomen uit papieren schenkingen

De man heeft hiertegen het volgende verweer gevoerd.

De rechtbank is voor de berekening van de aanvullende behoefte van de vrouw terecht uitgegaan van inkomsten uit schenkingen onder schuldigerkenning van € 4.800,-- per jaar. In de notariële akten is uitdrukkelijk opgenomen dat de moeder van de vrouw jaarlijks 6% rente over de schenkingen moet betalen.

Het hof overweegt als volgt.

Evenals de rechtbank is het hof van oordeel dat rekening gehouden dient te worden met de renteaanspraken van de vrouw uit hoofde van de door haar moeder ten titel van schenking schuldig erkende bedragen. Tegenover de gemotiveerde betwisting van de man, heeft de vrouw niet dan wel onvoldoende aangetoond dat zij in afwijking van de schenkingsakte geen rentebetaling ontvangt over de aan haar schuldig erkende bedragen. Nu de vrouw desgevraagd ter zitting in hoger beroep tegenstrijdig heeft verklaard over het aantal, alsmede over de hoogte van de geschonken bedragen, houdt het hof het ervoor dat – zoals de rechtbank heeft overwogen – de vrouw (ten minste) een bedrag van in totaal € 80.000,-- heeft ontvangen uit hoofde van de door haar moeder ten titel van schenking schuldig erkende bedragen. Mitsdien falen de grieven van de vrouw.

- Inkomen uit vermogen

Grief 6 van de vrouw houdt in dat de rechtbank ten onrechte heeft overwogen dat de vrouw per 1 oktober 2016 jaarlijks een inkomen geniet van 1% over € 63.000,--. Volgens de vrouw bedroeg haar vermogen per 1 oktober 2016 nog slechts € 27.500,07.

Van reële inkomsten uit vermogen kan bij de vrouw geen sprake zijn, veeleer van negatieve inkomsten gezien de 4% belastingdruk in Box 3.

Het hof overweegt als volgt.

In het licht van de gemotiveerde betwisting van de man, heeft de vrouw niet dan wel onvoldoende aangetoond dat haar vermogen per 1 oktober 2016 nog slechts € 25.500,07 bedroeg. Het enkel overleggen van één bankafschrift waar op dat moment een bedrag van € 27.500,07 is vermeld is daartoe onvoldoende. Derhalve zal het hof evenals de rechtbank rekening houden met een redelijkerwijs te genereren rendement van 1% over € 63.000,--, zijnde een bedrag van € 630,-- op jaarbasis.

- Conclusie inkomen van de vrouw

B. Verdiencapaciteit van de vrouw (grief 2 en 3 van de man)

De grieven 2 en 3 van de man houden in dat de rechtbank ten onrechte heeft overwogen dat niet is gebleken dat de vrouw in staat is om naast haar inkomen uit pensioen en vermogen, ook nog een substantieel inkomen uit arbeid te verwerven.

Ter toelichting op zijn grieven voert de man het volgende aan.

Gelet op de huidige pensioenleeftijd worden mensen in staat geacht tot hun 67e te werken. Dat moet ook voor de vrouw gelden. Na ondertekening van de vaststellingsovereenkomst op [geboortedag van de vrouw] 2013 had de vrouw moeten gaan solliciteren om elders betaald werk te vinden. Dat de vrouw zulks heeft nagelaten en thans, bijna 4 jaar later nog steeds niet over een nieuwe baan beschikt moet naar mening van de man voor haar rekening en risico blijven.

De vrouw heeft hiertegen het volgende verweer gevoerd.

De vrouw stelt dat zij meer dan voldoende heeft aangetoond dat zij niet meer aan de slag kan komen. De vrouw heeft vele sollicitatiebrieven geschreven, maar gezien haar leeftijd en matige gezondheid is zij absoluut kansloos op de arbeidsmarkt. De man zelf heeft al in januari 2013 in het kader van de onderhandelingen over de beëindiging van de arbeidsovereenkomst van de vrouw met haar werkgever gesteld dat de vrouw geen andere arbeid meer zal kunnen vinden.

Het hof overweegt als volgt.

Evenals de rechtbank en op dezelfde gronden als de rechtbank, die het hof – na eigen beoordeling en waardering – overneemt en tot de zijne maakt, is het hof van oordeel dat niet gebleken is dat de vrouw naast het door het hof becijferde inkomen van de vrouw van € 1.392,-- netto per maand, nog in staat is om een substantieel inkomen uit arbeid te verwerven. Mitsdien falen de grieven van de man.

C. Conclusie aanvullende behoefte

Draagkracht van de man

Inkomen

Lasten

Normbedrag Participatiewet:

Woonlasten:

Ziektekosten:

Vaststelling alimentatie

Daarbij houdt het hof aan de zijde van de vrouw rekening met de navolgende posten.

Voor zover die posten in hoger beroep zijn betwist, zal het hof daarop gemotiveerd ingaan bij het desbetreffende onderdeel.